La Palma: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
mNie podano opisu zmian
Częściowe poprawienie nieudolnego i pretensjonalnego tłumaczenia z jakiegoś języka obcego (błędy gramatyczne, znaczeniowe, składniowe, interpunkcyjne).
Linia 20:
|commons = La Palma
}}
'''La Palma''' (właściwie ''San Miguel de la Palma'') – należąca do [[Hiszpania|Hiszpanii]] wyspa na [[Ocean Atlantycki|Oceanie Atlantyckim]], należąca dow archipelagu [[Wyspy Kanaryjskie|Wysp Kanaryjskich]]. Leży nieopodal północno-zachodnich wybrzeży [[Afryka|Afryki]],. wrazWraz z całym archipelagiem zaliczana jest do [[Makaronezja|Makaronezji]]<ref>{{Cytuj pismo |nazwisko = Machowski |imię = Robert | nazwisko2 = Rzętała |imię2 = Mariusz |tytuł = Teneryfa i La Gomera – wyspy przyrodniczych osobliwości dla geografów| czasopismo = Z badań nad wpływem antropopresji na środowisko | wolumin = 12| strony = 139-143|rok = 2011|issn = 1895-6777}}</ref>. Wyspa zajmuje 708 km² powierzchni, jej rozciągłość terytorialna wynosima 42 km długości i 28 km szerokości (jest piątą co do wielkości wyspą archipelagu). Wyspa podlegaPodlega prowincji [[Santa Cruz de Tenerife]],. stolicąStolicą La Palmy jest [[Santa Cruz de La Palma]] na wschodnim wybrzeżu. Największe miasto wyspy – [[Los Llanos de Aridane]] znajduje się–leży na zachodnim wybrzeżu. Językiem urzędowym jest [[język hiszpański]]. Wyspę zamieszkuje 86&nbsp;528 mieszkańcówosób.
 
[[Plik:La palma volcano.jpg|thumb|Panorama kaldery wulkanu na La Palmie – z satelity]]
Linia 27:
== Geografia ==
=== Położenie ===
La Palma (północno-zachodnia wyspa kanaryjska) leży około 400 kilometrów od [[Maroko|południowo-marokańskiego]] wybrzeża, około 1500 kilometrów od hiszpańskiego lądu stałego i około 60 kilometrów na zachód od największej wyspy kanaryjskiej, [[Teneryfa|Teneryfy]].
 
Zachodnim krańcem wyspy przebiegał dawny południk zerowy, wyprowadzony z wyspy [[El Hierro]], będącej wówczas końcem poznanego świata [[era prekolumbijska|ery prekolumbijskiej]].
 
=== Klimat ===
Linia 181:
 
== Wulkany ==
La Palma jest wyspą pochodzenia wulkanicznego, najmłodszą geologicznie z Wysp Kanaryjskich (około 2 milionów lat). OdJej wysokość całkowita, liczona od dna oceanicznego włącznie (4000 metrów głębokości) obejmujepo całkowitąnajwyższy wysokośćszczyt rzędu[[Roque 6500de metrówlos iMuchachos]] składa(2426 sięm całkowicie[[n.p.m.]]), zwynosi różnychprawie pokładów6500 wulkanicznychmetrów. W stosunku do swej powierzchni całkowitej zalicza się do najwyższych wysp świata. Składa się z różnych pokładów wulkanicznych.
Najwyższe wzniesienie – 2426 m [[n.p.m.]] ([[Roque de los Muchachos]])
 
Stożkowaty grzbieńgrzebień wulkaniczny [[Cumbre Vieja]] rozciąga się południkowo poprzezprzez całą wyspę, dzieląci dzieli ją na dwie różne strefy klimatyczne. Południe wyspy charakteryzuje się ciągłą aktywnością wulkaniczną (ostatni wybuch wulkanu wystąpił w roku [[1971]] w okolicach Fuencaliente i Los Canarios). W wyniku wybuchu powstał krater Teneguía, będący cały czas pod obserwacją świata naukinaukowców (wulkanod znajduje25 sięlat obecniewulkan wnie staniewykazuje nieaktywnymaktywności, od 25 lat iale nie jest wulkanem wygasłym). Nad północną częścią wyspy dominuje olbrzymi krater [[Park Narodowy Caldera de Taburiente|Caldera de Taburiente]], powstały na skutek erozji i wewnętrznych obsunięć korony wulkanu (maksymalna wysokość przed obsunięciami wynosiła 3500 m [[n.p.m.]]). Krater wulkanu jest otoczony wzniesieniami od 1700 do 2400 m [[n.p.m.]] (wśródWśród nich jest największe wzniesienie wyspy '''Roque de los Muchachos''' (2426 m [[n.p.m.]]) z obserwatorium ''Roque de Los Muchachos Observatorium''.
 
