Runy: Różnice pomiędzy wersjami

Według [[mitologia nordycka|wierzeń nordyckich]] runy podarował ludziom [[bóg]] [[Odyn]]<ref>The Poetic Edda, Sayings of the High One 139,164, translated by Carolyne Larrington, p. 34,38.{{ISBN|978-0-19-953838-6}}</ref>. Nauczał ich także Reg, zwany inaczej Heimdallem<ref>Edda starsza: Pieśń o Rigu 36</ref>.

 

W Polsce najstarszym znaleziskiem zapisów runicznych jest odkryty w [[Rozwadów (Stalowa Wola)|Rozwadowie nad Sanem]] grot włóczni z zadziorami datowany na schyłek [[Kultura przeworska|III w. n.e.]], na którym utrwalony został napis w brzmieniu ''KRLUS''<ref>Artur Szrejter. Herosi mitów germańskich. Sigurd pogromca smoków i inni Wölsungowie. Wierzenia Germanów. tom: 1, 2015. str. 318; Marek Gedl, Rudolf Jamka, Scripta Archaeologica 1988, str. 68, Andrzej Kokowski. Starożytna Polska: od trzeciego stulecia przed narodzeniem Chrystusa do schyłku starożytności, 2005, str. 308</ref>. Inny [[Grot włóczni z Kowla|odkryty w 1858]] o podobnych znamionach pochodzi z Wołynia. Ten i jemu podobne zapisy są bardzo krótkie w zapisie i trudne do przetłumaczenia. Do ok. [[650]] r. stosowano tzw. ''[[fuþark starszy]]'' nazwany tak od pierwszych sześciu run: [[F]] – [[U]] – [[Þ]] – [[A]] – [[R]] – [[K]] → (zobacz rycinę obok), liczący 24 znaki. Później alfabet runiczny zaczął się różnicować: w [[Norwegia|Norwegii]] i [[Szkocja|Szkocji]] używano ''fuþarku'' z 16 lub 19 runami, natomiast w [[Anglia|Anglii]] rozwinął się alfabet zwany ''[[fuþork]]'' w różnych odmianach, z 24, 28 lub nawet 31 runami. Zmiana nazwy wiąże się ze zmianą czwartej litery runicznej. Runami zapisywano głównie [[języki germańskie]], choć odnaleziono kilka zapisów w [[łacina|łacinie]]. Przestano ich używać około roku 1000, jedynie w [[Skandynawia|Skandynawii]] przetrwały jeszcze kilka wieków. Ale i tam wyparł je [[alfabet łaciński]].

 

Runy pojawiają się często w literaturze fantasy.

 

 

 

== Zobacz też ==