Kościół Świętej Trójcy w Krakowie (ul. Stolarska): Różnice pomiędzy wersjami

|funkcja świątyni = kościół konwentualny [[dominikanie|dominikanów]], [[kościół parafialny]]

|miejscowość = [[Kraków]],<br />[[Ulica Stolarska w Krakowie|ul. Stolarska]] 12

|adres = ul. Stolarska 12

|data zakończenia budowy = [[XIII wiek]]

|data konsekracji = [[12 marca]] [[1223]]

Dominikanie, ze [[Jacek Odrowąż|św. Jackiem]] na czele, przybyli do Krakowa z [[Bolonia|Bolonii]] w [[1222]] roku. Sprowadził ich krakowski biskup [[Iwo Odrowąż]], który oddał dominikanom częściowo drewniany, częściowo murowany kościół parafialny Św. Trójcy, przenosząc parafię do nowego [[Kościół archiprezbiterialny Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Krakowie|kościoła Mariackiego]]. [[12 marca]] [[1223]] roku kościół został [[Poświęcenie kościoła|konsekrowany]].

Nowy, [[gotyk|gotycki]] kościół oraz klasztor dominikanie zaczęli wznosić po najeździe [[Tatarzy|Tatarów]] w [[1241]] roku. Pierwotnie była to trójnawowa [[Kościół halowy|hala]], którą następnie, na przełomie [[XIV wiek|XIV]] i [[XV wiek]]uwieku, przebudowano na [[Bazylika|kościół bazylikowy]]. Do połowy XIX w. jednym z charakterystycznych elementów wyglądu zewnętrznego świątyni była murowana wieża-dzwonnica, stojąca wolno przed fasadą kościoła u wylotu ul. Stolarskiej. Po pożarze miasta w 1850 r.roku z kościelnej dzwonnicy pozostały jedynie przepalone mury, które zostały rozebrane podczas prac przy odbudowie kościoła. W 1876 r.roku w miejsce wieży dostawiono do fasady świątyni [[neogotyk|neogotycką]] [[kruchta|kruchtę]]. Osłaniała ona gotycki, XIV-wieczny portal głównego wejścia, który został odnowiony w 1893 r.roku M.in. wymieniono wówczas szereg zniszczonych fragmentów kamiennych<ref>Marek Żukow-Karczewski, ''Nie istniejące budowle Krakowa. Dzwonnica kościoła Dominikanów (św. Trójcy)'', "Echo Krakowa", 249 (13561) 1991.</ref>.

Kres świetności kościoła położył straszliwy [[pożar Krakowa w 1850 roku]]. Wypaliło się całe wnętrze z wyjątkiem niektórych kaplic, runęło sklepienie nawy. Natychmiast po pożarze przystąpiono do kompleksowej [[Rekonstrukcja (architektura)|rekonstrukcji]] świątyni. Prace trwały w latach [[1850]]-[[1884]], a kierował nimi architekt [[Teofil Żebrawski]]. Przepalone mury były tak słabe, że musiano rozebrać część grożącej zawaleniem [[Fasada|fasady]]. Po przystąpieniu do odbudowy okazało się, że i niższe partie ścian i filarów są zbyt uszkodzone, aby mogły udźwignąć ciężar nowego sklepienia. Podparto zatem prowizorycznie filary drewnianymi stemplami i ściśnięto metalowymi obręczami. W l.latach 1853-1854 tempo odbudowy było bardzo powolne, ale m.in. udało się sprowadzić nowe [[witraż]]e autorstwa niemieckiego artysty Hübnera. W roku następnym prace budowlane podjęto na nowo, podpierając rysujące się mury i nakrywając je sklepieniem wspartym na filarach ceglanych, przekładanych jedynie kamieniem. Po usunięciu podpór spod łuków sklepienia nawy głównej, rano, 12 kwietnia 1855 roku część sklepienia i murów runęła, uszkadzając sąsiedni dom. Ta katastrofa budowlana poruszyła krakowską opinię publiczną. Krytykowano zwłaszcza politykę oszczędnościową przy doborze materiałów. W celu zapewnienia odpowiedniej kontroli powołano w roku 1856 specjalny komitet konserwatorski. Po zebraniu niezbędnych funduszy i uprzątnięciu gruzu, dopiero w 1858 roku przystąpiono do kładzenia nowych fundamentów pod filary. W trzy lata później przykryto dachem nawy boczne, a w roku 1863 – nawę główną. Podstawowe prace przy odbudowie zakończono w roku 1872. W ich wyniku wygląd świątyni uległ znacznym zmianom, co spotkało się z krytyką środowisk artystycznych. Szczególnie stanowczo wystąpił m.in. rzeźbiarz [[Edward Stehlik]]. Później z licznymi atakami spotkała się też działalność przeora Mariana Pavoniego, który dokonał pseudogotyckich przeróbek wnętrza, wyposażenia i detali architektonicznych kościoła<ref>M.Ż.K.(Marek Żukow-Karczewski), ''Całe miasto mówiło... O odbudowie'', "[[Echo Krakowa]]", 8 III 1994 r., nr 47 (14119).</ref>. W tym czasie powstał obecny ołtarz główny, [[stalle]] oraz [[konfesjonał]]y. Po odbudowie, w roku [[1884]], kościół konsekrowano.