[[Plik:Aschefelder auf La Palma oberhalb von Puerto Naos.jpg|thumb|768px|Piaski wulkaniczne Cumbre Vieja w kierunku Caldera de Taburiente]]
Linia 196 ⟶ 195:
* 1949 Volcán San Juan, Duraznero, Hoyo Negro
* 1971 Volcán Teneguía.
Ślady tych wybuchów – [[krater wulkaniczny|kratery]], pola ziemi wulkanicznej i kilometrowe języki skamieniałej [[lawa|lawy]] – znaczą do dzisiejszego dnia południe wyspy. Północna część wyspy charakteryzuje się przede wszystkim olbrzymim kraterem (powstałym na skutek obsunięc) [[Park Narodowy Caldera de Taburiente|Caldera de Taburiente]] o średnicy 9 kilometrów, objętości 28 km³ i głębokości 1500 metrów. Caldera de Taburiente jest dostępna tylko pieszo przez wąski wąwóz '''Barranco de las Angustias''' (Wąwóz Śmiertelnych Strachów). W roku [[1954]] została objęta [[park narodowy|parkiem narodowym]] [[Park Narodowy Caldera de Taburiente|Parque Nacional de la Caldera de Taburiente]].
 
Ślady tych wybuchów – [[krater wulkaniczny|kratery]], pola ziemi wulkanicznej i kilometrowe języki skamieniałej [[lawa|lawy]] – znaczą do dzisiejszegodziś dniaznaczą południe wyspy. PółnocnaCharakterystyczną cechą krajobrazu północnej częśćczęści wyspy charakteryzuje sięjest przede wszystkim olbrzymim krateremolbrzymi (powstałympowstały na skutek obsunięcobsunięć) krater [[Park Narodowy Caldera de Taburiente|Caldera de Taburiente]] o średnicy 9 kilometrów, objętości 28 km³ i głębokości 1500 metrów. CalderaDo dekaldery Taburiente jestmożna dostępnadotrzeć tylko pieszo przez wąski wąwóz '''Barranco de las Angustias''' (Wąwóz Śmiertelnych Strachów). W roku [[1954]] roku została objęta [[park narodowy|parkiem narodowym]] [[Park Narodowy Caldera de Taburiente|Parque Nacional de la Caldera de Taburiente]].
Wulkaniczna aktywność wyspy, koncentrująca się obecnie przede wszystkim na południu wyspy, stanowi ciągłe zagrożenie jej mieszkańców. Niektóre z opracowań wulkanologicznych kreują teorię obsunięcia się całej zachodniej części wyspy (Cumbre Vieja) do oceanu w wyniku prognozowanego wybuchu wulkanu. Badania naukowe lat 90. XX w. stwierdziły zapełnienie wnętrza Cumbre wodą i postępujące wielopoziomowe procesy [[erozja|erozji]] skał wulkanicznych.
 
Wulkaniczna aktywność wyspy, koncentrująca się obecnie przede wszystkim na południu wyspy, stanowi ciągłe zagrożenie dla jej mieszkańców. Niektóre z opracowań wulkanologicznych kreują teorię obsunięcia się całej zachodniej części wyspy (Cumbre Vieja) do oceanu w wyniku prognozowanego wybuchu wulkanu. Badania naukowe latw latach 90. XX w. stwierdziływykazały zapełnienie wnętrza Cumbre wodą i postępujące wielopoziomowe procesy [[erozja|erozji]] skał wulkanicznych.
 
== Tsunami i obsunięcie zachodniej części wyspy ==
W wypadku ponownego wybuchu wulkanu na La Palmie, możliwe staje się obsunięcie całej zachodniej połowy wyspy do oceanu (kilka bilionów ton skał){{fakt}}. Ten olbrzymi i trudno wyobrażalny wybuch doprowadziłby do olbrzymiej fali [[tsunami]]. Fala kulminacyjna osiągnęłaby 150 metrów wysokości i uderzyła z prędkością 800 km/h we wschodnie wybrzeże [[Stany Zjednoczone|USA]]. Miasta [[Nowy Jork]] i [[Boston]] miałyby dwie godziny na przeprowadzenie ewakuacji. Fala tsunami wdarłaby się na kilkadziesiąt kilometrów w głąb terytorium wschodniego wybrzeża USA{{fakt}}.
 
