Ujeżdżenie: Różnice pomiędzy wersjami

[[Plik:Hannoveraner Dressur Goethe 3 bestes.jpg|thumb|Ujeżdżenie – [[kłusKłus (jeździectwo)|kłus]] wyciągnięty]]

[[Plik:WC07b.JPG|thumb|Kristina Harrison-Naness (USA) i [[ogier]] [[końKoń andaluzyjski|andaluzyjski]] ''Rociero XV'' w kłusie zebranym]]

'''Ujeżdżenie''', '''dresaż''' (z [[językJęzyk francuski|fr.]] ''dressage'', tresura) – [[igrzyskaIgrzyska olimpijskie|olimpijska]] konkurencja [[jeździectwoJeździectwo|jeździectwa]] wspierana przez [[Międzynarodowa Federacja Jeździecka|Międzynarodową Federację Jeździecką]] (FEI). W nowoczesnym ujeżdżeniu [[jeździec]] i koń wykonują serię określonych wcześniej ruchów, zwanych figurami, na czworokątnej arenie, zwanej [[czworobokCzworobok (jeździectwo)|czworobokiem]]<ref name="FEI.about.dressage">{{cytuj stronę|url=http://www.horsesport.org/disciplines/dressage/about-dressage|tytuł=About Dressage|opublikowany=FEI|język=en|data dostępu=2011-08-20}}</ref>. Znajomość podstaw tej dyscypliny jest konieczna przy uprawianiu innych dyscyplin jeździeckich, na przykład [[skokiSkoki przez przeszkody|skoków]]. Ujeżdżenie jest też jedną z trzech prób, jakie obejmuje [[wszechstronny konkurs konia wierzchowego]]<ref name="pzj.ujezdz">{{cytuj stronę|url=http://www.pzj.pl/modules/mastop_publish/?tac=24|tytuł=Przybliżenie dyscypliny|opublikowany=Polski Związek Jeździecki|data dostępu=2011-08-20}}</ref>.

Zainteresowanie rozwijaniem naturalnych możliwości konia sięga starożytności. W XVI wieku powstała klasyczna szkoła jazdy, w której najpierw szkolono konia „z ziemi” przy pomocy długich [[wodzeWodze|wodzy]]. W XIX wieku popularność zyskało ujeżdżenie, na którego kształtowanie wpływ mieli jeźdźcy z Hiszpańskiej Szkoły Jazdy w Wiedniu oraz Cadre Noir we Francji<ref name="artelis.ujezdz">{{cytuj stronę|url=http://artelis.pl/artykuly/4687/dresaz-kunszt-i-technika|autor=zob. Agata Obidowicz|tytuł=Dresaż – kunszt i technika|opublikowany=Portal specjalistyczny Artelis|data=2007-12-23|data dostępu=2011-08-20}}</ref>.

''Koń powinien pozwolić jeźdźcowi wygodnie siedzieć, reagując posłusznie i z zaufaniem na [[pomocPomoc jeździecka|pomoce]] pozostając całkowicie wyprostowany w ruchu po liniach prostych i odpowiednio wygięty przy jeździe po łukach. Powinien sprawiać wrażenie, że wykonuje stawiane mu zadania z własnej woli.''<ref name="pzj.ujezdz.przepisy">{{cytuj stronę|url=http://www.pzj.pl/modules/wfdownloads/viewcat.php?cid=2|tytuł=Przepisy dyscypliny ujeżdżenia|opublikowany=[[Polski Związek Jeździecki]]|data dostępu=2011-08-20}}</ref>

Do ujeżdżenia wykorzystuje się prawie wszystkie współczesne [[rasy konia|rasy konia]] [[końKoń gorącokrwisty|gorącokrwistego]], choć najczęściej obserwuje się [[końKoń hanowerski|konie hanowerskie]] i [[końKoń lipicański|lipicańskie]]<ref name="artelis.ujezdz"/>.

We wszystkich klasach, jeździec i koń prezentują ''figury'' i [[chódChód konia|chody]] (''zebrane'', ''robocze'', ''pośrednie'', ''wyciągnięte''): [[stępStęp (jeździectwo)|stęp]], [[kłusKłus (jeździectwo)|kłus]] i [[galopGalop (jeździectwo)|galop]], płynne przejścia pomiędzy chodami oraz zmiany tempa. W zależności od poziomu trudności konkursu, obecne są też inne elementy programu, na przykład [[ciągCiąg (jeździectwo)|ciąg]], [[lotna zmiana nogi]] (co cztery/trzy/dwie/jedno ''foule''), [[pasażPasaż (jeździectwo)|pasaż]], [[piaff]], piruet. "''Wszystkie ruchy konia winny być wykonane przy użyciu niewidocznych pomocy i bez widocznego wysiłku ze strony zawodnika''"<ref name="pzj.ujezdz.przepisy"/>. Konkursy w niższych klasach oceniane są przez jednego sędziego; w&nbsp;klasach wyższych oceny wystawia trzech lub pięciu sędziów. Sędzia ocenia zawodnika na 10-punktowej skali. Ocena końcowa zawodnika jest sumowana i podawana w procentach; zwycięża ten, którego wynik jest najwyższy. Kobiety współzawodniczą z mężczyznami<ref name="FEI.about.dressage"/><ref name="pzj.ujezdz.przepisy"/><ref name="artelis.ujezdz"/><ref name="sports 123.jezdz">{{cytuj stronę|url=http://sports123.com/equ/index.html|tytuł=Jeździectwo – Medale|opublikowany=Sports 123|język=en|data dostępu=2011-08-18}}</ref>.

