Swoisty antygen sterczowy: Różnice pomiędzy wersjami

Swoisty antygen sterczowy (edytuj)

Wersja z 17:11, 26 wrz 2018

Dodane 192 bajty ,  2 lata temu
różne poprawki i uzupełnienia
(drobne redakcyjne, WP:SK+ToS+mSI+Bn)
(różne poprawki i uzupełnienia)
{{Inne znaczenia|biologii|[[PSA|inne znaczenia tego słowa]]}}
'''Swoisty antygen sterczowy''' ('''PSA''', z ang. ''prostate-specific antigen''){{r|eur|mpd}} – najlepiej poznana ludzka [[Proteazy serynowe|proteaza serynowa]] z rodziny [[Kalikreiny|kalikrein]]{{r|mpd}}, kodowana w regionie [[Chromosom 19|19q13.4]]{{r|mpd}}. Jest [[Glikoproteiny|glikoproteiną]] wytwarzaną w [[Gruczoł krokowy|gruczole krokowym]] (sterczu){{r|eur}}, obecną we [[Krew|krwi]] w stężeniu podwyższonym m.in. w przypadku [[Zapalenie gruczołu krokowego|zapalenia gruczołu krokowego]]{{r|eur}}, [[Łagodny przerost gruczołu krokowego|łagodnego przerostu prostaty]]{{r|eur}} lub [[Rak gruczołu krokowego|raka gruczołu krokowego]]{{r|eur|mpd}}.▼
 
▲'''Swoisty antygen sterczowy''', ('''PSA''', z(od ang. ''prostate-specific antigen''){{r|eur|mpd}} – najlepiej poznana ludzka [[Proteazyproteazy serynowe|proteaza serynowa]] z rodziny [[Kalikreinykalikreiny|kalikrein]]{{r|mpd}}, kodowana w regionie [[Chromosom 19|19q13.4]]{{r|mpd}}. Jest [[Glikoproteinyglikoproteiny|glikoproteiną]] wytwarzaną w [[Gruczołgruczoł krokowy|gruczole krokowym]] (sterczu, prostacie){{r|eur}}, obecną we [[Krew|krwi]] w stężeniu podwyższonym m.in. w przypadku (między innymi) [[Zapaleniezapalenie gruczołu krokowego|zapalenia gruczołu krokowego]]{{r|eur}}, jego [[Łagodnyłagodny przerostrozrost gruczołu krokowego|łagodnego przerostu prostatyrozrostu]]{{r|eur}} lub [[Rakrak gruczołu krokowego|raka gruczołu krokowego]]{{r|eur|mpd}}.
{{fakt|PSA występuje prawie wyłącznie w komórkach wydzielniczych przewodów stercza. Jedynymi opisanymi dotąd komórkami spoza stercza, wykazującymi dodatnią reakcję na obecność PSA, są komórki nabłonkowe gruczołów okołocewkowych u kobiet.|data=2012-11}}▼
 
▲{{fakt|PSAEnzym ten występuje prawie wyłącznie w komórkach wydzielniczych przewodów sterczaprostaty. Jedynymi opisanymi dotąd opisanymi komórkami spoza stercza,niej wykazującymi dodatnią reakcję na obecnośćjego PSA,obecność są komórki nabłonkowe gruczołów okołocewkowych u kobiet.|data=2012-11}}
 
== Historia ==
PSASwoisty antygen sterczowy po raz pierwszy wykryto w 1970 w [[Spermasperma|nasieniu]]{{r|eur}}. Wykryta substancja nazwana została gamma-seminoproteiną{{r|eur}}. Obecność PSAantygenu w tkance gruczołu krokowego wykazano w 1979, a w 1980 potwierdzono identyczność PSA obecnego we krwi z frakcją sterczową{{r|eur}}.
 
== Zastosowanie ==
OznaczenieOznaczanie stężenia enzymu we krwi w wykrywaniu, diagnostyce, leczeniu i monitorowaniu raka gruczołu krokowego weszło do powszechnego użycia od 1986{{r|eur}}–1988{{r|mpd}}.
 
