Krzeszowice: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m bot poprawia martwe linki zewnętrzne |
drobne redakcyjne |
||
Linia 16:
|stanowisko zarządzającego =
|zarządzający = Wacław Gregorczyk
|powierzchnia = 16,92<ref name="gus">{{Cytuj stronę |url=http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/LU_ludnosc_stan_struktura_31_12_2012.pdf |tytuł=Dane Głównego Urzędu Statystycznego: ''Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2011 r.)'' |data dostępu=2012-12-12}}</ref>
|wysokość =
|rok = 30.06.2016
Linia 25:
|tablice rejestracyjne = KRA
|kod mapy = Krzeszowice (gmina)
|współrzędne = 50°
|TERYT = 1206064
|SIMC = 0951570
Linia 46:
Na terenie osiedla [[Czatkowice (Krzeszowice)|Czatkowice]] naukowcy z [[Instytut Paleobiologii im. Romana Kozłowskiego PAN|Instytutu Paleobiologii im. Romana Kozłowskiego PAN]] odkryli m.in. szczątki prażaby [[Czatkobatrach]] (''Czatkobatrachus polonicus''), w brekcji kostnej, fragment [[szczęka|kości szczękowej]] długoszyjego [[archozauromorfy|archozauromorfa]] [[Czatkowiella]], fragment [[czaszka|czaszki]] [[rodzaj (biologia)|rodzaju]] [[lepidozauromorfy|lepidozauromorfa]] [[Sophineta]], przednią część kości szczękowej [[klad bazalny|bazalnego]] przedstawiciela [[Archosauriformes]] ''[[Osmolskina|Osmolskina czatkowicensis]]'', jeden [[kręgi szyjne|kręg szyjny]] niewielkiego archozauromorfa o nazwie [[Collilongus]] oraz kość czaszki i szkielet pozaczaszkowy ''[[Kapitozaury|Parotosuchus speleus]]''.
Na terenie miasta znajduje się obszar ''Krzeszowice ([[Natura 2000]])'', jako projektowany [[specjalny obszar ochrony siedlisk]], aktualnie [[obszar mający znaczenie dla Wspólnoty]] o powierzchni 39,8 ha. Utworzony został w celu ochrony kolonii rozrodczej nietoperzy ([[nocek orzęsiony|nocka orzęsionego]]) zlokalizowanej na terenie kościoła św. Marcina i okolicznych miejsc żerowania (Park Miejski, Aleja Spacerowa). Jest to kluczowa kolonia rozrodcza nocka orzęsionego – druga pod względem liczebności tego nietoperza w Polsce<ref>[http://obszary.natura2000.org.pl/index.php?s=obszar&id=708 Krzeszowice – Standardowy Formularz Danych].</ref>.
== Podział administracyjny miasta ==
Linia 62:
== Historia miasta i uzdrowiska ==
Pierwsza historyczna wzmianka o Krzeszowicach pochodzi z 1286 r., kiedy to biskup [[Paweł z Przemankowa]] nadał Fryczkowi Fretonowi z [[Bytom]]ia przywilej na założenie w istniejącej już wsi ''Cressouicy'' [[sołectwo|sołectwa]] na zasadzie [[Prawo magdeburskie|prawa magdeburskiego]]. W 1337 r. prawdopodobnie istniał tu już [[kościół (budynek)|kościół]]. Według [[Jan Długosz|Długosza]] w 2. poł. XV w. w Krzeszowicach stał drewniany kościół pod wezwaniem św. Marcina, istniała szkoła, [[karczma]] i [[folwark]] plebański. W 1555 Krzeszowice stały się własnością [[Stanisław Gabriel Tęczyński|Stanisława Tęczyńskiego]] i weszły w skład ''hrabstwa tęczyńskiego''. W 1595 roku wieś położona w powiecie proszowskim [[województwo krakowskie (I Rzeczpospolita)|województwa krakowskiego]] była własnością wojewodziców krakowskich: [[Gabriel Tęczyński (wojewoda lubelski)|Gabriela]], [[Andrzej Tęczyński (1576-1613)|Andrzeja]] i [[Jan Magnus Tęczyński|Jana Magnusa]] [[Tęczyńscy herbu Topór|Tęczyńskich]]<ref>Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 109.</ref>. W następnych latach były własnością m.in. [[Sieniawscy herbu Leliwa|Sieniawskich]], [[Opalińscy herbu Łodzia|Opalińskich]], [[Czartoryscy herbu Pogoń Litewska|Czartoryskich]], [[Lubomirscy herbu Szreniawa bez Krzyża|Lubomirskich]], a od 1816 r. [[Potoccy herbu Pilawa|Potockich]].
