Wersja z 16:37, 13 sie 2018 edytuj Konarski (dyskusja \| edycje) 11 504 edycje drobne merytoryczne Znacznik: VisualEditor ← poprzednia edycja		Wersja z 17:02, 13 sie 2018 edytuj anuluj edycję Konarski (dyskusja \| edycje) 11 504 edycje drobne merytoryczne, źródła/przypisy Znacznik: VisualEditor następna edycja →
Linia 1: '''Starosta niegrodowy''', [[tenuta\|tenutariusz]] ([[Łacina\|łac.]] ''capitaneus sine iurisdictione'') – użytkownik zamków lub dóbr królewskich z tzw. [[królewszczyzna\|królewszczyzn]] na podstawie umowy dzierżawy lub zastawu, jednak bez praw [[Starosta grodowy\|starosty grodowego]] takich jak uprawnienia sądowe, policyjne i egzekucyjne<ref>https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/starostwo-niegrodowe;3979147.html</ref>. Starostwa niegrodowe były łac. ''panis bene merentium (chlebem dobrze zasłużonych)'', rozdawanym przez [[król]]a. Starostwa grodowe nadawały wyższą godność, ale za to starostwa niegrodowe były bardziej dochodowe. Starostowie niegrodowi od 1563 roku byli obowiązani płacić do skarbu państwa część czwartą dochodu, czyli tak zwaną [[Kwarta (podatek)\|kwartę]], na utrzymanie [[Wojsko kwarciane\|wojska kwarcianego]]<ref name=":0">{{Cytuj \|tytuł = Encyklopedia staropolska/Starosta - Wikiźródła, wolna biblioteka \|data dostępu = 2018-08-13 \|opublikowany = pl.wikisource.org \|url = https://pl.wikisource.org/wiki/Encyklopedia_staropolska/Starosta \|język = pl}}</ref> (od 1567 roku tylko 1/5). Prawo zwane ''Ius communitativum'', pozwalało wdowie po staroście zatrzymać starostwo na dożywocie<ref name=":0" />. Dla wykazania ''kwarty'' sporządzano bardzo szczegółowe i dokładne opisy starostw zwane [[Lustracje\|lustracjami]]. Starostowie niegrodowi administrowali dobrami jak własnością cudzą i czasową, dlatego sejm w [[1774]] roku postanowił wydzierżawiać starostwa niegrodowe [[Emfiteuza\|prawem emfiteutycznym]] na 50 lat w drodze przetargu<ref name=":0" /><ref>[http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=65554 ''Volumina Legum'' tom VIII] f.137–144 s. 91–93 tytuł ''Starostwa i królewszczyzny''; znowelizowane w 1776 tamże f. 903 s.556 ''Uchylenie Kommissyi Emfiteutycznych''</ref>. Wobec niekontrolowanej kumulacji tych starostw w jednym ręku, stały się one przyczyną wzrostu niejednej fortuny [[Magnat\|magnackiej]]. ~~{{Dopracować\|źródła=2015-08}}~~ '''Starosta niegrodowy''', [[tenuta\|tenutariusz]] ([[Łacina\|łac.]] ''capitaneus sine iurisdictione'') – [[Dzierżawa\|dzierżawca]] zamków lub dóbr królewskich tzw. [[królewszczyzna\|królewszczyzn]], bez uprawnień [[Starosta grodowy\|starosty grodowego]]. Starostwa niegrodowe były łac. ''panis bene merentium (chlebem dobrze zasłużonych)'', rozdawanym przez [[król]]a. Wobec niekontrolowanej kumulacji tych starostw w jednym ręku, stały się one przyczyną wzrostu niejednej fortuny [[Magnat\|magnackiej]]. Od [[1775]] starostwa te były dożywotnie i rozdawane de facto za zgodą [[Katarzyna II Wielka\|Katarzyny II]], co tylko zwiększyło apetyty magnatów na wydarcie "co smakowitszych kąsków" Rzeczypospolitej. == Bibliografia == * Krzysztof Chłapowski, ''Starostowie niegrodowi w Koronie 1565–1795 (Materiały źródłowe)'', [[Wydawnictwo DiG]], Warszawa 2017, {{ISBN: \|978-83-286-0024-9}} ==Zobacz też==

Starosta niegrodowy: Różnice pomiędzy wersjami