Wikipedia

Hiszpańska wojna domowa: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
drobne ulepszenia
Linia 57:
 
== Wojskowy przewrót ==
W połowie lipca 1936 gen. Mola rozesłał zaszyfrowany telegram do zaufanych oficerów (spiskowców), w którym zawarł zasadniczy plan rebelii. W [[Maroko Hiszpańskie|protektoracie marokańskim]] [[Hiszpańska Legia Cudzoziemska|Legia Cudzoziemska]] i [[Regulares]], wchodzący w skład tzw. „Armii Afrykańskiej”, mieli zbuntować się 18 lipca o piątej rano. Następnego dnia miały się zbuntować garnizony na kontynencie. Różnica czasu miała pozwolić na opanowanie protektoratu i przerzucenie sił „Armii Afrykańskiej” do kontynentalnej Hiszpanii. Miejsce rebelii nie było przypadkowe, Maroko od zwycięstwa Hiszpanii w wojnie z Rifenami i zagarnięciu terytorium Rifu w 1926 roku znajdowało się pod jurysdykcją wojskową<ref>Norman Davies, ''Europa. Rozprawa historyka z historią'', Znak, s. 1044.</ref>. Przed południem 17 lipca w marokańskim mieście [[Melilla]] został odkryty plan rebelii przewidzianej na następny dzień, jednak dowodzący miastem gen. Romarales, lojalny wobec republiki, nie potrafił zdecydować się na żadne działania. Spiskowcy na czele z pułkownikiem Segui’nem zareagowali błyskawicznie. W mieście pojawiły się oddziały Legii i Regulares, zbuntowała się również Gwardia Szturmowa. Miasto zostało szybko zdobyte, a pułkownik natychmiast przesłał telegram do dowódców pozostałych miast garnizonowych w protektoracie. Wszystkie tamtejsze oddziały również przystąpiły do buntu. Sukces był błyskawiczny, w [[Ceuta|Ceucie]] pułkownik Yagüe zgniótł opór robotników i milicji robotniczej w zaledwie dwie godziny.
 
17 lipca gen. Franco przyleciał wynajętym samolotem z [[Wyspy Kanaryjskie|Wysp Kanaryjskich]] do [[Tetuan]]u w Maroku Hiszpańskim. Był on postacią bardzo popularną wśród tamtejszych żołnierzy, jako zwycięski dowódca wojny z [[Rifenowie|Rifenami]] w Maroku, a także elity wojskowej, jako były komendant wyższej szkoły wojennej armii hiszpańskiej w [[Saragossa|Saragossie]]. Tego samego dnia Radio Ceuta w Maroku Hiszpańskim nadało komunikat, w którym padło zdanie: ''Nad całą Hiszpanią niebo jest bezchmurne''; był to sygnał do rozpoczęcia powstania. Powstańcy szybko opanowali Maroko, gdzie na czele zbuntowanych wojsk (ogółem 115 tys. żołnierzy zgrupowanych w 8 [[dywizja]]ch) stanął gen. Franco, a także większość północy kraju, z wyjątkiem Kraju Basków i [[Asturia|Asturii]]. Początkowo rząd republikański odmawiał wydania broni organizacjom robotniczym i związkom zawodowym, które się tego domagały. 18 lipca w Madrycie odbyła się wielotysięczna demonstracja domagająca się od rządu zdecydowanych działań przeciwko buntowi. 19 lipca rząd wydał decyzję o otworzeniu arsenałów i wydaniu broni<ref>Franciszek Ryszka, ''W kręgu zbiorowych złudzeń'', Warszawa 1991, s. 574.</ref>. W pierwszym etapie rządowi udało się utrzymać pod kontrolą większość terytorium kraju, gdzie próby puczu, jak np. w [[Madryt|Madrycie]], [[Barcelona|Barcelonie]], [[Walencja|Walencji]] czy [[Malaga|Maladze]] zostały szybko stłumione. Powstanie powiodło się natomiast w [[Andaluzja|Andaluzji]], [[León (prowincja)|Leónie]], [[Kastylia|Starej Kastylii]] (gen. Mola), [[Aragonia|Aragonii]] (gen. Cabanellas), a także w zamorskich koloniach. 20 lipca jednakże generał [[José Sanjurjo]], który miał objąć dowodzenie nad rebelią w [[Burgos]], zginął w katastrofie samolotu wiozącego go z Portugalii {{odn|Wawrzyński|2015|s=7}}.
 