Od [[1957]] roku kościół posiada godność [[bazylika mniejsza|bazyliki mniejszej]].

[[19 października]] [[2016]] roku w bazylice odbyły się msza żałobna i pożegnanie z reżyserem filmowym [[Andrzej Wajda|Andrzejem Wajdą]]<ref>{{Cytuj stronę|url=http://www.gazetakrakowska.pl/wiadomosci/krakow/a/pogrzeb-andrzeja-wajdy-uroczystosci-w-bazylice-dominikanow,10759646/|tytuł=Pogrzeb Andrzeja Wajdy. Uroczystości w bazylice Dominikanów|data=2016-10-19|opublikowany=Gazetakrakowska.pl|data dostępu=2016-10-28}}</ref>.

W kościele, obok ołtarza głównego, pochowany jest książę [[Leszek Czarny]], zmarły w roku [[1288]]. W prezbiterium kościoła znajduje się też [[Epitafium Kallimacha|brązowa płyta]] wybitnego humanisty [[Filip Kallimach|Filipa Kallimacha]], zmarłego w [[1496]] roku, a wykonana według projektu [[Wit Stwosz|Wita Stwosza]].

[[Organy]] wybudowała w [[1890]] roku firma Braci [[Otto Rieger|Rieger]] z [[Karniów|Jägerndorfu]] jako [[opus (muzyka)|opus]] 756. Instrument posiada 30 [[piszczałka organowa|głosów]], mechaniczną [[traktura|trakturę]] gry i pneumatyczną trakturę rejestrów. Jest cennym i interesującym przykładem romantycznego budownictwa organowego, zachowując przy tym do dziś swoją pierwotną koncepcję brzmieniową.

* '''Kaplica św. Dominika ([[Kaplica Myszkowskich|Myszkowskich]])''' – ufundowana w roku [[1614]]. Znajduje się ona jako przedostatnia w bocznej, prawej nawie. Jest specyficzna i łatwa do rozpoznania, ponieważ można w niej zobaczyć galerię rodziny Myszkowskich. Są to rzeźbione postacie rodu wewnątrz kopuły. Tę kaplicę łatwo rozpoznać z zewnątrz, ponieważ jest ona udekorowana [[boniowanie]]m. Do budowy wykorzystano szlachetny srebrzystoczarny marmur, kolumny są w kolorze delikatnego, złamanego różu, a elegancję podkreślają białe rzeźby.

* '''Kaplica Różańcowa''' – wzniesiono ją na planie krzyża greckiego z kopułą nad przecięciem ramion w latach 1685-88 na miejscu wcześniejszej XV-wiecznej kaplicy Zwiastowania. W 1668 roku umieszczono w kaplicy obraz Matki Boskiej Różańcowej, który według tradycji miał należeć do św. [[Stanisław Kostka|Stanisława Kostki]]. Znajduje się on w głównym ołtarzu między posągami św. [[Pius V|Piusa V]] i bł. [[Benedykt IX|Benedykta IX]]. Ściany i sklepienie pokrywa polichromia przemalowana w 1820 przez [[Teodor Baltazar Stachowicz|Teodora Baltazara Stachowicza]] i w 1875 przez Walentego i Władysława Bąkowskich. Ukazuje ona tajemnice różańcowe, koronację [[Dziewictwo Marii z Nazaretu|NMP]], świętych oraz chóry anielskie. W kaplicy znajduje się także nagrobek [[Stanisław Sołtyk|Stanisława Sołtyka]] autorstwa F. Pozziego, obraz Madonny z Dzieciątkiem w srebrnej sukience oraz figura [[Chrystus Frasobliwy|Chrystusa Frasobliwego]] z początku XVI wieku. Od 1983 roku kaplica jest miejscem pochówku [[Zofia Teofila Daniłowiczówna|Teofili Sobieskiej]] matki króla [[Jan III Sobieski|Jana III Sobieskiego]], oraz [[Marek Sobieski (starosta krasnostawski)|Marka Sobieskiego]] (brata Jana III).