Wikipedia

Plejady: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Paweł Ziemian BOT (dyskusja | edycje)
Boty
1 384 060 edycji
m Poprawiam Szablon:Przypisy i dodaję nagłówek
drobne techniczne i red.
Linia 13:
| deklinacja = {{DEC|+24|07}}
| odl_ly = 444,2 ± 3,9 [[rok świetlny|l.ś.]]
| odl_pc = 136,2 ± 1,2 [[parsek|pc]]<ref name="vlbi">{{Cytuj pismo | autor = Carl Melis et al. | tytuł = A VLBI resolution of the Pleiades distance controversy | czasopismo = Science | wydanie = 6200 | wolumin = 345 | strony = 1029-10321029–1032 | język = en | data = 2014-08-29 | url = http://arxiv.org/abs/1408.6544 | doi = 10.1126/science.1256101}}</ref>▼
| odl_pc = 136,2 ± 1,2 [[parsek|pc]]{{r|vlbi}}
| jas_wid = 1,4
| rozm_kąt =100'100′<ref name="rozmiary">100'100′ to szacunkowa średnica (SEDS podaje 110'110′), obejmująca również sąsiednie mgławice [[mgławica refleksyjna|refleksyjne]] i obłoki ciemnego pyłu. Często rozmiary Plejad podaje się również jako w przybliżeniu kwadrat o bokach 60' × 60'60′ × 60′, obejmujący same gwiazdy.</ref>
| masa =
| wymiary =
| wiek =100 mln lat<ref name="wiek">Najnowsze dane pochodzące z 1993, G. Meynet, J.-C. Mermilliod, A. Maeder, ''Astron. Astrophys. Suppl. Ser.'' 98, 477-504477–504. Wcześniej mówiono o 60-8060–80 milionach lat (np. 78 mln według ''the Sky Catalog 2000'').</ref>
| ile_gwiazd = ~500
| alt_ozn = Melotte 22, OCl 421.0
}}
[[Plik:schemat plejad.svg|thumb|250px|Schemat gromady otwartej M45.]]
[[Plik:Schemat gwiazdozbiorow pomocnych przy szukaniu Plejad.svg|thumb|250px|Schemat gwiazdozbiorów pomocnych przy szukaniu Plejad.]]
[[Plik:Merope.jpg|thumb|250px|Gwiazda Merope wraz z [[Mgławica Merope|mgławicą]].]]
[[Plik:Pleiades Spitzer big.jpg|thumb|250px|Zdjęcie Plejad w [[podczerwień|podczerwieni]] wykonane przez [[Kosmiczny Teleskop Spitzera|Teleskop Spitzera]].]]
'''Plejady''' (w [[Katalog Messiera|katalogu Messiera]] '''M45''' lub '''Messier 45'''; inne nazwy: '''Baby''', '''Kurczęta''', '''Kokoszki''', '''Siedem Sióstr''', '''Kościół Masoński''') – najbardziej znana [[gromada otwarta]] na niebie. SwojąPopularność popularność zawdzięczajązawdzięczaja głównie temu, że można jeją swobodnie podziwiać nawetobserwować nieuzbrojonym okiem. [[Gromada gwiazd|Gromada]] ta znajdujeZnajduje się w [[gwiazdozbiór Byka|gwiazdozbiorze Byka]], iw jest odległa od nas oodległości około 444 [[rok świetlny|latalat świetlneświetlnych]] (136 [[parsek]]ów). TaJest to młoda gromada, – mającama około 100 mln lat. –Otacza jestją otoczona niebieskąniebieska [[Mgławica|mgławicąmgławica]], która widoczna jest na zdjęciach wykonanych odpowiednią techniką.
 
