Pierwsze lata XIV wieku upływały pod znakiem klęsk głodu, których największe nasilenie przypadło na lata 1315–1317 (tzw. [[Wielki głód 1315–1317|Wielki głód]]){{odn|Loyn|1989|s=128}}. Jedną z jego przyczyn były zmiany klimatyczne wraz z występowaniem licznych klęsk żywiołowych{{odn|Muszkat|2011|s=5–18}}. Choć trudno jest zrekonstruować stan warunków klimatyczno-środowiskowych wieków średnich, gdyż wymaga to badań interdyscyplinarnych{{odn|Muszkat|2013|s=5–16}}, to jednak powszechnie uznaje się, że powolna zmiana klimatu od [[Średniowieczne optimum klimatyczne|średniowiecznego optimum klimatycznego]] do [[Mała epoka lodowa|małej epoki lodowej]] skutkowała zmniejszeniem średniej wielkość plonów. Lata 1313–14 i 1317–21 były w Europie wyjątkowo deszczowe, co spowodowało znaczny spadek plonów{{odn|Epstein|2009|s=41}}. Spadkowi średniej rocznej temperatury w XIV wieku w Europie, towarzyszyło pogorszenie koniunktury gospodarczej{{odn|Backman|2003|s=370}}.
Po klęskach głodu, w 1347 wybuchła epidemia ''[[Czarna śmierć|czarnej śmierci]]'', choroby, która w ciągu trzech kolejnych lat rozprzestrzeniła się w całej Europie{{odn|Loyn|1989|s=269}}. Przez minione sto lat wśród historyków panowała zgoda, że ''czarna śmierć'' była rodzajem dżumy, co zaczęło być kwestionowane w ostatnich latach{{kiedy|data=2017-04}}{{odn|Epstein|2009|s=171–172}}. W 2010 opublikowano jednak wyniki badań DNA ofiar zarazy potwierdzające, że przyczyną ''czarnej śmierci'' była bakteria ''Yersinia pestis'' (zwaną też [[Pałeczka dżumy|pałeczką dżumy]]), powodująca [[Dżuma|dżumę]]<ref>{{Cytuj stronępismo |url = http://www.plospathogens.org/article/info%3Adoi%2F10.1371%2Fjournal.ppat.1001134 |tytuł = Distinct Clones of Yersinia pestis Caused the Black Death |nazwisko = Haensch |imię = Stephanie |nazwisko2 = Bianucci |imię2 = Raffaella |nazwisko3 = Signoli |imię3 = Michel |nazwisko4 = Rajerison |imię4 = Minoarisoa |nazwisko5 = Schultz |imię5 = Michael |nazwisko6 = Kacki |imię6 = Sacha |nazwisko7 = Vermunt |imię7 = Marco |nazwisko8 = Weston |imię8 = Darlene A. |nazwisko9 = Hurst |imię9 = Derek |nazwisko10 = Achtman |imię10 = Mark |nazwisko11 = Carniel |imię11 = Elisabeth |nazwisko12 = Bramanti |imię12 = Barbara |autor link = |data = 2010-10-07 |rok = |opublikowany = Plospathogens.org |język = en |data dostępu = 2013-12-22 |czasopismo=PLoS Pathog |wolumin=6 |wydanie=10 |strony=e1001134 |doi=10.1371/journal.ppat.1001134}}</ref>. W wyniku zarazy w Europie zmarło prawdopodobnie około 35 milionów ludzi, około jedna trzecia ówczesnej populacji. W zatłoczonych miastach śmiertelność była szczególnie wysoka. Liczba mieszkańców [[Lubeka|Lubeki]] w Niemczech zmniejszyła się o 90%{{odn|Singman|1999|s=189}}. Na dużych obszarach znacznie zmniejszyła się liczba mieszkańców, a na niektórych terenach nie miał kto uprawiać ziemi. Wzrosły płace, gdy właściciele ziemscy starali się zachęcić mniejszą liczbę dostępnych pracowników do pracy na swoich polach. Kolejnym problemem były niższe czynsze i niższy popyt na żywność, co wpłynęło na zmniejszenie dochodów z ziemi. Również pracownicy w miastach uważali, że mają prawo do wyższych płac, a w całej Europie wybuchały powstania ludowe{{odn|Backman|2003|s=374–380}}. Były wśród nich ''[[żakeria]]'' (1358) we Francji, [[powstanie Wata Tylera]] (1381) w Anglii, [[bunt Ciompich]] (1378) we [[Florencja|Florencji]] we Włoszech. Trauma spowodowana zarazą spowodowała wzrost pobożności w Europie, która przejawiała się w powstawaniu nowych organizacji charytatywnych, samoumartwianiu się [[Flagelanci|biczowników]]. O wywołanie zarazy byli obwiniani również Żydzi, co wywołało falę [[pogrom]]ów{{odn|Davies|1996|s=412–413}}. Sytuacja pozostawała niestabilna przez resztę XIV wieku w związku z nawrotami zarazy; na mniejszą skalę nawiedzała ona Europę do końca średniowiecza{{odn|Loyn|1989|s=128}}.