Buntownikom nie udało się dokonać przewrotu na okrętach floty, tylko nieliczne jednostki udało się przejąć. Większość floty pozostała wierna republice. Dowódcy i oficerowie oraz nieliczni członkowie załogi zostali zneutralizowani przez załogi okrętów. Powstanie było zagrożone, bez floty nie można było bezpiecznie przerzucić sił „Armii Afrykańskiej” na kontynent, a okręty wierne republice stwarzały zagrożenie dla nielicznych okrętów nacjonalistów. W takiej sytuacji gen. Franco postanowił poprosić o pomoc inne państwa o samoloty, dzięki którym możliwy by był transport jednostek do kontynentalnej Hiszpanii, w tym hitlerowskie Niemcy. Specjalna grupa składająca się z hiszpańskich przedsiębiorców i Niemców mieszkających w Maroku udała się samolotem do [[Berlin]]a. Jednak kiedy usiłowali oni przekazać informacje i list od gen. Franco Hitlerowi, niemieccy dyplomaci zbyli ich. Wydało się, że sprawa jest przegrana, ale jednemu z wysłanników udało się poprzez prywatne kontakty przekazać stosowne informacje zastępcy Hitlera, [[Rudolf Heß|Rudolfowi Hessowi]]. Adolf Hitler spotkał się z wysłannikami po przedstawieniu w Operze. Wysłannicy wręczyli mu wtedy list od gen. Franco. Hitler niemal natychmiast zadeklarował swoje poparcie i obiecał pomoc. Następnie (26 lipca) polecił dowódcy niemieckiego lotnictwa [[Hermann Göring|Hermannowi Göringowi]], aby utworzyć specjalny zespół w ministerstwie lotnictwa nadzorujący ową pomoc i żeby dotyczyła tylko oddziałów gen. Franco. Zaledwie 24 godziny później pierwsze samoloty transportowe [[Junkers Ju 52|Junkers 52]] zaczęły przygotowywać się do startu i lotu w kierunku protektoratu kontrolowanego przez nacjonalistów.
Linia 100:
[[Plik:Octubre 1937.png|thumb|250px|Październik 1937{{legenda|blue|Tereny w posiadaniu nacjonalistów}}{{legenda|red|Tereny w posiadaniu republikanów}}]]
[[Plik:Spanish Civil War, map November 1938.png|thumb|250px|Listopad 1938{{legenda|blue|Tereny w posiadaniu nacjonalistów}}{{legenda|red|Tereny w posiadaniu republikanów}}]]
[[Plik:Acorazado Jaime I en Almería by Gerda Taro, 1937.jpg|thumb|250px|Marynarze z pancernika ''Jamie„[[Jaime I'']]”, którzy uniemożliwili przejecie okrętu przez oficerów popierających bunt gen. Franco]]
[[Plik:Soldiers Fighting During the Siege of the Alcázar in Toledo - Google Art Project.jpg|thumb|185px250px|[[Obrona Alkazaru|Oblężenie Alkazaru]] w [[Toledo (Hiszpania)|Toledo]] 1936]]
[[Plik:Falange Members in Saragossa 1936 (Retouched).jpg|thumb|250px|Członkowie [[Falanga (partia)|Falangi]] w [[Saragossa|Saragossie]] 1936]]
[[Plik:Bundesarchiv Bild 183-H25224, Guernica, Ruinen.jpg|thumb|250px|Ruiny [[Guernica|Guerniki]] 1937]]
 