== Przyroda ==
Linia 207:
[[Plik:La palma-los tilos.jpg|thumb|left|La Palma – Los Tilos]]
 
Ze względu na historię swojego powstania, jak i na położenie geograficzne, La Palma oferujema specyficzną przyrodę i niepowtarzalne krajobrazy. La Palma dzięki swojej całorocznej zielonej wegetacji jest znana również jako "La Isla verde" ("zielona wyspa") i jako "La Isla bonita" ("piękna wyspa"). Wyspa jest pod wpływem ciepłych prądów [[pasat]]owych i dzieli się na kilka stref wegetacyjnych – od skamieniałej lawy począwszy poprzez suchą śródziemnomorską wegetację i lasy [[sosna|sosnowe]] aż po przypominające dżunglę lasy [[wawrzyn]]owe. Świat roślinny odpowiada wegetacji innych Wysp Kanaryjskich, jak również portugalskich: [[Madera|Madery]] i [[Azory|Azorów]].
 
=== Krajobraz ===
Krajobraz wyspy to mieszanka kolorów czarnego ([[bazalt]]), czerwonego (erozja wulkaniczna) i zielonego (wegetacja), odbijająca się w głębokim błękicie [[Ocean Atlantycki|Atlantyku]]. Krajobraz wyspy kreujątworzą na północy głęboko wyżłobione wąwozy ([[Barranco]]) prowadząceodprowadzające ku oceanowi wody górskie wody, lasy centralnego masywu górskiego wyspy, ia na południu naznaczone najmłodszą aktywnością wulkaniczną pola zastygłej lawy i miału powulkanicznego urozmaicone nowo powstałymi stożkami wulkanów.
 
=== Ochrona przyrody ===
[[Plik:Lapalma lostilos 20060702.jpg|thumb|Centrum obsługi turystycznej Los Tilos]]
 
Od [[1983]] roku las [[wawrzyn]]owy ''Los Tilos'' stanowi [[rezerwat biosfery]] [[UNESCO]]. W roku [[2002]] w/wroku rezerwat rozszerzono na obszar całej wyspy. La Palma jako pierwsza z Wysp Kanaryjskich ustanowiła taki rezerwat.
 
Centrum obsługi turystycznej Los Tilos jest otwarte przez cały dzień (z wyjątkiem półgodzinnej przerwy obiadowej).
Linia 221:
=== Fauna ===
Charakterystyczni przedstawiciele świata zwierzęcego na La Palmie:
* aktywne tylko nocą [[Gekonowate|gekony]],
* na plażach pojawiają się sporadycznie [[meduza|meduzy]] sporadycznie pojawiające się na plażach (kąpieliska zostają wtedy oznaczane kolorowymi chorągiewkami),
* {{fakt|jadowite [[stonoga|stonogi]]|data=2014-12}}.
 
== Historia ==
=== Epoka kamienna, [[Guanczowie]] i czasy antyczne ===
La Palma została zasiedlona w epoce [[neolit]]u przez Guanczów, którzy przywędrowali tu w rokuok. [[2000]] roku [[p.n.e.]] z terytorium [[Afryka|Afryki Północnej]]. Wskazują na to genetyczne analizy, znaleziska ludzkich szkieletów i naleciałe pozostałości języków północnoafrykańskich. Guanchowie żyli na poziomie epoki kamiennej z podziałem na wewnątrzplemienne klany, które to dokonały podziałupodzieliły wyspywyspę między siebie. Starokanaryjską nazwą La Palmy była nazwa '''Benahoare'''. Język Guanczów zostałbył przezstopniowo hiszpańskichwypierany zdobywcówprzez wyspy stopniowo wypieranyhiszpański, aż do zupełnego wymarcia. Do dzisiejszego dniadziś w regionalnym dialekcie La Palmy utrzymały się ślady starego języka Guanczów.
 
