Osobowice: Różnice pomiędzy wersjami

'''Osobowice''' ([[język niemiecki|niem.]] ''Oswitz'') – część (zwyczajowo nazywana osiedlem) [[Wrocław]]ia, na osiedlu [[Osobowice-Rędzin]], w byłej dzielnicy [[Psie Pole (dzielnica Wrocławia)|Psie Pole]]. Niegdyś wieś na prawym brzegu [[Odra|Odry]], położona między [[Las Osobowicki|Lasem Osobowickim]] (na [[Zachód|zachodzie]]) a [[Różanka (Wrocław)|Różanką]] (na [[Wschód|wschodzie]]). Administracyjnie stanowi część osiedla [[Osobowice-Rędzin]].

Śląski pisarz [[Konstanty Damrot]] w swojej pracy o śląskim nazewnictwie z 1896 roku wydanej w [[Bytom]]iu. Wymieniawymienia dwie nazwy: obecnie funkcjonującą, polską ''Osobowice'' oraz niemiecką ''Oswitz''. Cytuje on również zlatynizowane, [[Język staropolski|staropolskie]] nazwy zanotowane w [[Łacina|łacińskich]] średniowiecznych dokumentach: ''Ozobowicz'' w 1237, ''Osobozowe'' w 1243, ''Ozzobowitz'' w 1253 oraz ''Ozestowicz'' w 1256{{r|Damrot}} podając również warianty tłumaczenia nazwy: ''Die Bedeutung des Namens ist nicht erklarich; ob derselbe mit osoba – deutsch Person, osobny – besonders, abgelegen (...)'', czyli w tłumaczeniu na polski „Znaczenie nazw nie jest jasne: takie samo w przypadku osoba – po niemiecku Person, osobny – wyszczególniony, wyłączny, wydzielony (...)”{{r|Damrot}}. Podobnie tłumaczy nazwę również niemiecki językoznawca Paul Hefftner w swojej pracy o nazwach miejscowości ziemi wrocławskiej p.tpt. ''Ursprung und Bedeutung der Ortsnamen im Stadt und Landkreise Breslau''{{r|Hefftner}}.

W spisanym po łacinie dokumencie średniowiecznym wydanym we [[Wrocław]]iu dnia 26 lutego 1253 roku, który sygnował książę śląski [[Henryk III Biały]] miejscowość wymieniona jest pod nazwą ''Ossobozowe''<ref>Georg Korn, "Breslauer Urkundenbuch", Erster Theil, Breslau, Verlag von Wilhelm Gottlieb Korn 1870, str.14.</ref>{{r|korn14}}. Pod nazwą ''Ossobozowe'' miejscowość notowana była również w 1283, a później także w 1257 ''Ozzobowiz'', 1287 ''Ozobowicz'', 1360 ''Ossewicz'' oraz ''Oswicz'', a także w 1845 ''Osswitz''{{r|Hefftner}}.

W księdze łacińskiej ''[[Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis]]'' ([[język polski|pol.]] ''Księga uposażeń [[Archidiecezja wrocławska|biskupstwa wrocławskiego]]'') spisanej za czasów biskupa [[Henryk z Wierzbna (zm. 1319)|Henryka z Wierzbna]] w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie ''Heysonis''<ref>[http://www.dokumentyslaska.pl/cds%2014/liber.html Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online]</ref><ref>H. Markgraf, J. W. Schulte, "Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis", Breslau 1889</ref>{{r|episcop|CodexDiplom}}.

Pierwsze ślady człowieka w rejonie wzgórz osobowickich<ref>wzgórza na Osobowicach wznoszą się na kilkanaście do dwudziestu kilku metrów ponad poziom wody w pobliskiej [[Odra{{u|Odrze]], który wynosi ok.&nbsp;108&nbsp;[[N.p.m.|m n.p.m.]]</ref>note1}} datuje się na [[neolit|młodszą epokę kamienia]] i datowane są pomiędzy 4200 a 1700 r. [[Przed naszą erą|p.n.e.]] Znajdowane są też ślady z późniejszego okresu, z [[epoka brązu|epoki brązu]]; pod jej koniec, ok. 800–650 r. p.n.e. powstały tu pierwsze grodziska – na [[Wzgórze Kapliczne|Górce Kaplicznej]] (121&nbsp;m n.p.m.) i Szańcu Szwedzkim (127&nbsp;m n.p.m.) w obecnym Lesie Osobowickim.

Według rejestru [[Narodowy Instytut Dziedzictwa|Narodowego Instytutu Dziedzictwa]] na listę zabytków wpisane są<ref>{{cytuj stronęr|url=http://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/rejestr-zabytkow/zestawienia-zabytkow-nieruchomych/DLN-rej.pdf|tytuł=Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego|opublikowany=Narodowy Instytut Dziedzictwa|data dostępu=18.11.2012|strony=225}}</ref>:

W 1242 wdowa po [[Henryk II Pobożny|Henryku Pobożnym]], księżna [[Anna Przemyślidka|Anna]] nadała tutejsze ziemie [[Zakon Świętej Klary|zakonowi Św. Klary]], co potwierdzone zostało ponownie w 1257. Od tego czasu Osobowice pozostawały własnością klasztorną. W wieku XVII nieznany artysta wyrzeźbił niewielką figurkę [[Maria z Nazaretu|Matki Boskiej]], którą umieszczono na [[dąb|dębie]] rosnącym u podnóża Górki Kaplicznej; figurze tej przypisywano nadzwyczajne właściwości: m.in. uznano, że [[kantor]] Balcer z wrocławskiego [[Kościół św. Macieja we Wrocławiu|wrocławskiego kościoła św. Macieja]] odzyskał w 1724 zdrowie w [[Cud (religia)|cudowny]] sposób dzięki odbytym tutaj modlitwom. Kult maryjny figurki Matki Boskiej Osobowickiej został usankcjonowany przez [[Zakon Świętej Klary|siostry klaryski]] przez wzniesienie w 1725 na szczycie wzgórza drewnianej kaplicy.

