Origami: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
lobi zułfie Znaczniki: Zastąpiono blanking (filtr nadużyć) VisualEditor |
m Wycofano edycje użytkownika 188.0.32.134 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Accomer. Znacznik: Wycofanie zmian |
||
Linia 1:
{{Inne znaczenia|kategorii sztuki|[[Ultra-Mobile PC|"Origami Project"]] – platforma komputerowa}}
[[Plik:Origami-crane.jpg|thumb|Origami – żuraw]]
[[Plik:Hiden Senbazuru Orikata-S25-1.jpg|thumb|''Hiden senbazuru orikata'' („Tajniki składania tysiąca żurawi”), strona jednej z najstarszych książek o origami, 1797 r.]]
[[Plik:Crane.ogv|thumb|Proces składania żurawia]]
[[Plik:Ochūgen 001.jpg|thumb|Koperta służąca do przekazywania nagród i prezentów pieniężnych, ozdobiona ''noshi'' (u góry po prawej)]]
[[Plik:Origami (made from an American 1-dollar bill) of an elephant.jpg|thumb|Słoń wykonany z jednodolarowego banknotu]]
{{nihongo|'''Origami'''|折り紙|ori-gami|(1) składany papier, (2) kolorowy papier używany do składania figur{{r|Ken}}}} – sztuka składania papieru, pochodząca z [[Chiny|Chin]], rozwinięta w [[Japonia|Japonii]] i dlatego uważa się ją za tradycyjną sztukę japońską. W XX w. ostatecznie ustalono, że w procesie robienia klasycznego origami nie należy ciąć, kleić i dodatkowo ozdabiać.
== Nazwa ==
Nazwa ''origami'' jest stosunkowo późna. W [[Edo (okres)|okresie Edo]] składanie papieru było nazywane ''orisue'' lub ''origata''. Opierając się na tym samym, podstawowym czasowniku ''oru'' (składać, zginać), powstało ''orimono'' (złożony przedmiot), które przekształciło się w końcu w ''origami'' (złożony papier) pomiędzy końcem XIX a połową XX wieku.
== Historia{{r|allabout}} ==
Historia origami jest trudna do opisania, ponieważ nie istnieją już starożytne dzieła na ten temat. Papier do Japonii przywieźli z Chin buddyjscy mnisi około VI wieku. Można przypuszczać, że japońska tradycja składania papieru zaczęła się niedługo potem, ale nie wiadomo, czy było to oparte na wiedzy z Chin. Przyjmuje się, że praktyka składania papieru powstała ok. roku 700, bowiem w okresie [[Heian]] (794–1185) popularnym zwyczajem wśród arystokratów było ozdobne zawijanie listów i prezentów w wartościowy papier.
Przez następne tysiąc lat sztuka składania była ograniczona do religijnego użytku ceremonialnego, ponieważ papier był nadal drogi. Dopiero rozwój papiernictwa jako jednego z wielu rzemiosł, które rozwinęły się, gdy władze zachęciły panów feudalnych (''[[daimyō]]'') do tworzenia lokalnego przemysłu w okresie Edo (1603–1868) spowodował szeroką dostępność dobrej jakości papieru i mógł być wykorzystywany także do origami jako sztuki. W okresie [[Meiji (okres)|Meiji]] zaczęła być ona przedmiotem nauczania w szkołach podstawowych. Uczniowie po dziś dzień uczą się origami – dzięki temu mają okazję poznać podstawy geometrii itp.
Jednym z pierwszych, niereligijnych zastosowań złożonego papieru było ''noshi'', rodzaj złożonego klina, cienkiego paska, który dodany do prezentu jest znakiem szczęścia{{r|koku}}, podobnie jak formalne opakowanie ''tsutsumi''{{r|koku1}}. Pierwszymi znanymi origami były tworzące parę motyle, które zdobiły butelki sake na weselach [[shintō]], symbolizując państwa młodych{{r|center}}. Napisał o tym w krótkim wierszu [[Saikaku Ihara]] w 1680 roku{{r|doyouknow}}.
Pierwszą książką o origami była ''Tsutsumi-no-Ki'', opublikowana w 1764 roku. Zawierała ona instrukcje składania ''noshi'' i ''tsutsumi''. Natomiast pierwszym podręcznikiem z ilustracjami, traktującym origami jako rozrywkę, były: „Tajniki składania tysiąca żurawi” (''Hiden senbazaru orikata''), opublikowane w 1797 roku. Pokazano w nich podstawowe instrukcje graficzne 49 sposobów składania różnych form żurawi, japońskiego symbolu szczęścia i długiego życia.