Kultura Guanczów została prawie całkowicie wyparta. Nigdy nie doszło do wojny z hiszpańskimi zdobywcami pod przywództwem Alonsa Fernándeza de Lugo. Guanczowie ulegli w miarę bezkonfliktowej chrystianizacji i przez długi okres stanowili jeszcze zdecydowaną większość wśród wyspiarzy. Ostatecznie musieli jednak ulec żywiołowi hiszpańskich osadników. Z czasem doszło do zupełnego wymieszania mieszkańców wyspy. Liczne pozostałości kultury Guanczów (przede wszystkim pozostałości epoki kamiennej) stanowią dziś dziedzictwo kulturowe wyspy: jaskinie, miejsca pochówku, narzędzia kamienne, a także dziwne malowidła i ryciny jaskiniowe nieznanego przeznaczenia. Godne podziwu są również brukowane tzw. '''Drogi Królewskie''' ciągnące się przez całą wyspę, łączącktóre równocześniełączą poszczególne regiony.
 
Więcej informacji na temat malowideł jaskiniowych i religii Guanczów można zaczerpnąćuzykać w muzeum wyspy, w centrum obsługi ruchu turystycznego parku narodowego '''Caldera de Taburiente''' i w otwartych w [[1998]] roku [[skansen]]ie archeologicznym ''La Zarza'' i ''La Zarcita''. Znajdujące się tam malowidła ścienne fascynują swą różnorodnością i fantazją. Drugi skansen archeologiczny wyspy znajduje się w okolicach jaskini [[Belmaco]] (będąc równocześnie najstarszym – liczącym prawie 4000 lat znaleziskiem archeologicznym La Palmy).
 
PodługWedług niepotwierdzonych informacji Wyspy Kanaryjskie były znane już żeglarzom [[Fenicja|fenickim]] w czasach antycznych. Pierwsi Europejczycy dotarli na Wyspy Kanaryjskie w [[XIII wiek|XIII]] wieku, jednym z pierwszychnich był [[Lancelotto Malocello]].
 
=== Hiszpańscy zdobywcy ===
W roku [[1312]] roku na La Palmę osiągadociera [[Genua|genueńczyk]] Lancelotto Malocello. [[Kastylia|Kastylijski]] hrabia Hernán Peraza wysyła w roku [[1447]] roku (po zdobyciu wysp [[Lanzarote]], [[Fuerteventura]] i [[El Hierro|Hierro]]) flotę złożoną z trzech okrętów i 500 żołnierzy i marynarzy w kierunku La Palmy. Podczas walk z tubylcami Hiszpanie tracą prawie 200 ludzi. W dniu [[29 września]] [[1492]] roku, ląduje na wyspie z upoważnienia pary monarszej ([[Ferdynand II Katolicki|Ferdynanda II]] i [[Izabela I Katolicka|Izabeli]]) na wyspie, w okolicach plaży [[Tazacorte]], ląduje hiszpański desant z Gran Canarii, dowodzony przez Alonsa Fernándeza de Lugo, w sile 900 zbrojnych w okolicach plaży [[Tazacorte]]. Guanczowie z okolic ''Aridane'', ''Tihuya'', ''Tamanca'' i ''Ahenguarem'' ulegają fałszywym obietnicom Hiszpanów i stają się poddanymi Hiszpanii. Tylko tubylcy z okręgu ''Tigalate'' stawiają opór hiszpańskim zdobywcom. Ostatecznie wszyscy przywódcy Guanczów przechodzą na [[Chrześcijaństwochrześcijaństwo]], oprócz okręgu [[Park Narodowy Caldera de Taburiente|Caldera de Taburiente]] (wówczas ''Aceró'' – silne miejsce). Ten region podlegał sprzeciwiającemu się hiszpańskim wpływom przywódcy Guanczów, Tanausú. W wyniku zastawionej pułapki Tanausú został schwytany. Alonso de Lugo przesłał na dwór kastylijski (jako potwierdzenie zdobyczy) jeńców, a wśród nich także Tanausú (zmarł w wyniku strajku głodowego padczaspodczas pasażupodróży do Hiszpanii). W dniu [[3 maja]] [[1493]] roku, w "Dniu Podniesienia Świętego Krzyża", de Lugo w miejscu Guanczowskiego ''Apunyon'' zakładazałożył miasto [[Santa Cruz de La Palma]]., po czym udajeudał się z powrotem na Gran Canarię, by przygotować operację zdobyciepodboju ostatniej z Wysp Kanaryjskich – Teneryfy (zdobytej w roku [[1496]] po dwuletnich walkach).
 
Hiszpanie wykorzystywali Wyspy Kanaryjskie jako ważną bazę etapową w podróżach do [[Indie Zachodnie|Indii Zachodnich]]. Decydującym aspektem było położenie geograficzne wysp nad prądem pasatowym (wykorzystanym już przez [[Krzysztof Kolumb|Kolumba]] w [[1491]] roku). Krzysztof Kolumb nigdy nie zawitał na La PalmiePalmę.
 