Po [[sekularyzacja|sekularyzacji]] przez [[Królestwo Prus]]kie [[klasztor]]ów w 1810 Osobowice przekształcone zostały w wieś [[folwark|folwarczną]]. W 1812 zostały wykupione na własność przez rodzinę wydawców, księgarzy i drukarzy – [[Kornowie|Kornów]]. [[Johann Gottlieb Korn]], ówczesny senior rodu, ufundował na Górce Kaplicznej nową [[kaplica|kaplicę]]<ref>J. G. Korn był [[protestantyzm{{u|protestantem]], co nie przeszkadzało jednak ufundowaniu kaplicy [[katolicyzm|katolickiej]]</ref>note2}}. [[Wzgórze Kapliczne|Nawiedzenia Matki Boskiej Osobowickiej na Wzgórzu]] w miejsce poprzedniej drewnianej. Kaplica ta zaprojektowana została przez [[Carl Ferdinand Langhans|Carla Ferdinanda Langhansa (młodszego)]] i wybudowana w latach 1822-18241822–1824.

[[Plik:ZimowiskoBarek-Osobowice-Wroclaw.jpg|thumb|300px|[[Zimowisko Osobowice|zimowiskoZimowisko barek]] rzecznych w odrzańskiej zatoce na Osobowicach]]

Okolice Osobowic stały się chętnie odwiedzanym terenem rekreacyjnym, budowano tu gospody i karczmy, istniał też browar. W 1845 w 52 domach mieszkały we wsi 374 osoby. W drugiej połowie XIX wieku przez granicę pomiędzy Różanką a Osobowicami przeprowadzono [[Linia kolejowa nr 271|linię kolejową]]<ref>stacja kolejowa na tej linii, otwarta w 1856 i nosząca nazwę Wrocław Osobowice, znajduje się de facto na terenie osiedla [[Lipa Piotrowska]].</ref>{{u|note3}} do [[Poznań|Poznania]]. Na początku XX wieku wschodnia część terenu Osobowic służyła już Wrocławiowi jako [[Pola irygacyjne Wrocławia|''Städtliche Rieselfelder'']] – miejskie [[pola irygacyjne]] (dziś znajdują się tam ogródki działkowe przecięte [[Obwodnica śródmiejska Wrocławia|obwodnicą śródmiejską Wrocławia]], a pola irygacyjne przeniesiono na obszary nieco odleglejsze – bardziej na zachód i północ). Wieś przyłączono do miasta w 1928. Od tego czasu datuje się zabudowa willowa i podmiejska. W tym czasie w południowo-wschodniej i zachodniej części Osobowic utworzono dwie zatoki w Odrze, służące jako zimowiska [[barka|barek]] rzecznych. W 1931 przebudowano jedną z tutejszych gospód na [[Kościół św. Teresy od Dzieciątka Jezus we Wrocławiu|kościół (św. Teresy od Dzieciątka Jezus)]]. Podczas [[II wojna światowa|wojny]] w tutejszych [[Restauracja (lokal gastronomiczny)|restauracjach]] urządzono obóz deportacyjny dla Polaków. Po wojnie wojsko utworzyło tu ośrodek wypoczynkowo-szkoleniowy z przystanią nad Odrą. W 1973 do Wrocławia przyłączono m.in. [[Rędzin]] i [[Lipa Piotrowska|Lipę Piotrowską]], graniczące z Osobowicami od zachodu i północy. W 2004 oddano do użytku [[most Milenijny]] będący fragmentem obwodnicy śródmiejskiej, łączący Osobowice z leżącymi po drugiej stronie Odry [[Popowice (Wrocław)|Popowicami]]. Do czasu oddania do eksploatacji tego mostu jedynym połączeniem Osobowic z resztą miasta była [[Ulica Osobowicka we Wrocławiu|ulica Osobowicka]]<ref>przebiega ona wzdłuż [[cmentarz Osobowicki{{u|cmentarza Osobowickiego]], który pomimo nazwy zaliczany jest do terytorium [[Różanka (Wrocław)|Różanki]], a ściślej do jej części nazywanej [[Polanka (Wrocław)|Polanka]]</ref>note4}}, którą wiedzie wybudowana jeszcze na przełomie wieków XIX i XX [[tramwaje we Wrocławiu|linia tramwajowa]]<ref>tramwaj ten przejeżdża potem przez [[Mosty Osobowickie{{u|most Osobowicki]], który pomimo swej nazwy nie leży na Osobowicach, tylko około 1800 metrów na wschód od ich granic i łączy Różankę z [[Kleczków|Kleczkowem]].</ref>note5}} (jej [[pętla (transport publiczny)|pętla]], która mieści się przy skrzyżowaniu Osobowickiej i Krotoszyńskiej, jest najstarszą pętlą tramwajową w mieście). Dojazd tramwajami 14 i 24.

* <ref name=Hefftner"Damrot">{{Cytujcytuj książkę | autor=[[Konstanty Damrot]]|tytuł=Die Paulälteren HefftnerOrtsnamen |Schlesiens, tytuł =ihre UrsprungEntstehung und Bedeutung: dermit Ortsnameneinem imAnhange Stadtüber unddie Landkreiseschlesisch-polnischen BreslauPersonennamen: |Beiträge stronyzur =schlesischen 123|Geschichte miejsceund Volkskunde|strony= Breslau 59|miejsce=Beuthen| wydawca =Verlag Ferdinandvon HirtFelix Kasprzyk| data = 1910 1896| isbn =}}</ref>