Pomimo że Plejady widać gołym okiem, lepszy efekt wizualny osiągniemy używając zwykłej lornetki. Plejady mają charakterystyczny kształt, który przypomina znacznie pomniejszony [[Wielki Wóz]]. Gromada zawiera kilkaset gwiazd, spośród których 10 najjaśniejszych ma indywidualne nazwy. Są to: [[Taygeta (gwiazda)|Taygeta]], [[Maja (gwiazda)|Maja]], [[Asterope (gwiazda)|Asterope]], [[Sterope II]], [[Merope (gwiazda)|Merope]], [[Plejone (gwiazda)|Plejone]], [[Alkione (gwiazda)|Alkione]], [[Atlas (gwiazda)|Atlas]], [[Celaeno (gwiazda)|Celaeno]] i [[Elektra (gwiazda)|Elektra]]. Większość spośród nich to [[błękitny olbrzym|błękitne olbrzymy]] [[typ widmowy|typu widmowego]] B. Ich jasność wynosi od 3,0 do 5,9<sup>[[Wielkość gwiazdowa|m]]</sup>{{magnitudo}}.
 
Nazwa tej gromady nawiązuje do greckiego mitu o [[plejady (mitologia)|Plejadach]], choć wiele innych prastarych kultur na całym świecie poświęcało im szczególną uwagę.
 
== Kiedy i gdzie szukać Plejad na niebie ==▼
Gromada M45 jest najlepiej widoczna na polskim niebie od października do marca. Najlepsze warunki do obserwacji są w grudniu około godziny 23.00.▼
 
Plejady znajdują się w [[Gwiazdozbiór|gwiazdozbiorze]] Byka.▼
 
Nie powinno być problemów z ich odnalezieniem na zimowym niebie, jednakże spotyka się kilka reguł pozwalających znaleźć M45. Oto dwie z nich:▼
 
* Aby znaleźć Plejady zacznij od [[Bellatrix]] (gamma Oriona, prawy górny róg [[gwiazdozbiór Oriona|Oriona]]). Wskaż tę gwiazdę kciukiem prawej ręki, a palcem wskazującym wskaż [[Gwiazda|gwiazdę]] [[Aldebaran]]. Teraz trzymając tę odległość przesuń rękę na północny zachód, tak aby na Aldebaran wskazywał twój kciuk. Teraz palec wskazujący pokazuje Plejady.▼
* Przeciągnij linię łączącą 3 gwiazdy Oriona przez gwiazdę Aldebaran. Jeśli będziesz podążać dalej za tą linią w kierunku północnego zachodu, to trafisz na zwartą grupkę gwiazd. Będą to właśnie Plejady.▼
 
== Dane astronomiczne ==
Plejady są gromadą otwartą typu II,3,r<ref name="{{r|typ" />}}. Oto ich krótka charakterystyka:
 
* '''wiek''' – około 100 milionów lat<ref name="{{r|wiek" />}}; są to głównie młode, gorące gwiazdy, młodsze od naszego Słońca mniej więcej 50 razy;
* '''odległość od Ziemi''' – około 444 lat świetlnych, różne wcześniejsze źródła podawały od 380 do 541 lat świetlnych. M.in. odległość do Plejad obliczona przez satelitę astrometrycznego [[Hipparcos]] była mniejsza o ok. 10% od pomiarów naziemnych, co zapoczątkowało dyskusję na temat dokładności pomiarów tego satelity. Późniejsze pomiary, w tym najdokładniejszy przeprowadzony za pomocą światowej [[Interferometria wielkobazowa|sieci interferometrycznej radioteleskopów (VLBI)]] dowiodły, że dystans otrzymany przez Hipparcosa jest błędny{{r|vlbi}}.
* '''liczność''' – gromada obejmuje około 500 gwiazd;
* '''wielkość''' – około 12 lat świetlnych; na niebie widoczne w kwadracie o wymiarach 60' x 60'<ref name="60′ × 60′{{r|rozmiary" />}};
* '''jasność''' – widzialna z Ziemi jasność to około 1,4<sup>m</sup>{{magnitudo}}; w rzeczywistości najjaśniejsze gwiazdy należące do M45 są jaśniejsze od [[Słońce|Słońca]] od 40 do 100 razy;
* '''[[Rektascensja|rektascensja (ra)]]''' – {{RA|03|47}};
* '''[[Deklinacja (astronomia)|deklinacja (dec)]]''' – {{DEC|+24|07}};
Linia 55 ⟶ 45:
Główne gwiazdy wchodzące w skład Plejad:
 
