Proszowice: Różnice pomiędzy wersjami

'''Proszowice''' – [[miasto]] w [[województwo małopolskie|województwie małopolskim]], w [[powiat proszowicki|powiecie proszowickim]], położone 23 km na północny wschód od [[Kraków|Krakowa]]. Proszowice położone są na prawym brzegu rzeki [[Szreniawa (rzekadopływ Wisły)|Szreniawy]] na [[Płaskowyż Proszowicki|płaskowyżu proszowickim]]. Siedziba [[Proszowice (gmina)|gminy miejsko-wiejskiej Proszowice]].

Prawa miejskie od 1358 r. Były [[miasto królewskie|miastem królewskim]] [[Korona Królestwa Polskiego|Korony Królestwa Polskiego]]<ref>Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 13.</ref>. W latach 1496–1793 siedziba [[Sejmiki ziemskie|sejmików ziemskich]] [[Rozbiory Polski|przedrozbiorowego]] [[Województwo krakowskie (I Rzeczpospolita)|województwa krakowskiego]]<ref>{{cytuj |autor=J. Swajdo |tytuł=Między Wisłą a Pilicą. Dzieje podziałów administracyjnych w regionie kielecko-radomskim do 1975 roku |miejsce=Kielce |data=2005|s=11}}</ref>.

Regionalny ośrodek handlu rolno-spożywczego. Miasto ma 6152 mieszkańców (31 grudnia 2010)<ref name="Ludność2010-12">{{cytuj książkępismo |tytuł=Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2010 r.) |url=http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/LU_ludnosc_stan_struktura_31_12_2012.pdf|czasopismo=|wydawca=Główny Urząd Statystyczny |miejsce=Warszawa |data=2011-06-10 |issn=1734-6118|url=http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/LU_ludnosc_stan_struktura_31_12_2012.pdf}}</ref>.

W XI – XIII&nbsp;w. okolice Proszowic były gęsto zaludnione. W 1222&nbsp;r. rycerz Przybysław ''Prosowic'' z rodu Szreniawitów. Początkowo miejscowość była własnością rycerską, do początku XIV&nbsp;w. należały prawdopodobnie do rodu Szreniawitów lub Drużynnitów, później przeszły w ręce królewskie. W połowie XIII&nbsp;w. według tradycji powstała parafia i wzniesiono kościół, w którym miała znajdować się inskrypcja, mówiąca że najstarszy kościół został zbudowany w czasach [[Bolesław V Wstydliwy|Bolesława V Wstydliwego]] w 1240&nbsp;r. W 1358&nbsp;r. miasto królewskie lokowane pomiędzy 1356 a 1358 rokiem<ref>Anna Berdecka, ''Nowe lokacje miast królewskich w Małopolsce w latach 1333–1370 : chronologia i rozmieszczenie'', w: Przegląd Historyczny, T. 65 (1974), z. 4, tabela 1 po s. 617.</ref> na [[Prawo magdeburskie|prawie magdeburskim]] otrzymało przywileje samorządowe i targowe. Osada rozrosła się w miasteczko handlowe i rzemieślnicze. Od połowy XIV w. odbywały się [[roki sądowe]] [[Ziemia krakowska|ziemi krakowskiej]], po raz pierwszy wzmiankowane w źródłach pisanych w 1377&nbsp;r. Działając z dłuższymi przerwami, zwłaszcza w XVII&nbsp;w. i XVIII&nbsp;w., przetrwały aż do reformy sądownictwa przeprowadzonej przez zaborcę pod koniec wieku XVIII<ref>{{cytuj |autor=M. Pawlikowski |tytuł=Sądownictwo ziemskie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej |miejsce=Strzałków |data=2012}}</ref>.

Włościanie proszowiccy masowo brali udział w [[insurekcja kościuszkowska|insurekcji kościuszkowskiej]] (1794). Po [[III rozbiór Polski|III rozbiorze Polski]] Proszowice włączono do [[Zabór austriacki|zaboru austriackiego]], następnie w 1809&nbsp;r. miasto i okolica weszły do [[Księstwo Warszawskie|Księstwa Warszawskiego]]. Po [[Kongres wiedeński|kongresie wiedeńskim]] w 1815&nbsp;r. ziemia proszowicka włączona została do [[Królestwo Polskie (kongresowe)|Królestwa Polskiego (kongresowego)]], będącego częścią składową [[Imperium Rosyjskie]]go. Proszowice w [[Zabór rosyjski|zaborze rosyjskim]] znajdowały się w [[Województwo krakowskie (Królestwo Polskie)|województwie krakowskim]] ze stolicą w [[Kielce|Kielcach]]. [[Kraków]] i najbliższe okolice tworzyły wówczas [[Wolne Miasto Kraków|Wolne Miasto]], co spowodowało oderwanie Proszowic od rynku zbytu i ośrodka kulturalnego Krakowa. Miasto weszło w skład powstałej w 1837&nbsp;r. [[Gubernia krakowska|guberni krakowskiej]], później przemianowanej na [[Gubernia kielecka|gubernię kielecką]]. W 1846&nbsp;r. podczas [[powstanie krakowskie|powstania krakowskiego]] 40-osobowy oddział [[Zygmunt Jordan|Zygmunta Jordana]] rozbił [[sotnia|sotnię]] [[kozacy|kozaków]] rosyjskich. W ramach represji za popieranie [[powstanie styczniowe|powstania styczniowego]], Rosjanie w 1867

