Aldehyd mrówkowy: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Zamieniam Szablon:Przypisy-lista na Szablon:Przypisy |
Standaryzacja, usunięcie dubla z infoboxu, zbyt mało informacji na tworzenie oddzielnych sekcji, drobne merytoryczne, źródła/przypisy, WP:SK+ToS+mSI+Bn |
||
Linia 16:
|inne wzory = HCHO, H<sub>2</sub>CO
|masa molowa = 30,03
|wygląd = bezbarwny gaz{{odn|Haynes|2014|s='''3'''-278}} o charakterystycznym{{r|WEZ}}, nieprzyjemnym zapachu{{r|MEM}}
|SMILES = O=C([H])[H]
|numer CAS = {{CAS|50-00-0}}
Linia 115:
|commons = Category:Formaldehyde
}}
'''Aldehyd mrówkowy''', '''formaldehyd''', [[Numer E|E240]]{{r|FI}} ([[nomenklatura chemiczna|nazwa systematyczna]]: ''metanal''), HCHO – [[związki organiczne|organiczny związek chemiczny]], pierwszy w [[szereg homologiczny|szeregu homologicznym]] [[aldehydy|aldehydów]]. Został odkryty przez rosyjskiego chemika [[Aleksandr Butlerow|Aleksandra Butlerowa]] w 1859 roku{{r|Butlerow}}. W handlu najczęściej spotyka się jego 35–40% roztwór w wodzie, zwany [[formalina|formaliną]]. Produktem [[Kondensacja (chemia)|kondensacji]] formaldehydu jest [[polioksymetylen]] (zwany także paraformaldehydem){{r|WEZ|MEM}}.
Formaldehyd powstaje podczas niepełnego spalania substancji zawierających [[Węgiel (pierwiastek)|węgiel]]{{r|CRC25}} (np. podczas [[Wędzenie|wędzenia]] pokarmów bogatych w [[Białka|białko]]{{r|FI}}). Przemysłowo otrzymuje się go poprzez [[utlenianie]] i [[Odwodornienie|odwodornianie]], na katalizatorze tlenkowym (molibdeniany żelaza lub bizmutu) albo srebrowym, [[metanol]]u{{r|E213|CRC25}}.
:: [[Plik:Formaldehyd Darstellung.svg|400px]]
Dobrze rozpuszcza się w wodzie, do stężenia około 40% (wagowo){{r|CRC25}}. Działa silnie bakteriobójczo oraz [[Denaturacja białka|denaturująco]] na [[białka]]{{r|WEZ|MEM}}.
== Zastosowanie ==
Jest [[konserwant]]em{{r|FI|E213|CRC25}} oraz środkiem odkażającym{{r|WEZ|MEM|FI|CRC25}} wykorzystywanym przy produkcji: tuszy do żęs, utwardzaczy i lakierów do paznokci, mydeł, odżywek do włosów i szamponów, kremów przeciw starzeniu się skóry, płynów do kąpieli, dezodorantów, [[fornir]]ów, lakierów przemysłowych, wosków samochodowych, wypełniaczy [[Szczepionka|szczepionek]], środków zapobiegających pienieniu oraz karmy dla zwierząt{{r|E213}}. Ponadto stosuje się go do wyrobu: [[Żywice polimerowe|żywic syntetycznych]], [[Włókna sztuczne|włókien chemicznych]], [[Barwniki (związki chemiczne)|barwników]]{{r|MEM|CRC25}}, a także do utrwalania [[Preparat anatomiczny|preparatów anatomicznych]]{{r|MEM}}.
Znajduje się na [[Kanada|kanadyjskiej]] liście niezalecanych składników kosmetyków. W niektórych krajach jego stosowanie jest całkowicie zakazane. Jest on bowiem toksyczny dla [[Wątroba|wątroby]], [[Skóra|skóry]] oraz układów: [[Układ oddechowy|oddechowego]], [[Układ odpornościowy|odpornościowego]], [[Układ rozrodczy|rozrodczego]] i [[Układ nerwowy|nerwowego]]. Powoduje on ponadto: podrażnienia oczu, nosa i gardła, krwawienie z nosa, kaszel, [[Wysypka|wysypkę]] oraz [[Astma oskrzelowa|astmę]]. Podejrzewa się go także o [[teratogenność]] i [[Czynnik rakotwórczy|kancerogenność]]{{r|E213}}. Jego [[dopuszczalne dzienne spożycie]] wynosi 0,15 [[miligram|mg]]/kg masy ciała{{r|FI}}.
== Przypisy ==
{{Przypisy|
# <ref name="Butlerow">{{Cytuj książkę |autor = Friedrich Wöhler |autor2 = Justus Liebig |autor3 = Herman Kopp |tytuł = Annalen der Chemie und Pharmacie |url = https://books.google.pl/books?id=NYs8AAAAIAAJ&pg=PA242&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|tom = 111 |strony = 242 |wydawca = Liepzig und Heiderberg |rok = 1859}}</ref>
* <ref name="GESTIS">{{GESTIS|ZVG=10520|data dostępu=2016-03-20}}</ref>▼
# <ref name="E213">{{Cytuj książkę |autor = Bill Statham |tytuł = E213: Tabele dodatków i składników chemicznych |strony = 222 |wydawca = Wydawnictwo RM |miejsce = Warszawa |rok = 2006 |isbn = 978-83-7243-529-3}}</ref>
# <ref name="FI">{{Cytuj stronę |url = http://www.food-info.net/pl/e/e240.htm |tytuł = E240: Formaldehyd |opublikowany = Food-Info.net |język = pl |data dostępu = 2018-08-22}}</ref>
# <ref name="MEM">{{Cytuj książkę |tytuł = Mała encyklopedia medycyny |wydanie = IV |tom = I |tytuł tomu = A–G |strony = 321 |wydawca = [[Wydawnictwo Naukowe PWN|PWN]] |miejsce = Warszawa |rok = 1988 |isbn = 83-01-08835-4}}</ref>
# <ref name="SA-US">{{Sigma-Aldrich|252549|SIAL|MSDS=tak|data dostępu=2016-03-20|język=en}}</ref>
# <ref name="WEZ">{{Cytuj książkę |tytuł = Wielka encyklopedia zdrowia |inni = Wojciech Twardosz (red.) |tom = I |tytuł tomu = Ab–Az |strony = 35–36 |wydawca = Wydawnictwo HORYZONT |miejsce = Poznań |rok = 2002 |isbn = 83-89242-01-X}}</ref>
}}
== Linki zewnętrzne ==
| |||