{|class="wikitable"
{| border="1" align="center"
|-
! Nazwa !! Oznaczenie katalogowe !! [[Wielkość gwiazdowa|Jasność widzialna]] !! Typ !! Powiązane mgławice
Linia 80 ⟶ 70:
|}
 
Cała gromadaGromada jest otoczona bardzo słabo widzialnąsłabą [[Mgławica refleksyjna|mgławicą refleksyjną]], pozostałością po „gwiezdnym żłobku”, który wyprodukował tejej gwiazdy. Mgławicę tę najlepiej widać na zdjęciach wykonanych techniką długiego naświetlania. XIX-wieczny niemiecki obserwator [[Heinrich Louis d’Arrest]] zaobserwował, że mgławica otulająca Plejady jest niewidoczna (lub ledwie dostrzegalna) w wielkich [[teleskop]]ach, podczas gdy można ją zaobserwować w szukaczachich tychże[[szukacz teleskopów(optyka)|szukaczach]].
 
▲== Kiedy i gdzie szukać Plejad na niebie ==
▲Plejady znajdują się w [[Gwiazdozbiór|gwiazdozbiorze]] Byka.
 
▲Gromada M45 jest najlepiej widoczna na polskim niebie od października do marca. Najlepsze warunki do obserwacji są w grudniu około godziny 23.00 Pomimo że Plejady widać gołym okiem, lepszy efekt wizualny osiągniemy używając lornetki.
 
▲Nie powinno być problemów z ich odnalezieniem na zimowym niebie, jednakże spotyka się kilka reguł pozwalających znaleźć M45. Oto dwie z nich:
 
▲* Aby znaleźć Plejady zacznij od [[Bellatrix]] (gamma Oriona, prawy górny róg [[gwiazdozbiór Oriona|Oriona]]). Wskaż tę gwiazdę kciukiem prawej ręki, a palcem wskazującym wskaż [[Gwiazda|gwiazdę]] [[Aldebaran]]. Teraz trzymając tę odległość przesuń rękę na północny zachód, tak aby na Aldebaran wskazywał twój kciuk. Teraz palec wskazujący pokazuje Plejady.
▲* Przeciągnij linię łączącą 3 gwiazdy Oriona przez gwiazdę Aldebaran. Jeśli będziesz podążać dalej za tą linią w kierunku północnego zachodu, to trafisz na zwartą grupkę gwiazd. Będą to właśnie Plejady.
 
== Mitologia ==
{{osobny artykuł|Plejady (mitologia)}}
[[Mitologia grecka|Mityczne]] [[Plejady (mitologia)|Plejady]] były córkami [[tytani|tytana]] [[Atlas (mitologia)|Atlasa]]. Na wieść o śmierci swoich sióstr, [[Hiady (mitologia)|Hiad]], popełniły samobójstwo, a dobry [[Zeus]] przeniósł je na niebo jako siedem pięknych gwiazd. Już w starożytności plejadą zaczęto określać grupę wybitnych twórców. W [[Religia Słowian|mitologii słowiańskiej]] Plejady nazywane były na cześć boga [[Weles|Wołosa]], ''Dziećmi Wołosa'' lub ''[[Wołosożary|Wołosożarami]]''<ref>{{cytuj książkę|autor = Andrzej Szyjewski|tytuł = Religia Słowian|wydawca = Wydawnictwo WAM|miejsce = Kraków|rok = 2004|strony = 58-5958–59|isbn = 83-7318-205-5}}</ref>.
 
== Zobacz też ==
Linia 91:
 
== Przypisy ==
{{Przypisy|}}
▲<ref name="vlbi">{{Cytuj pismo | autor = Carl Melis et al. | tytuł = A VLBI resolution of the Pleiades distance controversy | czasopismo = Science | wydanie = 6200 | wolumin = 345 | strony = 1029-1032 | język = en | data = 2014-08-29 | url = http://arxiv.org/abs/1408.6544 | doi = 10.1126/science.1256101}}</ref>
}}
 
== Linki zewnętrzne ==
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Plejady”