Konkursy w ujeżdżeniu rozgrywane są na piaszczystym (czasem trawiastym) [[czworobokCzworobok (jeździectwo)|czworoboku]] o wymiarach 20&nbsp;×&nbsp;40&nbsp;m (niższe klasy) lub 20&nbsp;×&nbsp;60&nbsp;m (wyższe klasy). Czworobok jest oznaczony 12 tablicami z literami, które umieszczone są na ogradzających plac ''szrankach'' (niskich białych płotkach). Litery wskazują miejsca wykonania ''figur'' (koła, [[woltaWolta (jeździectwo)|wolty]], ósemki, wężyki i serpentyny) i innych elementów programu. Po wjeździe na czworobok, zawodnika obowiązuje [[ukłon]]<ref name="artelis.ujezdz"/><ref name="FEI.about.dressage"/><ref name="pzj.ujezdz.przepisy"/>.

Strój zawodnika i [[rządRząd koński|rząd konia]] określają przepisy jeździeckie. W zawodach wyższej rangi, strój zawodnika składa się obowiązkowo z: czarnego lub granatowego [[frak]]a (na zawodach regionalnych i do klasy CC może to być [[marynarkaMarynarka (ubranie)|marynarka]]), [[cylinderCylinder (kapelusz)|cylindra]], białych lub kremowych [[bryczesyBryczesy|bryczesów]], [[plastronPlastron (krawat)|plastronu]] lub krawata, rękawiczek, długich czarnych butów i [[ostrogaOstroga (jeździectwo)|ostróg]].

Ochronne nakrycie głowy ([[kask jeździecki]]) jest dozwolone we wszystkich klasach i obowiązkowe dla [[juniorzyJuniorzy|juniorów]]. Jeźdźcy uprawnieni do noszenia munduru mogą w nim występować na zawodach, zamiast ukłonu obowiązuje wówczas [[salutowanie]]. W niższych klasach wymagane jest [[kiełznoKiełzno|kiełznanie]] [[wędzidło]]we lub bezwędzidłowe w klasie LL, w wyższych – [[munsztukMunsztuk (jeździectwo)|munsztukowe]]. Obowiązuje [[siodło]] ujeżdżeniowe, czyli o wydłużonych [[tybinka]]ch, do jazdy na długich [[puśliskoPuślisko|puśliskach]]. Używanie bata (tylko ujeżdżeniowego – do 120 cm dla koni i 100 cm dla kuców) jest dozwolone jedynie na zawodach krajowych. Nie dopuszcza się stosowania [[wytokWytok (jeździectwo)|wytoków]], [[napierśnikNapierśnik (jeździectwo)|napierśników]] i innych środków pomocniczych, nawet ochraniaczy nóg końskich czy bandaży. Koń musi być zadbany i czysty, a jego grzywa zapleciona<ref name="artelis.ujezdz"/><ref name="pzj.ujezdz.przepisy"/>.

Dyscyplina ujeżdżenia, jako jedyna dyscyplina jeździecka, od roku 1996 stanowi część [[igrzyskaIgrzyska paraolimpijskie|igrzysk paraolimpijskich]]. Od roku 2006 dyscyplina ujeżdżenia dla osób [[niepełnosprawnośćNiepełnosprawność|niepełnosprawnych]] jest także regulowana przez FEI, która jest jedyną międzynarodową federacją sportową nadzorującą obie odmiany konkurencji. Organizowane są krajowe i międzynarodowe zawody w [[parajeździectwoParajeździectwo|parajeździectwie]]. Podobnie, jak w dyscyplinie [[powożeniePowożenie|powożenia]], zasady rozgrywania konkursów pozostają niezmienione, a współzawodnicy są dobierani w grupy w zależności od ich siły i sprawności fizycznej dla sprawiedliwej konkurencji. Zgłoszenia rozpatrywane są przez FEI indywidualnie i na ich podstawie dopuszcza się używanie dodatkowych pomocy<ref name="FEI.paradressage">{{cytuj stronę|url=http://www.horsesport.org/disciplines/dressage/about-para-equestrian-dressage|tytuł=About Para Equestrian Dressage|opublikowany=FEI|język=en|data dostępu=2011-08-20}}</ref><ref name="pzj.ujezdz.przepisy"/>.