=== Niewolnictwo i cukier ===
La Palma nie gwarantowała nigdy szybkiego bogactwa. Brakowało zasobów złota, srebra czy też innych bogactw naturalnych. Początkowe zyski gwarantowaliprzynosili tylko tubylcy – jako niewolnicy. Mimo papieskiego dokumentu z roku [[1434]] roku ([[Eugeniusz IV]]) określającego mieszkańców wysp jako „wolnych ludzi“ i zakazującego handlu ludźmi na wyspach, dlawiększość większości tubylczechtubylczych Guanczów zakończyła życie zakończyło się w niewolnictwie. Ostrożne szacunki historyków wskazują na to, iż niewolniczy los został oszczędzony tylko 300 rodzinom Guanczów (około 1200 osób). Pozostali na wyspie Guanczowie po przyjęciu chrztu wymieszali się (po prawnym równouprawnieniu w roku [[1514]] roku) z napływowymi Hiszpanami, Portugalczykami i Francuzami. Jeszcze przed zaprzestaniem na wyspie handlu niewolnikami [[Alonso Fernández de Lugo]] skoncentrował się na przygotowaniu wyspy pod uprawę trzciny cukrowej. Kupcy europejscy, rzemieślnicy i rolnicy zostali zwerbowani, naaby wyspęwykorzystali w celu zaangażowania swoichswoje zdolności i kapitałuzainwestowali kapitał w powstanie przemysłu produkcyjno-przetwórczego na wyspie.
 
=== Handel z Ameryką, ataki piratów ===
W [[XVI wiek|XVI]] wieku La Palma otrzymała po [[Antwerpia|Antwerpii]] (wówczas hiszpańska) i [[Sewilla|Sewilli]] przywilej prowadzenia handlu z Ameryką. Port w Santa Cruz de La Palma stał się jednym z najważniejszych w całym imperium hiszpańskim. W tymże wieku Santa Cruz de La Palma stało się miejscem częstych napaści [[pirat]]ów. W roku [[1553]] roku piraci pod przywództwem François Le Clerca splądrowali miasto, paląc i grabiąc je doszczętnie. Po niszczycielskim ataku pirackim odbudowano wszystkie kościoły, klasztory i domy mieszkalne z jeszcze większym rozmachem. Powstały nowe obwarowania i dodatkowe linie obronne. Dzięki temu kolejny atak piratów pod przywództwem [[Francis Drake|Francisa Drake'a]] w roku [[1585]] roku został skutecznie odparty. Handel z Ameryką umożliwił powstanie kolejnych gałęzi wyspiarskiego przemysłu (budowa statków, produkcja żagli i [[takielunek|takielunku]]). Liczni kupcy z całego świata ściągnęli do Santa Cruz, nadającktóre miastunabrało cieńcharakteru [[kosmopolityzm|kosmopolitycznego]]u. Wiele obcojęzycznieobco brzmiących nazw dzisiejszego Santa Cruz nawiązuje do tej ''złotej epoki'' w dziejach miasta. Upadek rozpoczął się już w [[XVII wiek|XVII]] wieku, nawiązywałi dowynikał z ustanowionego w [[1657]] roku prawa dotyczącego rejestracji całego handlu z Ameryką na Teneryfie i uiszczania tam należnych opłat. Ruch statków w porcie Santa Cruz de La Palma został prawie zupełnie wstrzymany (w roku [[1778]] roku król [[Karol III Hiszpański|Carlos III]] w roku [[1778]]ponownie zezwolił ponownie na prowadzenie handlu z Ameryką każdemu portowi hiszpańskiemu). Konkurencja innych miast hiszpańskich okazała się jednak zbyt silna i Santa Cruz już nigdy nie osiągnęło dawnej świetności.
 