Dotychczas (2010){{r|mpd}}, zastosowaniestosowanie oznaczeniaoznaczania PSAswoistego antygenu sterczowego jako [[Badaniebadanie przesiewowe|testu przesiewowego]] budzi kontrowersje, ze względu na brak dowodów z badań klinicznych na zmniejszenie umieralności na raka gruczołu krokowego{{r|mpd}} oraz dużej ilościliczby wyników fałszywie dodatnich (ok.około 25%) oraz fałszywie ujemnych (ok.około 20%){{r|eur}}. Standardy [[EAUEuropejskie Towarzystwo Urologiczne|Europejskiego Towarzystwa Urologicznego]] zalecają coroczne oznaczenieoznaczanie PSA u mężczyzn po 50 roku życia{{r|eur}}. Mężczyznom z dodatnim wywiadem rodzinnym (rak gruczołu krokowego u ojca lub brata) zaleca się coroczne oznaczenieoznaczanie PSA od 40 roku życia{{r|eur}}.
 
Strategia wczesnego wykrywania raka stercza powinna obejmować oznaczenie poziomu PSAswoistego antygenu sterczowego w surowicy krwi, a także przeprowadzenie wywiadu lekarskiego i [[badanie per rectum|badania DREprzezodbytniczego]]. Według wytycznych EAUEuropejskiego Towarzystwa Urologicznego pierwsze oznaczenie tzw. wyjściowego poziomu PSA można przeprowadzić w 40 roku życia, a następnie powtarzać w odpowiednich odstępach czasu ustalonych na podstawie własnego doświadczenia klinicznego (np. co rok lub co 2 lata){{r|Börgermann}}.
 
U mężczyzn z wyjściowym poziomem PSA ≤ 1 ng/ml wystarczającym odstępem pomiędzy badaniami przesiewowymi może być okres wynoszący 8 lat{{r|Roobol}}<ref>{{otwarty dostęp}} {{Cytuj|autor=Michał Swolkień, Paweł Pilch, Kajetan Juszczak, Tomasz Drewniak, Piotr Maciukiewicz|tytuł=Badania przesiewowe w kierunku raka gruczołu krokowego z wykorzystaniem oceny stężenia swoistego antygenu sterczowego – przegląd literatury|czasopismo=Przegląd Urologiczny|url=http://www.przeglad-urologiczny.pl/artykul.php?2520|wydanie=6/2013 (82)}}</ref>. Niektórzy autorzy sugerują, że w badaniu przesiewowym u chorych z oczekiwanym przeżyciem powyżej 10 lat stężenie PSA <1,5 ng/ml pozwala na kolejne oznaczenie PSA w ramach badania przesiewowego za 5 lat<ref name="Crawford pmid27450937">{{Cytuj pismo |nazwisko = Crawford |imię = E.D. |nazwisko2 = Rosenberg |imię2 = M.T. |nazwisko3 = Partin |imię3 = A.W. |nazwisko4 = Cooperberg |imię4 = M.R. |nazwisko5 = Maccini |imię5 = M. |tytuł = An Approach Using PSA Levels of 1.5 ng/mL as the Cutoff for Prostate Cancer Screening in Primary Care |url = http://www.goldjournal.net/article/S0090-4295(16)30383-1/pdf |czasopismo = Urology |wolumin = 96 |numer = |strony = 116–120 |miesiąc = Oct |rok = 2016 |doi = 10.1016/j.urology.2016.07.001 |pmid = 27450937}}</ref>. U mężczyzn w wieku powyżej 75 lat można zaniechać dalszego oznaczania poziomu PSA z uwagi na niewielkie znaczenie kliniczne ewentualnego wczesnego rozpoznania raka stercza{{r|Börgermann|Schaeffer}}.
Wipur
Redaktorzy
25 535

edycji

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Specjalna:MobileDiff/54579164”