: ''osada miejska, folwark i dobra, przed 1867&nbsp;r. miasto, [[Podział administracyjny Królestwa Polskiego|powiat miechowski]], gmina i parafia Proszowice. Leży wśród wyżyny krakowskiej, sięgającej w okolicznych wzgórzach do 1050 st. n.p.m., na wzgórzu wznoszącem się na brzegu obszernej kotliny, która zapewne stanowiła niegdyś dno jeziora. Dziś wody tego zbiornika uprowadza Szreniawa. Proszowice leżą przy starożytnym trakcie z Krakowa do Kielc, połączone z Krakowem drogą bitą, odległość od [[Miechów|Miechowa]] 28&nbsp;w., od Krakowa około 4 mil, a od [[Wisła|Wisły]] 2 mile. Proszowice posiadają obecnie kościół parafialny murowany, kościółek filialny za osadą, szkołę początkowe męską i żeńską, dom przytułku dla starców, sąd gm. okr. V, urząd gm., st. pocztę, fabrykę narzędzi rolniczych, aptekę, około 200 domów (przeważnie drewniane) i do 2000 mieszkańców. Na obszarze [[folwark]]u jest [[browar]] i młyn wodny. Proszowicka parafia, dek. miechowski, 4736 dusz. Proszowice są starożytną osadą, stanowiącą centralny punkt słynnej z żyzności okolicy. Spływające ku Wiśle wody północnych tarasów wyżyny krakowskiej powyżłobiały tu liczne doliny i poznośiły bogate pokłady napływowe, którym gleba proszowska zawdzięcza swą słynną urodzajność. Żyzność gleby ściągła tu licznych osadników i zachęcała do rolnictwa, zwłaszcza że bliskość Krakowa i drogi wodnej (Wisła) ułatwiała zbyt korzystny. Dolina [[Szreniawa (rzekadopływ Wisły)|Szreniawy]] stanowi kolebkę licznych rodów małopolskich''.

W czasie [[kampania wrześniowa|wojny obronnej]] [[Armia „Kraków”]] [[Wojsko Polskie (II RP)|Wojska Polskiego]] stoczyła [[Bitwa pod Proszowicami|ciężkie walki]] z [[Wehrmacht]]em 7 września 1939&nbsp;r. Zginęło 108 Polaków, pożar strawił 1/3 miasta, spłonęło wtedy archiwum miejskie. [[Zagłada Żydów|Holocaust]] spowodował zniszczenie społeczności żydowskiej Proszowic skupiającej przed wojną ponad 1000 osób. Okupant niemiecki został wyparty z miasta 17 stycznia 1945 przez oddziały 59. i 60. armii 1. Frontu Ukraińskiego<ref>Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, ''Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945'', Sport i Turystyka, Warszawa 1988, {{ISBN|83-217-2709-3}}, s. 370.</ref>.

W 1945&nbsp;r. Proszowice weszły w skład [[województwo krakowskie (1945–1975)|województwa krakowskiego]] w [[powiat miechowski|powiecie miechowskim]]. W 1954 r. przywrócono powiat proszowicki, jednak okrojony w porównaniu z przedrozbiorowym. Po [[Podział administracyjny Polski (1975‒19981975‒<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (znak po lewej to kreska liczbowa, czyli figure dash, #2012) -->1998)|zniesieniu powiatów]] w 1975&nbsp;r., miasto należało do [[Województwo krakowskie (1975–1998)|województwa krakowskiego]] (tzw. województwa miejskiego krakowskiego). Po [[Podział administracyjny Polski|reformie administracyjnej z 1999&nbsp;r.]] przywrócono powiat proszowicki w województwie małopolskim. W 2008 roku obchodzono 650-lecie lokacji miasta.

W 2008&nbsp;r. oddano do użytku pierwszy w Polsce [[Ogród biblijny w Proszowicach|ogród biblijny]]<ref name=caritas>{{Cytuj stronę |url=http://www.caritas-proszowice.eu/ogrod |tytuł=Zespół placówek Caritas w Proszowicach. Ogród biblijny |data dostępu =2016-07-13}}</ref>.

Miasta i gminy partnerskie: {{Flaga|DEU}} [[Fichtenberg (Badenia-Wirtembergia)|Fichtenberg]]<ref name="Miasto partnerskie Proszowic">{{cytuj stronę |url=http://www.proszowice.pl/asp/pl_start.asp?typ=14&menu=73&strona=1 |tytuł=Fichtenberg – Niemcy |data dostępu=2012-03-10}}</ref>

* [[Abraham Bzowski|Stanisław Bzowski]]

<!-- ANI MIEJSCEM NA TWOJĄ (LUB CZYJĄKOLWIEK) REKLAMĘ!!! -->

<!-- umieść go najpierw na stronie dyskusji tego artykułu. Linki -->

<!-- WCZEŚNIEJ przeczytaj http://pl.wikipedia.org/wiki/WP:LZ -->