=== Bieda ===
WygospodarowaneBogactwo bogactwoz czasów złotej ery La Palmy nigdy nie stało się udziałem zwykłych mieszkańców wyspy. Jeszcze w [[XIX wiek|XIX]] wieku większość mieszkańcówwyspiarzy zamieszkiwała kryte słomą drewniane szałasy,. nawetNawet lepiej sytuowani mieszkańcy mogli sobie co najwyżej pozwolić na zabudowania powstałe ze zwykłych kamieni. Zaopatrzenie w podstawowe produkty żywnościowe także pozostawiało wiele do życzenia. Gospodarka wyspiarska bazująca na [[monokultura|monokulturze]] nie pozwalała na prowadzenie dodatkowej uprawy zbóż i innych produktów agrarnych. Już w [[XVI wiek|XVI]] wieku zboże należało do drogich produktów importowanych przez La Palmę. Kapituła kardynalska zażądała od wyspiarzy swego czasu należnej jej [[dziesięcina|dziesięciny]] w deputacie zbożowym. Żądanie to doprowadziło do zdecydowanego i jednogłośnego sprzeciwu wyspiarzy, by w taki sposób regulować należności podatkowe względem kościoła. Efektem sprzeciwu było przybycie na wyspę [[Inkwizycja|inkwizytora]] i narzucenierzucenie klątwy na sprzeciwiającychtych, którzy sprzeciwiali się woli kościoła klątwyKościoła. Przez kilka lat – poprzezz powodu nieurodzajnieurodzaju – nikt z wyspiarzy nie został pochowany wedle rytuałuobrządku chrześcijańskiego. Olbrzymia bieda na wyspie zmusiła wiele rodzin „źle odżywionych i ubogo odzianych“ mężczyzn i kobiet (jak w roku [[1758]] w tajnym raporcie do przełożonego biskuparoku donosił misjonarz Juan de Medinilla) dow uczęszczaniatajnym wraporcie świętachdo kościelnychprzełożonego biskupa), aby (z powodu braku odzienia) na zmianę brali w świętach kościelnych .
 
=== Winnice ===
Od roku [[1553]] roku uprawa [[trzcina cukrowa|trzciny cukrowej]] stawała się coraz bardziej nieopłacalna (konkurencja środkowo- i południowoamerykańska). Wiele plantacji trzciny cukrowej uległozostało przekształceniuprzekształconych w winnice. Rosnąca na południu wyspy odmiana winorośli '''Malvasia''' stała się najważniejszym produktem eksportowym La Palmy. Głównym odbiorcą [[wino|wina]] z La Palmy była [[Wielka Brytania]]. Dobre czasy uprawy winorośli skończyły się w połowie [[XIX wiek|XIX]] wieku. W dniudzisiejszych dzisiejszymczasach stopniowo powraca się stopniowo do jej uprawy, jednak nie na masową skalę.
 
=== Jedwab i banany ===
Z wyjątkiem kilku ataków pirackich wyspa nie była nigdy skonfrontowananie zdoświadczyła sytuacjądziałań okresu wojnywojennych. Po każdym kryzysie gospodarczym, biedna w bogactwa mineralne, ale żyzna wyspa zawsze dochodziła do siebie. Po załamaniu upraw trzciny cukrowej i winorośli wyspiarze skoncentrowali się na pszczelimpozyskiwaniu miodziepszczelego miodu i wosku,. wzbogacającWzbogacili wyspiarską ofertę eksportową również tytoniemo tytoń i [[jedwab]]iem. W [[XVI wiek|XVI]] wieku rozpoczęto na wyspie uprawę [[morwa|morwy]],. La Palma stała się wiodącym i najlepiej rozwiniętym ośrodkiem jedwabniczym Wysp Kanaryjskich. W roku [[1878]] roku dwie angielskie korporacje (''Elder'' i ''Fyffes'') rozpoczęły na La Palmie uprawę bananów.
 
== Gospodarka ==
Plantacje [[Banan zwyczajny|bananowca]] obejmują obecnie obszar 3000 [[Hektar|ha]],. dodatkowoPonadto wyspiarskie uprawy zostały wzbogaconeposzerzone o [[Smaczliwka|smaczliwkę]], owoce cytrusowe i warzywa. Znaczące są również tutejsze winnice.
GospodarkaGospodarkę rolnarolną została umożliwiona poprzezumożliwiają specjalne systemy nawadniające (przebiegające w dużym stopniu tunelami), którymi transportuje transportującesię wodę z terenów górskich na zamieszkany pas nadmorski wyspy. Niektóre z tuneliwydrążonych nawadniającychw osiągająwulkanicznych długośćformacjach kilkusetskalnych metrów,tuneli wydrążonychnawadniających poprzezmierzą wulkanicznekilkuset formacje skalnemetrów (najdłuższy system nawadniający osiąga długość 10 kilometrów).
 