W XVII w. odkryto lecznicze właściwości tutejszych wód siarczanych. Pierwszy zapis o wykorzystaniu tutejszych wód siarczanych w celu leczenia bydła dokonany został przez miejscowego proboszcza ks. Bernarda Bocheńskiego, w kronice parafialnej w 1625 r.
Linia 88:
Ochotnicza Straż Pożarna w Krzeszowicach rozpoczęła swoją działalność 21 kwietnia 1891. 15 maja 1911 r. wybuchł pożar w szopie dworskiej, dzierżawionej przez Kółko Rolnicze. Ogień strawił również drewniany dom ze sklepami i budynki gospodarcze<ref>''Ilustrowany Kurier Codzienny'', 1911 R.2, nr 112.</ref>.
[[Plik:Synagogue in Krzeszowice. 1 Wąska Street.jpg|thumb|[[Synagoga w Krzeszowicach (ul. Wąska 1)|Jedna z byłych synagog]] przy ul. Wąskiej]]
Pod koniec XIX w. [[Synagoga w Krzeszowicach (ul. Wąska 1)|przy ul Wąskiej 1 powstała synagoga]] jako modlitewnia dla [[Żydzi|żydowskich]] kobiet powstała, [[Synagoga w Krzeszowicach (ul. Wąska 4)|a przy nr 4 – druga synagoga]], która została zbudowana pod koniec XIX w., jako modlitewnia przeznaczona wyłącznie dla mężczyzn wyznających [[judaizm]].
Według [[Austro-Węgry|austriackiego]] spisu ludności z 1900 r. w 255 budynkach w Krzeszowicach na obszarze 575 hektarów mieszkało 2007 osób, z czego 1687 (84,1%) było [[Kościół łaciński|katolikami]], 308 (15,3%) wyznawcami [[judaizm]]u, 10 (0,5%) [[Kościoły greckokatolickie|grekokatolikami]], a 2 (0,1%) innej religii lub wyznania, 1935 (96,4%) było polsko-, 17 (0,8%) niemiecko-, a 11 (0,5%) innojęzycznymi<ref>{{cytuj książkę |autor= |tytuł=Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XII. Galizien |url=http://wiki-commons.genealogy.net/images/5/54/Oesterreich-12.djvu?djvuopts |miejsce=Wien |rok=1907 |język=de}}</ref>. W 1910 r. miejscowość zamieszkiwało w 311 domach 2619 osób (w tym ok. 18% [[Żydzi|Żydów]]). Powierzchnia Krzeszowic wynosiła wówczas 733,6 ha. W okresie międzywojennym miejscowi Żydzi stanowili ok. 20% ogółu mieszkańców. W 1921 r. było w mieście 2409 [[kościół łaciński|katolików]], 12 [[Ewangelicy|ewangelików]], 1 [[Kościoły greckokatolickie|grekokatolik]] oraz 506 wyznawców judaizmu.
