Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m →Działalność PKWN: drobne merytoryczne |
→Działalność PKWN: powstanie |
||
Linia 71:
29 lipca 1944 [[Państwowy Komitet Obrony ZSRR]] przyjął postanowienie o utworzeniu na terytorium Polski (na zachód od ''[[Linia Curzona|linii Curzona]]'') [[Radzieckie komendantury wojskowe|radzieckich komendantur wojskowych]], do kompetencji których należały m.in. ''ustanowienie i ochrona porządku na tyłach Armii Czerwonej''<ref group=uwaga>Ich działalność określiła instrukcja marszałka [[Konstanty Rokossowski|Konstantego Rokossowskiego]] z [[23 sierpnia]] [[1944]] roku. Rada Wojenna Frontu miała wyznaczać komendantów powiatów i miast, a komendantów gmin i mniejszych miasteczek Rady Wojenne poszczególnych armii wchodzących w skład frontu. W przypadku braku w danej miejscowości organów podległych Polskiemu Komitetowi Wyzwolenia Narodowego komendanci radzieccy mieli wyznaczać tymczasowych starostów i wójtów. Radzieckie komendantury uzyskały też prawo do użycia broni palnej wobec polskiej ludności w razie zamieszek przerywających transport na front i zakłócających działalność organów administracji Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego. Radzieccy komendanci mieli obowiązek domagania się od lokalnych władz Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego utworzenia w każdej miejscowości [[Milicja Obywatelska|Milicji Obywatelskiej]] dla ochrony porządku i ''walki z agentami nieprzyjaciela nasyłanymi na tyły'', jak też dla ''odebrania ludności miejscowej broni palnej, radiostacji i odbiorników radiowych''. [[Tadeusz Żenczykowski]], ''Polska lubelska'', Warszawa 1990, s. 122-124.</ref>. [[31 lipca]] [[1944]] [[Stawka Najwyższego Naczelnego Dowództwa|Kwatera Główna Naczelnego Dowództwa ZSRR]] (czyli w rzeczywistości Stalin) wydała dyrektywę określającą zasady mobilizacji na zajmowanych przez Armię Czerwoną ziemiach polskich, przewidującą aresztowanie ujawniających się wobec władz sowieckich oddziałów [[Armia Krajowa|Armii Krajowej]] i innych formacji nie podporządkowanych PKWN. W dyrektywie stwierdzano, że jedyną legalną władzą na terytorium Polski jest PKWN i jego organy terenowe, natomiast osoby występujące w imieniu [[Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie|Rządu RP na uchodźstwie]] miały być traktowane jako niemiecka agentura<ref group=uwaga>„31 lipca 1944 roku Kwatera Główna Naczelnego Dowództwa Armii Czerwonej, czyli w istocie Stalin, wydał dyrektywę, która stwierdzała kategorycznie, że ''1. […] Prawo mobilizacji [obywateli – JMC] podlegających służbie wojskowej na terytorium Polski [to znaczy na terenach Polski nie kwestionowanych przez ZSRR położonych na zachód od linii Curzona – przypis JMC] ma tylko Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego jako organ rządowy suwerennego państwa polskiego. Na zlecenie Polskiego Komitetu Wyzwolenia narodowego mobilizacja może być przeprowadzona także przez Dowództwo Armii Czerwonej. 2. Mobilizacja prowadzona na terytorium Polski przez różne organizacje niezwiązane z Polskim Komitetem Wyzwolenia Narodowego [Armię Krajową – JMC] jest bezprawna i osoby prowadzące taką mobilizację podlegają natychmiastowemu aresztowaniu jako agenci Niemców, powodujący zamieszanie wśród ludności polskiej''. Ten '''rozkaz – dyrektywa Stalina nakazywał w istocie rozbrajanie i aresztowanie przez Armię Czerwoną zmobilizowanych i ujawniających się wobec władz sowieckich oddziałów Armii Krajowej, a jej żołnierzy i dowódców utożsamiała z „niemiecką agenturą”, a ich polityczne władze naczelne – [[Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie|Rząd Polski w Londynie]] i jego [[Delegatura Rządu na Kraj|Delegaturę w Kraju]] – proklamował jako „nielegalne”'''”. [[Jan Ciechanowski (historyk)|Jan Ciechanowski]], ''Powstanie Warszawskie. Zarys podłoża politycznego i dyplomatycznego'', wydanie uzupełnione i poszerzone, [[Bellona (wydawnictwo)|Wydawnictwo Bellona]] i Aspra-JR, Pułtusk-Warszawa 2009, {{ISBN|978-83-7549-074-9}}. s. 422-423.</ref>.