== Przemysł i handel ==
=== Przemysł ===
W porównaniu do gospodarki rolnej, [[rzemiosło]] i przemysł odgrywają na La Palmie nieznaczną rolę. Na wyspie znajduje się tylko kilka małych zakładów wspierających logistycznie miejscowe rolnictwo. Kilka zakładów specjalizuje się w regionalnym [[rzemiosło artystyczne|rzemiośle artystycznym]]. Ze względu na rosnące znaczenie sektora turystycznego, zaktywizował się także wyspiarski przemysł budowlany. Produkcja [[cygaro|cygar]] w [[El Paso (La Palma)|El Paso]] została wstrzymana w roku [[2000]] roku i przeniesiona do [[Niemcy|Niemiec]].
 
=== Handel ===
Eksport La Palmy ogranicza się do produktów agrarnych. Wyspa posiadama ujemny bilans handlowy. Trzy czwarte podstawowych produktów żywnościowych jest na wyspę importowanych (również pomarańcze i [[cytryna zwyczajna|cytryny]]), a także około 80% produktów pochodzenia zwierzęcego jest importowanych. PozostałeNa częścipozostałą część wyspiarskiego importu toskładają się dostarczane przez hiszpańską metropolię materiały pędne, przedmioty codziennego użytku, maszyny, urządzenia elektryczne i smochodysamochody.
 
== Administracja ==
La Palma, podobnie jak inne Wyspy Kanaryjskie, należy do Hiszpanii. Od [[1982]] roku Wyspy Kanaryjskie stanowią autonomiczny region Królestwa Hiszpanii. Władzę wykonawczą na wyspie sprawuje '''Cabildo Insular''' (rada wyspiarska). Administracja nadrzędna znajduje się na pobliskiej Teneryfie.
 
== Religia ==
Większość mieszkańców wyspy jest wyznania rzymskokatolickiego.
 
W regularnych odstępach czasu dochodziodbywają dosię dużychduże procesjiprocesje poświęconychku świętymczci świętych z poszczególnych kościołów. Procesje i święta trwają nawet kilka dni, i powiązane są ze skrupulatnie przygotowanym programem towarzyszącym.
 
== Turystyka ==
=== Rozwój ===
WJuż w 1890 roku znajdowały się już na wyspie liczne hotele. Na przełomie [[XIX wiek|XIX]] i [[XX wiek|XX]] wieku wyspa była ulubionym celem podróży wielu bogatych poddanych ówczesnego [[Imperium brytyjskie|Imperium Brytyjskiego]]. W latach 20. ubiegłego wieku doszło prawie do zupełnej stagnacji w rozwoju turystyki na wyspie, trwającej aż do lat 70. Dopiero pod koniec lat 80. (po rozbudowie lotniska) i wprowadzeniu lotów czarterowych nastąpiło ponowne turystyczne otwarcie wyspy.
 
=== Centra turystyczne ===
Oferta noclegowa La Palmy jest dość skromna (w porównaniu do innych Wysp Kanaryjskich) i ogranicza się do 7500 łóżek. Zjawisko turystyki masowej na wyspie jeszcze nie zaistniało (liczba dużych hoteli jest ograniczona). Oferta noclegowa wyspy to przede wszystkim małe pensjonaty, mieszkania letniskowe i bungalowy, będące często w rękach dobrze sytuowanych cudzoziemców. Największymi centrami turystycznymi są okolice [[Puerto Naos]] i [[Los Cancajos]]. Na wyspie rozwija się przede wszystkim [[turystyka alternatywna]] i niezorganizowana w sposób masowy.
 
=== Agroturystyka ===
Od kilku lat propaguje się na wyspie rodzaj swoistej [[Agroturystyka|agroturystyki]] – "tourismo rural", czyli renowację i adaptację starych zabudowań rolniczych wnętrza wyspy w celach turystycznych. Projekt ten jest współfinansowany przez [[Unia Europejska|Unię Europejską]].
 