Zaraz po wybuchu powstania, dla wzmocnienia sił nacjonalistycznych w samej Hiszpanii, utworzony został most powietrzny, złożony z samolotów włoskichhiszpańskich, a następnie także niemieckich i hiszpańskichwłoskich, za pomocą którego udało się przerzucić wojska Afrykańskiego Korpusu Kolonialnego do [[Andaluzja|Andaluzji]], tworząc w ten sposób jeden z zasadniczych bastionów nacjonalistów. Był to pierwszy w historii [[most powietrzny]] w skali operacyjnej, którego doświadczenia wykorzystano później w II wojnie światowej. Zwłaszcza niemieckie samoloty [[Junkers Ju 52]] przerzuciły od 28 lipca do października 13 528 ludzi i 270 ton sprzętu<ref name=condor>Tomasz Nowakowski, Mariusz Skotnicki: ''Legion Condor'', "Technika Wojskowa Historia" nr 4/2015, s.31</ref>. Ogółem z Afryki przetransportowano ok. 25 tysięcy ludzi<ref name=condor/>. Floty natomiast nie można było użyć, gdyż znajdowała się w rękach przeciwnych puczowi marynarzy, którzy zawładnęli okrętami, w wielu wypadkach zabijając swoich oficerów<ref>{{Cytuj|autor = [[Marian Zgórniak]] |tytuł = Europa w przededniu wojny |data = 1993 |isbn = 83-900882-5-8 |miejsce = Kraków |wydawca = Księgarnia Akademicka |s = 337 |oclc = 32509221}}</ref>. Taka sytuacja miała miejsce też na pancerniku ''Jamie„[[Jaime I'']]”. Przejęcie okrętu przez oficerów popierających bunt gen. Franco skutecznie uniemożliwiła załoga. W czasie walki zginęło 2 oficerów, a kilku zostało rannych<ref>Tomasz Nowakowski, Mariusz Skotnicki. ''Legion Condor. Hiszpańska wojna Hitlera''. Instytut Wydawniczy Erica 2011, s. 32.</ref>.
 
Pojawienie się wojsk marokańskich i [[Hiszpańska Legia Cudzoziemska|Hiszpańskiej Legii Cudzoziemskiej]] wzmocniło siły rebeliantów na południu kraju i znaczenie gen. Franco w świeżo utworzonej Radzie Obrony Narodowej, która powierzyła mu dowództwo nad południowym zgrupowaniem wojsk, a następnie 12 września, nad całymi siłami zbrojnymi. Hiszpania podzieliła się na dwa zasadnicze obszary, o mniej więcej równej powierzchni i liczbie ludności, z których jeden kontrolowany był przez nacjonalistów, a drugi przez republikanów. Obszary te nie były spójne. Obszar południowy kontrolowany przez nacjonalistów oddzielony był od obszaru północnego wąskim pasem [[Estremadura (Hiszpania)|Estremadury]] kontrolowanym przez republikańskich milicjantów. Z kolei kontrolowana przez republikanów robotnicza [[Asturia]] (z wyjątkiem [[Oviedo]]) oddzielona była szerokim pasem nacjonalistycznym od większości obszaru republikańskiego. Dlatego też po umocnieniu się w [[Andaluzja|Andaluzji]] jednym z pierwszych posunięć gen. Franco dowodzącego nacjonalistyczną Armią Południa było uzyskanie łączności z północą. Dokonano tego dzięki szybkiemu uderzeniu w kierunku [[Cáceres (Hiszpania)|Cáceres]] i [[Badajoz]] w pobliżu granicy portugalskiej.
Linia 262:
* Taylor, F. Jay (1971) [1956]. The United States and the Spanish Civil War, 1936–1939. New York: Bookman Associates. {{ISBN|978-0-374-97849-5}}.
* Thomas, Hugh (2003) [1961, 1987, 2001]. The Spanish Civil War. London: Penguin. {{ISBN|0-14-101161-0}}. [[Online Computer Library Center|OCLC]] [http://worldcat.org/oclc/{{urlencode:248799351}} 248799351] w bazie [http://worldcat.org/oclc/ Online Computer Library Center].
* {{Cytuj pismo | nazwisko =Wawrzyński | imię =Mirosław | tytuł =Wojna domowa w Hiszpanii 1936-1939 | czasopismo =Technika Wojskowa Historia | oznaczenie =4/2015(34) | strony =4-15 | data = | rok =2015 | miesiąc =lipiec-sierpień|wydawca = Magnum X| miejsce = | issn = | odn =tak }}
* Werstein, Irving (1969). The Cruel Years: The Story of the Spanish Civil War. New York: Julian Messner.
* Westwell, Ian (2004). Condor Legion: The Wehrmacht’s Training Ground. Ian Allan.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Hiszpańska_wojna_domowa”