[[Plik:Urząd Miejski w Krzeszowicach 97.JPG|thumb|left|Urząd Miejski przy ul. Grunwaldzkiej]]
W 1919 r. Rada Gminna wystąpiła z prośbą o przyznanie Krzeszowicom [[prawa miejskie|praw miejskich]], które uzyskały je 3 grudnia 1924 r. z dniem wejścia w życie ustawy, 1 stycznia 1925 r. Potwierdzenie praw miejskich Krzeszowice uzyskały 18 października 1933 r.<ref>[http://www.smzk.vip.interia.pl/prawokrzesz.htm Prawa miejskie Krzeszowic].</ref><ref>[http://www.jurajskiostaniec.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=19:prawa-miejskie-krzeszowic&catid=36:krzeszowice&Itemid=48 Prawa miejskie Krzeszowic, jurajskiostaniec.pl].</ref> W tym samym roku powołano do życia ''Komitet Rozbudowy Miasta Krzeszowic'', który popierał intensywny rozwój budownictwa prywatnego. Powstała dzielnica willowa [[Osiedle Nowy Świat (Krzeszowice)|Nowy Świat]], zaczęto wznosić kamienice czynszowe trzy- i czterokondygnacyjne. W 1921 r. liczba mieszkańców Krzeszowic wyniosła 2993 osoby (w tym ponad 17% Żydów). W 1924 r. powstał klub sportowy [[Świt Krzeszowice]].
Linia 112:
W latach 60. i 70. XX w. powstały duże zakłady związane z przemysłem budowlanym i ogrodniczym. W latach 1966–1968 przeprowadzono prace adaptacyjne w budynku łazienek ''Zofia'' i częściowo rozbudowano ośrodek. W 1970 r. ówczesny ''Górniczy Ośrodek Rehabilitacyjny Narządów Ruchu'' przyjął pierwszych pacjentów. Na przeł. lat 70. i 80. XX w. ponownie rozbudowano łazienki w kierunku południowym, a na pocz. XXI w. w kierunku zachodnim, oraz wybudowano tzw. ''przełączkę'', która zasłoniła zabytkową fasadę budynku głównego. [[Podział administracyjny Polski (1975–1998)|W latach 1975–1998]] miasto administracyjnie należało do [[Województwo krakowskie (1975–1998)|województwa krakowskiego]]. Na przełomie lat 70. i 80. XX w. zdecydowaną większość mieszkań w nowo powstałych blokach zasiedlili mieszkańcy Krakowa oraz ludność spoza miasta.
W 1993 r. powstał budynek ówczesnej Telekomunikacji, w 1995 r. wybudowano nowy gmach Banku PKO BP, powstała też [[Sala
Leczenie (stacjonarne i ambulatoryjne) w Krzeszowicach obejmuje pacjentów ze [[Choroby reumatyczne|schorzeniami reumatologicznymi]], [[Choroby neurologiczne|neurologicznymi]] i pourazowymi, jako największe [[Rehabilitacja medyczna|centrum rehabilitacji narządów ruchu]] w Małopolsce<ref>''Zabudowa uzdrowiskowa w Krzeszowicach'', Małopolski Instytut Kultury, Edyta Wygonin-Barzyk, Andrzej Siwek; folder; Kraków 2009.</ref>.
Linia 157:
== Religia ==
{{Osobny artykuł|Religia w Krzeszowicach}}
=== [[Kościół łaciński|Kościół rzymskokatolicki]] ===
Dwie [[parafia|parafie]]:
Linia 162 ⟶ 163:
* [[parafia św. Marcina w Krzeszowicach|parafia św. Marcina]]<ref>Kościół św. Marcina, ul. Grunwaldzka 1.</ref>
[[Plik:Sala Królestwa Krzeszowice 01 003.jpg|thumb|Sala Królestwa Świadków Jehowy wraz z otoczeniem (ul. Kościuszki){{r|jw}}]]
=== [[Świadkowie Jehowy]] ===
Jeden [[zbór#zbór u Świadków Jehowy|zbór]] z [[Sala
* zbór Krzeszowice
Linia 192 ⟶ 194:
* '''Jaśminowa''' – z domami jednorodzinnymi z pocz. XXI w. pomiędzy os. Ćmany a os. Czatkowice (Górne) – na Osiedlu Nowy Świat;