=== Perspektywy ===
Czy La Palma pozostanie celem podróży turysty indywidualnego, czy wkroczy na drogę turystyki masowej innych Wysp Kanaryjskich ([[Gran Canaria]] i [[Teneryfa]]) nie można w dniu dzisiejszymdziś jednoznacznie odpowiedzieć. Plany turystycznej przyszłości wyspy (zarządu wyspy, burmistrzów i organizacji ochrony przyrody) cechuje przede wszystkim rozbieżność celów i brak wspólnego mianownika. OpcjonowanaPostulowana przez branżę turystyczną liczba miejsc noclegowych – 80 000 – została w ostatnich latach zredukowana do maksymalnie 20 000. Od połowy lat 90. corocznie na wyspę przybywa około 140 000 turystów. Strategia rozwoju wyspy przewiduje dalszy rozwój produkcyjnego sektora rolniczego (subwencje Unii Europejskiej na utrudnioną gospodarkę górską). Turystyka ma pełnić tylko rolę wspierającąpomocniczą. Plaże wyspy w [[Puerto Naos]] i [[Los Cancajos]] spełniająkwalifikują warunkisię do wywieszenianadania im [[Błękitna Flaga|Błękitnej flagi]] Unii Europejskiej. Oferta turystyczna wyspy ogranicza się obecnie do programu pieszych wędrówek wyspoznawczychpoznawczych, nurkowania i kolarstwa górskiego.
 
== Transport ==
=== Sieć drogowa ===
Całkowita siećSieć drogowa wyspy wynosimierzy obecnie 1200 kilometrów. Wszystkie główne drogi posiadająmają nawierzchnię asfaltową. Drogi są trasami górskimi z licznymi zakrętami i wzniesieniami, jednak o dobrej jakości nawierzchni. Tylko niektóredo niektórych miejscowości na północnym wybrzeżu są osiągalneprowadzą poprzezwyłącznie drogi piaszczyste i z płyt betonowych. Główną drogą jest przebiegająca wokół wyspy droga o oznaczeniu '''LP-1''', o długości 180 kilometrów długości (Santa Cruz – Los Canjacos – Mazo – Fuencaliente – Los Llanos – Tijarafe – Puntagorda – Barlovento – San Andrés – Puntallana – Santa Cruz). Inną ważną drogą jest droga '''LP-2''', o długości 35 kilometrów długości, przecinająca wyspę ze wschodu na zachód (Los Llanos – Los Cancajos).
 
=== Transport publiczny ===
Linia 295:
 
=== Transport morski ===
Zatoka morska, nad którą rozpościerarozciąga się stolica wyspy, jest od czasu zdobycia wyspy przez Hiszpanów wykorzystywana jako port naturalny. La Palma jest połączonama regularnymiregularne liniamipołączenia promowymipromowe z innymi Wyspami Kanaryjskimi (raz w tygodniu z hiszpańską metropolią). W roku [[2005]] roku do regularnej, wewnątrzkanaryjskiej żeglugi promowej włączono nowy port zachodniego wybrzeża wyspy w [[Tazacorte|Puerto de Tazacorte]] (raz w tygodniu na Teneryfę).
 
=== Transport lotniczy ===
Pierwsze lotnisko wyspy w [[Breña Alta]] zostało oddane do użytku w [[1950]] roku. W roku [[1970]] starezamknięto lotnisko zamkniętoje po otwarciu nowego [[Port lotniczy La Palma|portu lotniczego La Palma]]. W roku [[1987]] lotniskoroku uzyskał uzyskałoon status międzynarodowego portu lotniczego (szósteszósty na Wyspach Kanaryjskich). Lotnisko jest obsługiwane kilkanaście razy w tygodniu przez różnych europejskich przewoźników czarterowych. Połączenia liniowe wewnątrzkanaryjskie i z [[Madryt]]em organizujązapewniają hiszpańscy przewoźnicy [[Iberia (linie lotnicze)|Iberia]], '''Binter Canarias''' i '''Islas Airways'''.
 
== Obserwatorium ==
Linia 307:
== Kulinaria ==
=== Dania główne ===
* Papaspapas arrugadas (danie z solonych ziemniaków),
* zimne sosy "Mojomojo rojo" (dania mięsne) i "Mojomojo verde" (dania rybne),
* Sopasopa de garbanzos (zupa z ciecierzycy).
 
=== Desery ===
* Bienmesabebienmesabe (deser ze słodzonych migdałów),
* Almendradosalmendrados (ciastka migdałowe),
* Quesilloquesillo (budyń karmelowy).
 
=== Napoje ===
* Cortadocortado (kawa espresso z mlekiem),
* Barraquitobarraquito lub Carajillocarajillo (espresso z alkoholem, mlekiem skondensowanym i cytryną).
 
== Terminarz wyspiarskich świąt ==
Linia 335:
 
== Linki zewnętrzne ==
* [http://www.cnn.com/2001/TECH/science/08/29/tidal.wave/ Naukowe ostrzeżenie dotyczące '''Wielkiej Fali'''].
 
== Przypisy ==