Mesjanizm polski: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
→Andrzej Towiański i Sprawa Boża: portret |
słowacki |
||
Linia 45:
Mesjanistyczna twórczość Mickiewicza nie jest jednorodna i zauważyć w niej można ewolucję poglądów. W poszczególnych dziełach, odmienny jest np. podmiot, któremu przypisywana jest moc prowadzenia do zbawienia. W ''[[Dziady część III|III Części Dziadów]]'' jest to wybitna jednostka ("mąż 44"{{odn|Walicki|1986|s=109}}), natomiast w ''[[Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego|Księgach narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego]]'' cierpiący naród polski ("Polska Chrystusem narodów"). W ''[[Prelekcje paryskie|Prelekcjach paryskich]]'' Mickiewicz zsyntetyzował te dwa pojęcia, wskazując, że wybitne jednostki i narody prowadzą ludzkość do zbawienia {{odn|Zawojska|2011|s=102}}. Szczególną rolę pełnią narody [[Słowianie|słowiańskie]] (przede wszystkim Polacy), oraz [[Francuzi]]{{odn|Walicki|1986|s=112-113}}. Mickiewicz wskazywał narodom słowiańskim drogę wspólnej aktywności politycznej alternatywną wobec zdominowanego przez Rosję [[Panslawizm|ruchu panslawistycznego]]<ref>{{cytuj|autor=Andrzej Nowak|tytuł=Kto powiedział, że Moskale są to bracia nas, Lechitów... Szkice z historii wyobraźni politycznej Polaków|miejsce=Warszawa|data=2016|wydawca=Wydawnictwo Literackie|s=419-448}}</ref>.
Mickiewicz wypracował podstawy swojej koncepcji samodzielnie, natomiast od 1841 znalazł się w sferze wpływów Andrzeja Towiańskiego{{odn|Walicki|1986|s=111}}. Mesjanizm ten swoje źródła religijne, i przeciwstawia idee nowej religijności, opartej na
Naród polski wypełnić ma rolę Chrystusa. Ma poprzez swoje cierpienie i posłannictwo (pielgrzymstwo) wskazać ludzkości drogę do wolności i odnowy moralnej i religijnej{{odn|Bochenek|Gawor|Michalik-Jeżowska|Wójtowicz|2015|s=142-143}}. Nieortodoksyjna, mistyczna religijność poety stała się źródłem oskarżeń go o [[Herezja|heretyckość]], a niektóre jego dział umieszczono na ''[[Indeks ksiąg zakazanych|Indeksie ksiąg zakazanych]]''. Współcześnie pojawiają się również bardziej ortodoksyjne interpretacje tej twórczości, wskazujących na jej reformatorski charakter wyprzedzający dorobek [[Sobór watykański II|II soboru watykańskiego]]{{odn|Skoczyński|Woleński|2010|s=264-265}}.
Linia 67:
Nauki Towiańskiego traktowane były jako całościowy światopogląd, łączący teorię z praktyką, religię z filozofią, jednostkę ze wspólnotą (narodem) i ducha z materią{{odn|Sikora|1984|s=41-51}}. Mesjanizm Towiańskiego zapowiadał epokę zgody narodów i religii. Przywódcza rola przypisywana tu była Polakom i Francuzom, jednak ważną rolę pełnili także (podobnie jak u Mickiewicza) Żydzi, oraz Rosjanie (z którymi Towiański szukał pojednania, wbrew opinii Mickiewicza){{odn|Walicki|1986|s=111-112}}. Pod względem religijnym, Towiański odchodził od katolickiej ortodoksji, dążąc do przemiany "Kościoła urzędowego" i zbliżenia chrześcijaństwa z judaizmem. Towiańczycy podejmowali próby rozmów w tej sprawie z papieżem [[Grzegorz XVI|Grzegorzem XVI]] i środowiskami żydowskimi (główną rolę grał tu towiańczyk [[Gerszon Ram]]), które jednak nie dały wyraźnych rezultatów{{odn|Sikora|1984|s=89-90}}. Wiele idei towianizmu było bardzo odległych od chrześcijaństwa (m.in. wiara w [[reinkarnacja|metempsychozę]] duchów realizujących się w ludzkiej historii{{odn|Sikora|1984|s=59}}), jednak do zerwania z katolicyzmem czy określenia towianizmu mianem [[herezja|herezji]] nie doszło{{odn|Sikora|1984|s=82-92}}.
=== Juliusz Słowacki ===
Mesjanizm jest istotnym elementem twórczości [[Juliusz Słowacki|Juliusza Sowackiego]]. W formie był podobny do mesjanizmu Mickiewicza (z którym konkurował) i Towiańskiego (któremu zawdzięczał inspiracje i któremu początkowo dedykował ''[[Król-Duch|Króla-Ducha]]''{{odn|Walicki|1986|s=116}}). Słowacki należał przez pewien czas do Koła Sprawy Bożej, wystąpił z niej jednak sprzeciwiając się ograniczeniom wolności osobistej członków i zbyt przychylnym stosunkiem Towiańskiego do Rosji{{odn|Walicki|1986|s=116}}. Myśl Słowackiego jest właściwie całkowicie sformułowana w formie literackiej: w dramatach historycznych, poematach i wierszach.
Podobnie jak u Mickiewicza i Towiańskiego, mesjanizm Słowackiego jest [[perfekcjonizm moralny|perfekcjonistycznym]] [[spirytualizm]]em. Łączył w sobie romantyczne przekonanie o roli natchnienia i otwarcia na sferę mistyczną, które dostępne były wybitnym poetom, z chęcią stworzenia naturalistyczno-spirytualistycznego systemu filozoficznego i [[kosmogonia|kosmogonii]], w której "duch globowy" rozwijał się poprzez kolejne swoje manifestacje w przyrodzie i ludzkich działaniach ([[metempsychoza]]). Duchy, w pełnym cierpienia i pracy procesie historycznym doskonalą się moralnie, dochodząc stopniowo do samoświadomości i ostatecznie do doskonałości moralnej ludzkości i jej instytucji. Istotnymi instrumentami tego rozwoju ducha są narody, a szczególnie naród polski, symbolizujący dzieje powszechne i mający ustanowić ustrój idealny{{odn|Pieróg|2002|s=539}}{{odn|Walicki|1986|s=116}}.
=== Neomesjanizm ===
| |||