Miasto zostało założone 45 października 1916 roku (według obowiązującego wówczas w [[Imperium Rosyjskie|Cesarstwie Rosyjskim]] [[kalendarz juliański|kalendarza juliańskiego]] był to 21 września) jako Romanow na Murmaniu ([[język rosyjski|ros]]. Романов-на-Мурмане). Nazwa ta została nadana na cześć rządzącej wówczas Rosją [[Dynastia|dynastii]] [[Romanowowie|Romanowów]], zaś z kolei „Murmań” to [[język staroruski|ruska]] nazwa ziem położonych nad [[Morze Barentsa|Morzem Barentsa]] (pierwotnie samych wybrzeży, następnie całego lądu, zwłaszcza [[Półwysep Kolski|Półwyspu Kolskiego]]), która powiązana jest [[etymologia|etymologicznie]] z [[języki germańskie|germańskim]] słowem ''Norman'' – człowiek północy, jak w [[średniowiecze|średniowieczu]] nazywano [[Skandynawowie|Skandynawów]]. W 1917 roku po [[rewolucja lutowa 1917|rewolucji lutowej]] i likwidacji [[monarchia|monarchii]] nazwę miasta zmieniono na Murmańsk. W latach 1918-1920 miasto znalazło się we władaniu aliantów zachodnich, którzy tą drogą przybyli z pomocą białym. W tym okresie w rejonie miasta z [[bolszewicy|bolszewikami]] walczyły polskie oddziały tzw. [[Murmańczycy|Murmańczyków]], ewakuowane w połowie 1919 roku.
W ramach umowy podpisanej z [[III Rzesza|III Rzeszą]] w roku 1940 Murmańsk stał się bazą dla niemieckich okrętów podwodnych w ich drodze na [[Morze Norweskie]]. Rosjanie udostępnili swój port Niemcom w o wiele większym zakresie, niż to później robili wobec aliantów zachodnich. [[Kriegsmarine]] mogła być pewna, że znajdzie tu schronienie i przyjazne doki. W roku 1940 lodołamacze sowieckie pomogły przebić się na [[Ocean Spokojny|Pacyfik]] niemieckiemu [[krążownik pomocniczy|krążownikowi pomocniczemu]] [[HSK Komet]], który następnie zatopił siedem (i zdobył jeden) alianckich statków o łącznym tonażu 64 000 ton.
