Krucyfiks Wita Stwosza: Różnice pomiędzy wersjami

[[Plik:Kraków Krucyfiks Wita Stwosza.jpg|thumb|220px|right|Krucyfiks Wita Stwosza w [[Kościół archiprezbiterialny Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Krakowie|kościele Mariackim]] w [[Kraków|Krakowie]]]]

[[Plik:Krucyfiks Wita Stwosza 03.jpg|thumb|220px|Krucyfiks Wita Stwosza w kościele Mariackim -– widok spod ołtarza]]

[[Plik:Krucyfiks Wita Stwosza03.jpg|thumb|220px|Głowa Chrystusa]]

'''Krucyfiks Wita Stwosza''', zw.zwany '''Slackerowskim''' – znajduje się w [[barok]]owym [[ołtarz]]u w nawie południowej [[Kościół Mariackiarchiprezbiterialny Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Krakowie|Kościołakościoła Mariackiego w Krakowie]]. [[Krucyfiks]] najprawdopodobniej powstał przed [[1496]] r., przynależy do tzw.tak zwanego okresu krakowskiego [[Wit Stwosz|Wita Stwosza]], kiedy tworzył i działał w [[Kraków|Krakowie]].

Jest to dzieło [[gotykGotyk|późnogotyckie]]. Postać [[Jezus Chrystus|Chrystusa]] została wykonana z [[wapieńWapień|wapienia]] pińczowskiego. Chrystus jest prawie symetryczny w stosunku do krzyża, co ciekawe jest maksymalnie napięty, wyprężony. Ten krucyfiks jest inny pod względem formalno-artystycznym niż np.na przykład późniejsze krucyfiksy, które Stwosz wyrzeźbił po powrocie do [[Norymberga|Norymbergi]] (np.na przykład [[Krucyfiks Mikołaja Wickla|krucyfiks Wickla]] dla [[Kościół NMPNajświętszej Marii Panny w Norymberdze|norymberskiego kościoła NMPNajświętszej Marii Panny]]).

Dzieła Stwosza wykazują silny wpływ jego mistrza [[MikołajNikolaus z LejdyGerhaert|MikołajaNikolausa Gerhaerta z Lejdy]], którego Stwosz poznał już w młodości podczas pobytu w [[Strasburg]]u. Za dzieło mogące mieć największy wpływ na kształt krakowskiej rzeźby uważa się krucyfiks w [[Baden-Baden]] z [[1467]] r. To co wyróżnia stwoszowski krucyfiks, to [[Naturalizm (sztuka)|naturalizm]], charakterystyczne dla rzeźby [[Niderlandy (region historyczny)|niderlandzkiej]] XV wwieku. Chrystus ma ramiona ułożone bardzo horyzontalnie, silnie opadającą głowę, silnie wyłamujące się stawy barkowe, kurczące się palce dłoni. Tym samym Stwosz chciał ukazać moment agonii Chrystusa. Taki motyw znany był w XV-wiecznych krucyfiksach na terenie [[Brabancja|Brabancji]]. Wyprężenie Chrystusa można połączyć z motywem harfy Dawida, istnieje rycina, gdzie zostało ukazane naciąganie ciała Chrystusa za pomocą sznura, a obok postać św.świętego Dawida z harfą. Ostra wyrazistość anatomii świadczy o kontynuacji kierunku, który wytyczył Wit Stwosz tworząc [[Ołtarz Wita Stwosza w Krakowie|Ołtarz Mariacki]]. Realizm ten pogłębia ukazanie silnego wiatru, co widać w rozwichrzonym [[perizonium]]. Cechuje go plastyczność i ruch, to nadaje pewną dynamiczność całej kompozycji.

Na twarzy widać ogromny ból, zmęczenie, ale mimo tego Chrystus próbuje ten ból przezwyciężyć -– oczy ma otwarte – jeszcze nie umarł. Patrzy się głęboko w stronę modlącego, tym samym artysta pragnął ukazać moment zbawienia i zwycięstwa nad złem. Zwraca uwagę także ścisłe podporządkowanie układu rąk do ramion krzyża, co jest cechą krucyfiksów triumfalnych znanych głównie w dobie [[romanizmSztuka romańska|romanizmu]]u. Jednakże ta myśl została wyraźnie zdystansowana przez ukazanie cierpienia i śmierci jako zjawisko fizjonomicznego. Istnieje więc tutaj silna [[dychotomia]] – Chrystus triumfuje, ale jednocześnie cierpi (wychudzenie ciała, wystające żebra). Równoczesne ukazanie agonii i silnej relacji z modlącym podkreślają zbawczy wymiar śmierci Jezusa Chrystusa.

Wielu historyków sztuki zastanawiało się, gdzie pierwotnie mógł znajdować się ów krucyfiks, gdyż jego obecne miejsce w ołtarzu raczej jest wtórne, aczkolwiek, z testamentu Henryka Slackera z roku [[1504]] wynika, iż krucyfiks miał być umieszczony w ołtarzu Św.Świętego Krzyża w kościele Mariackim. Uważa się, że krucyfiks mógł znajdować się na zewnątrz kościoła (podobnie jak krucyfiks w Baden-Baden MikołajaNikolausa z LejdyGerhaerta, użycie wapienia a nie drewna może również mieć związki z umieszczeniem rzeźby na zewnątrz). Istnieje również inna opinia, iż znajdował się prawie w tym samym miejscu, tyle zeże na tle okna pod określonym kątem – Chrystus nachylał się w stronę modlących. Od strony zewnętrznej widać ślady pierwotnego okna. Mówi się także o figurach Marii i św.świętego Jana, które z naszym krucyfiksem mogły tworzyć całość kompozycji, zaś późniejsza panorama [[Jerozolima|Jerozolimy]], która jest tłem dla rzeźby, może sugerować istnienie podobnej kompozycji, w malarstwie niderlandzkim i dolnoreńskim XV i XVI wieku motyw ten był powszechnie znany.

Występująca często w literaturze nazwa '''''Krucyfiks Slackerowski''''' wywodzi się od [[mincerz]]a królewskiego [[Henryk Slacker|Henryka Slackera]], który był fundatorem dzieła.

Jak zostało wspomniane rok 1496 stanowi ''[[terminus ante quem]]'', kiedy to Stwosz przeniósł się do Norymbergi. Można przyjąć czas powstania dzieła na przełom lat 80. i 90. XV wwieku. W literaturze występuje również data [[1491]] r.

* [[Szczęsny Dettloff,]]: ''ZeKamienny studiów nad sztukąkrucyfiks Wita Stwosza. Późnogotyckiew krucyfiksykrakowskim krakowskiekościele Mariackim'', [w.] BiuletynDawna Historii Sztukisztuka, T. XIII, 1949, s1939. 1-42

* Piotr[[Zdzisław Skubiszewski,Kępiński]]: ''Wit Stwosz'', Warszawa 19851981.