* '''Kolejowa''' – przy [[Krzeszowice (stacja kolejowa)|krzeszowickiej stacji PKP]], w którym mieści się starostwo powiatowe (filia wydz. komunikacyjny) i filia urzędu pracy (Osiedle Centrum);
* '''Tadeusza Kościuszki''' – zbudowana w latach 1935–1937 (przed 1917 r. zachodni odcinek drogi po której wytyczono nową ulicę nosiła nazwę ul. Chrzanowska), w ciągu drogi krajowej nr 79 (Osiedle Jurajskie – wschodni kraniec ulicy, Osiedle Centrum i Osiedle Parkowe – zachodni kraniec ulicy), ciągnąca się od mostu rzecznego (z 2008 r.; stary most z lat 30. XX w. rozebrany w 2008 r., oraz most kolejki dojazdowej do wapiennika z lat 40. XX w. rozebrany również w 2008 r.) na Krzeszówce (przy granicy z [[Nawojowa Góra|Nawojową Górą]]), przez most kolejowy z 2011 r. (stary wiadukt z lat 30. XX w. został rozebrany w 2011 r.), aż do ul. Trzebińskiej na zachodzie miasta; przy ulicy znajdują się: dwie stacje benzynowe; sklep ''[[Biedronka (sieć handlowa)|Biedronka]]'' (z pocz. XXI w.); budynek banku [[Powszechna Kasa Oszczędności Bank Polski|PKO BP]] (z poł. lat 90. XX w.); [[Sala
* '''Krakowska''' – (w latach 1935–1939 ul. Józefa Piłsudskiego przemianowana przez hitlerowców na ''Krakauerstrasse'', w latach 1953–1956 ul. Józefa Stalina) reprezentacyjna, ciągnąca się od Rynku do wschodniej części miasta (Osiedle Centrum i Osiedle Jurajskie), znajduje się przy niej: budynek Banku Spółdzielczego, siedziba [[Muzeum Ziemi Krzeszowickiej w Krzeszowicach|Muzeum Ziemi Krzeszowickiej]], Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych (budynek z pocz. lat 50. XX w.), filia szkoły podstawowej oraz we wschodniej części obiekty przemysłowe, na skrzyżowaniu z ul. Legionów Polskich (przy której w 2001 r. powstała sygnalizacja świetlna), istnieje budynek tzw. ''bunkier'' przy nim istniało do 1850 źródło ''wody żelazistej'';
* '''Walerego Krawczyńskiego''' – zabudowana domami jednorodzinnymi z pocz. lat 80. XX w. w północno-wschodniej części os. Ćmany (Osiedle Nowy Świat);
Linia 268 ⟶ 270:
* '''Budownictwo''': Kopalnia Wapienia Czatkowice – Spółka Grupy Tauron (os. Czatkowice), Kopalnie Portfiru i Diabazu sp. z o.o. (ul. Kościuszki), Eden Springs (os. Czatkowice), Proferem (ul. Krakowska), Elżbet (ul. Sienkiewicza), Elbud-Kaprin sp. z o.o. (ul. Zielona);
* '''Ogrodnictwo''': Clause Polska (ul. Żbicka);
* '''Handel''': Rejonowa Spółdzielnia Zaopatrzenia i Zbytu (Legionów Polskich), [[Orange (Polska)|Orange]] (ul. Wyki), [[Biedronka (sieć handlowa)|Biedronka]] (ul. Kościuszki), Bostar (ul. Zagrody), [[Intermarché|Intermarche]] (ul. Kościuszki), Mila, Rossmann (ul. Floriana);
* '''Usługi''': Cech Rzemiosł Różnych (ul. Daszyńskiego), Bank Spółdzielczy Krzeszowice (ul. Krakowska), Bank [[Powszechna Kasa Oszczędności Bank Polski|PKO BP]] (ul. Kościuszki), Bank BOŚ (ul. Walkowskiego), [[Bank Polska Kasa Opieki|Bank Pekao]] SA (Rynek), [[Alior Bank]] (ul. Wyki), [[Bank Zachodni WBK|BZ WBK]] S.A. (Rynek), SKOK „Jaworzno” (ul. Walkowskiego).
== Transport ==
| |||