Origami w świecie spopularyzowali [[Akira Yoshizawa]] i Lillian Oppenheimer (w latach 50. XX wieku). Yoshizawa był twórcą dziesiątków tysięcy oryginalnych projektów. W 1954 roku opublikował książkę pt.: ''Atarashii origami geijutsu'' („Nowa sztuka origami”), która stała się m.in. podstawą stworzenia systemu Yoshizawa-Randlett służącego tworzeniu diagramów zagięć papieru.
W dzisiejszych czasach przy tworzeniu origami używa się przeważnie pojedynczego arkusza kolorowego (lub we wzory) papieru, nazywanego ''chiyogami''{{r|crown}} wykonując jedynie zgięcia bez kleju i nożyczek. Jednak nie zawsze tak było i istnieją inne techniki, które pozwalają na cięcie, gdy niektóre metody obejmują łączenie wielu arkuszy. "Modularne" origami używa wielu złożonych kształtów, aby utworzyć większą konstrukcję, podczas gdy "składanie na mokro" pozwala na tworzenie zakrzywionych kształtów. Natomiast "origami akcji" odnosi się do origami podobnych do zabawek, takich jak skaczące żaby.
Jedną z odmian origami, która odeszła od tradycyjnego założenia składania tylko z pojedynczego kwadratowego arkusza papieru, jest [[origami modułowe]]. Większość modeli modułowych przedstawia bryły geometryczne o wysokiej symetrii. Składa się je z wielu identycznych lub podobnych modułów, zaś każdy moduł jest składany z osobnego arkusza papieru. Liczba modułów wchodzących w skład modelu może wynosić od zaledwie dwóch (czworościan foremny) do kilkuset a nawet więcej (np. złożone bryły przypominające kształtem [[fulereny]]).
== Inżynieria origami ==
W obecnej dobie origami nabrało zupełnie nowego znaczenia o ogromnej skali. Jest wykorzystywane jako rozwiązanie dla wielu zastosowań w inżynierii, technologii i medycynie. Składanie może być wielkim atutem, gdy przestrzeń jest ograniczona i może być używane jako zwarty system, który przekształca się w strukturę 3D o zmiennej funkcjonalności. Origami można rekonfigurować, aby zmieniać kształty, funkcjonalność i właściwość. Ze względu na postępy w komputerach i matematyce, bardziej złożone algorytmy składania geometrycznego są możliwe dla nieskończonych zastosowań w dziedzinie nauki, technologii i inżynierii{{r|inż}}. Pradawna sztuka origami o niekończącym się potencjale przeszła długą drogę od kwadracika papieru, poprzez skomplikowane i niezwykle pomysłowe figury, ozdoby i przedmioty codziennego użytku, aż do instalacji w kosmosie{{r|voa}}.
== Organizacje, kluby origami ==
Od 1990 roku istnieje w [[Tokio]] organizacja o nazwie JOAS (Japan Origami Academic Society), skupiająca miłośników tej sztuki. We współczesnej Japonii origami jest jednym z elementów wychowania dzieci.
Sztuka ta ma na świecie wielu zwolenników, tworzących takie organizacje, jak np. OUSA (istniejące od 1980 roku, najpierw jako Amerykańskie Centrum Origami, a następnie, od 1994 roku, Origami-USA), czy BOS (Brytyjskie Stowarzyszenie Origami, założone w 1967 roku).
Polskie Centrum Origami (1991), którego założycielką i prezesem jest [[Dorota Dziamska]], znajduje się w Poznaniu.
Polskie Towarzystwo Origami "Papierowe Fantazje" (rok założenia 2005) ma siedzibę w Kostomłotach koło Kielc. Stowarzyszenie wydaje biuletyn w języku polskim w całości poświęcony tematyce origami.
Figurki z papieru można również oglądać w [[Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej „Manggha”]] w Krakowie.
W Japonii natomiast istnieje muzeum origami (jap. Nippon Origami Hakubutsukan, ang. Nippon Origami Museum) w mieście [[Kaga (miasto)|Kaga]] w [[Prefektura Ishikawa|prefekturze Ishikawa]]. Jest tam wystawione ponad 100 tys. eksponatów, wiele z nich nagrodzonych w różnych konkursach origami. Za pomocą mikroskopu można tam zobaczyć najmniejszego na świecie żurawia o rozmiarze mniejszym niż czubek pojedynczego włosa{{r|Ishikawa}}.