▲{{Cytat|„Z uwagi na to”, nakazywała Kwatera Główna Naczelnego Dowództwa Nr 220169 z 1 sierpnia 1944, „że wroga agentura usiłuje przenikać do rejonów działań bojowych Armii Czerwonej i osiąść na terytorium wyzwolonym Polski pod postacią oddziałów Armii Krajowej, Kwatera Główna rozkazała po wyjaśnieniu [chyba po ujawnieniu się – JMC] natychmiast rozbrajać oddziały zbrojne wchodzące w skład Armii Krajowej lub innych podobnych organizacji niewątpliwie mających w swoim składzie agentów niemieckich. Oficerów tych oddziałów internować, a szeregowych i podoficerów kierować do samodzielnego batalionu zapasowego [[1 Armia Wojska Polskiego|1 armii polskiej]] generała Berlinga.”<ref>Rozkaz Dowódcy Wojsk [[1 Front Białoruski|1 Frontu Białoruskiego]] do Dowódców Armii w związku z Dyrektywą o Rozbrajaniu Formacji Armii Krajowej, 2 sierpnia 1944, [[Jan Ciechanowski (historyk)|Jan Ciechanowski]], ''Powstanie Warszawskie. Zarys podłoża politycznego i dyplomatycznego'', wydanie uzupełnione i poszerzone, [[Bellona (wydawnictwo)|Bellona]] i Oficyna Aspra-JR, Pułtusk-Warszawa 2009, {{ISBN|978-83-7549-074-9}}, s. 423.</ref>}}
[[Jan Ciechanowski (historyk)|Jan Ciechanowski]] konkluduje: {{Cytat|W dniu, w którym zaczynało się [[Powstanie warszawskie|Powstanie Warszawskie]], którego ostateczne powodzenie zależało, zgodnie z planem jego polskich autorów, od wejścia Armii Czerwonej do stolicy Polski, Stalin jednocześnie wypowiadał, w istocie, Armii Krajowej wojnę i zapowiadał jej całkowitą likwidację na wszystkich oswobodzonych od Niemców terenach. Co nie najlepiej wróżyło powstańcom i mieszkańcom Warszawy czekającym od samego wybuchu powstania na sowiecką pomoc. Stalin był niestety zdecydowany narzucić Polsce pro-sowiecki rząd, który sam w rzeczywistości stworzył, na przeszkodzie czemu stała Armia Krajowa i władze [[Polskie Państwo Podziemne|Polski Podziemnej]] i Rząd Polski w Londynie uznawany jeszcze przez naszych zachodnich aliantów. Przeszkodę tę, w postaci stołecznych oddziałów Armii Krajowej, mogli usunąć z drogi i jak wiemy usunęli jego główni, ale pod tym jednym i jedynym względem niezmiernie usłużni, przeciwnicy – Niemcy''<ref>[[Jan Ciechanowski (historyk)|Jan Ciechanowski]], ''Powstanie Warszawskie. Zarys podłoża politycznego i dyplomatycznego'', wydanie uzupełnione i poszerzone, [[Bellona (wydawnictwo)|Bellona]] i Oficyna Aspra-JR, Pułtusk-Warszawa 2009, {{ISBN|978-83-7549-074-9}}, s. 423.</ref>.}}
6 sierpnia 1944 odbyły się w Moskwie rozmowy między premierem Rządu RP na uchodźstwie Stanisławem Mikołajczykiem i towarzyszącym mu [[Tadeusz Romer|Tadeuszem Romerem]] a przedstawicielami PKWN (m.in. Bierut, Osóbka-Morawski, Żymierski), które zakończyły się fiaskiem<ref>{{Cytuj|autor = Krystyna Kersten |tytuł = Narodziny systemu władzy. Polska 1943-1948 |data = 1990 |isbn = 83-85066-09-8 |miejsce = Poznań |wydawca = Kantor Wydawniczy SAWW |s = 76 |oclc = 834533924}}</ref>. Przedstawiciele PKWN zaproponowali Mikołajczykowi stanowisko premiera w przyszłym rządzie jedności narodowej za cenę odrzucenia konstytucji kwietniowej jako podstawy formowania nowych władz i proponowali przedstawicielom rządu na uchodźstwie 4 teki w nowym gabinecie<ref>Andrzej Leon Sowa „Kto wydał wyrok na miasto. Plany operacyjne ZWZ-AK (1940 – 1944) i sposoby ich realizacji.“ Wydawnictwo Literackie 2016, ISBN 978-83-08-06095-7, str. 387</ref>.
W połowie sierpnia raporty władz powstańczych stwierdzały "(…) całkowita bierność aliantów jest dla opinii publicznej niezrozumiała. (…) Na tym tle powstają nastroje prorosyjskie, wytwarza się niechęć do AK (…). (…) środowiska bynajmniej nie lewicowe są rozgoryczony na Mikołajczyka, że nie doprowadził do ugody z Komitetem Chełmskim."<ref>Andrzej Leon Sowa „Kto wydał wyrok na miasto. Plany operacyjne ZWZ-AK (1940 – 1944) i sposoby ich realizacji.“ Wydawnictwo Literackie 2016, ISBN 978-83-08-06095-7, str. 545 i 546</ref>.
Na początku sierpnia 1944 delegację PKWN i KRN przyjął Stalin. Podczas tego spotkania [[Hilary Minc]] zwrócił uwagę, że „nie zawsze była uszanowana autonomia władz polskich na wyzwolonych terenach”. W rezultacie tej interwencji (chodziło konkretnie o sposób wydania zakazu posiadania radioodbiorników) Stalin odsunął (według [[Jakub Berman|Bermana]]) od zajmowania się sprawami polskimi komisarza bezpieczeństwa państwowego [[Gieorgij Żukow (zm. 1978)|Gieorgija Siergiejewicza Żukowa]]<ref>{{Cytuj|autor = Anna Sobór-Świderska |tytuł = Jakub Berman. Biografia komunisty |data = 2009 |isbn = 978-83-7629-090-4 |miejsce = Warszawa |wydawca = IPN |s = 131 |oclc = 836862492 }}</ref>. Przedstawiciele PKWN podejmowali interwencje wobec władz ZSRR dotyczące np. kwestii niekontrolowanego wyrębu lasów przez Armię Czerwoną, lub uwolnienia przez [[NKWD]], [[NKGB]] i [[Smiersz]] aresztowanych obywateli polskich i przekazania ich władzom PKWN. Interwencje te niekiedy odnosiły skutek, pierwsze zwolnienia Polaków nastąpiły jednak dopiero w kwietniu 1945<ref>Anna Sobór-Świderska, ''Jakub Berman. Biografia komunisty'', IPN, Warszawa 2009, {{ISBN|978-83-7629-090-4}}, s. 145 i 146.</ref>.
| |||