== Składanie kartki papieru ==
[[Plik:Origami ball.jpg|thumb|[[Kusudama]] – papierowa kula złożona z wielu kartek (origami modułowe)]]
<gallery perrow="3">
Plik:Ön1.png
Plik:Ön2.png
Plik:Ön3.png
Plik:Ön4.png
Plik:Ön5.png
Plik:Ön6.png
</gallery>
== Zobacz też ==
{{wikibooks|Origami}}
{{Commons|Origami}}
{{wikisłownik|origami}}
* [[Sadako Sasaki]]
* [[Papierowy samolot]]
* [[Modelarstwo kartonowe]]
* [[Kirigami]]
* [https://doyouknowjapan.com/origami/ Brief Overview of Origami (informacje, wideo, zdjęcia)] {{lang|en}}
== Przypisy ==
{{Przypisy|
<ref name = Ken>{{Cytuj książkę | tytuł = Kenkyusha's New Japanese-English Dictionary | wydawca = Kenkyusha Limited | miejsce = Tokyo | data = 1991 | strony = 1313 | isbn = 4-7674-2015-6}}</ref>
<ref name = allabout>{{Cytuj stronę | url = https://allabout-japan.com/en/article/4425/ | tytuł = The History of Origami | data = 2016 | opublikowany = AllAbout-Japan.com | język = en | data dostępu = 2018-04-24}}</ref>
<ref name = koku>{{Cytuj książkę | tytuł = 新明解国語辞典 | wydawca = Sanseido Co., Ltd | miejsce = Tokyo | data = 1974 | strony = 870}}</ref>
<ref name = koku1>{{Cytuj książkę | tytuł = 新明解国語辞典 | wydawca = Sanseido Co., Ltd | miejsce = Tokyo | data = 1974 | strony = 741}}</ref>
<ref name = center>{{Cytuj stronę | url = https://www.origami-resource-center.com/mecho-and-ocho.html | tytuł = Mecho and Ocho | data = 2018 | opublikowany = Origami Resource Center | język = en | data dostępu = 2018-04-24}}</ref>
<ref name = doyouknow>{{Cytuj stronę | url = https://doyouknowjapan.com/origami/ | tytuł = Brief Overview of Origami | opublikowany = DoyouknowJapan.com | język = en | data dostępu = 2018-04-24}}</ref>
<ref name = crown>{{Cytuj książkę | tytuł = The New Crown Japanese-English Dictionary | wydawca = Sanseido Co., Ltd | miejsce = Tokyo | data = 1972 | strony = 93}}</ref>
<ref name = inż>{{Cytuj | url=https://www.livescience.com/49121-origami-inspired-engineering-is-expanding.html | tytuł = How the Future of Origami Engineering is Unfolding | autor = Varrasi, John; | data = 2014 | opublikowany = American Society of Mechanical Engineers | język = en | data dostępu = 2018-04-24}}</ref>
<ref name = voa>{{Cytuj stronę | url = https://www.voanews.com/a/ancient-origami-art-bcomes-engineers-dream-space/4086041.html | tytuł = Ancient Origami Art Becomes Engineers’ Dream in Space | nazwisko = Lee | imię = Elizabeth | data = 2017 | opublikowany = VOA | język = en | data dostępu = 2018-04-24}}</ref>
<ref name = Ishikawa>{{Cytuj stronę | url = https://www.hot-ishikawa.jp/english/kanko/20086.html | tytuł = Nippon Origami Museum | data = 2012 | opublikowany = Ishikawa Prefecture Tourism League | język = en | data dostępu = 2018-04-24}}</ref>
}}
== Linki zewnętrzne ==
* [http://www.origami.org.pl/ Polskie Centrum Origami – najstarsze polskie stowarzyszenie origami]
* [http://www.pto.art.pl/ Polskie Towarzystwo Origami – Papierowe Fantazje]
* [http://www.origami.art.pl/ OrigamiArt – polski vortal poświęcony sztuce origami]
* [http://www.origami.edu.pl/ Paper Structures – strona poświęcona origami, kręciołkom, origami matematycznemu i edukacyjnym zastosowaniom origami, w języku polskim i angielskim]
* [http://www.nlogo.pl/portfolio/samoloty-z-papieru-infografika/ Samoloty z papieru w formie origami]
* [http://www.origami.gr.jp/index-e.html Web-site of Japan Origami Academic Society] {{lang|en ja}}
{{ka}}
[[Kategoria:Origami| !]]
| |||