Władysław Anders: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m →‎Bibliografia: drobne techniczne
m WP:SK, drobne techniczne
Linia 67:
W październiku 1921 rozpoczął studia w Wyższej Szkole Wojennej ([[Język francuski|fr.]] ''École Superieure de Guerre'') w [[Paryż]]u i staż liniowy we Francji<ref name=Ranny />. Do kraju wrócił w 1924 i mianowany został szefem sztabu Generalnego Inspektora Kawalerii, gen. broni [[Tadeusz Rozwadowski|Tadeusza Rozwadowskiego]]. Pod kierunkiem gen. Rozwadowskiego pogłębił znajomość kawalerii jako broni szybkiej. Szczególne uznanie gen. Rozwadowskiego zyskał po wielkich manewrach kawaleryjskich na [[Wołyń|Wołyniu]] w 1925.<ref>M. Patelski, ''Służba płk. dypl. Władysława Andersa w Generalnym Inspektoracie Kawalerii (1924–1926)'', w: Generał Władysław Anders – żołnierz czasu pokoju i wojny, praca zbiorowa pod red. Andrzeja Szczepaniaka, Agencja Handlowo-Wydawnicza AlMar: Opole 2008.</ref> Od listopada 1925 komendant Warszawy.
 
Był członkiem Towarzystwa Hodowli Konia Arabskiego w Polsce<ref>{{cytuj stronę|url=http://web.archive.org/web/20141020231640/http://www.lenczewski.com.pl/towarzystwo_konia.html|tytuł=Członkowie Towarzystwa Hodowli Konia Arabskiego w Polsce|opublikowany=lenczewski.com.pl|data dostępu=24 marca 2015}}</ref>. W latach 20. był członkiem władz Wojskowego Klubu Samochodowego i Motocyklowego<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Dział urzędowy. Spis członków Wojskowego Klubu Samochodowego i Motocyklowego w dniu 15 marca 1926 r. | url = http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=354073| czasopismo = [[Automobilista Wojskowy]] | wydawca = Wojskowy Klub Samochodowy i Motocyklowy | strony =3 | data = nr 2 z 15 marca 1926}}</ref><ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Dział urzędowy. Władze klubowe | url = http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=354074| czasopismo = [[Automobilista Wojskowy]] | wydawca = Wojskowy Klub Samochodowy i Motocyklowy | strony =4 | data = nr 3 z 1 kwietnia 1926}}</ref>. W czasie [[przewrót majowy|przewrotu majowego 1926]] był szefem sztabu dowódcy obrony Warszawy, wyznaczonego przez władze legalne gen. Tadeusza Rozwadowskiego<ref>Stanisław Haller, Wypadki warszawskie od 12 do 15 maja 1926 r., Kraków 1926, s. 11.</ref>.
 
13 października 1926 Prezydent RP Ignacy Mościcki mianował go dowódcą [[Kresowa Brygada Kawalerii|2 Samodzielnej Brygady Kawalerii]]{{odn|Dz. Pers. MSWojsk.|loc=Nr 46 z 25 października 1926 roku, s. 373}}. Następnie dowódca [[Nowogródzka Brygada Kawalerii|Nowogródzkiej Brygady Kawalerii]] i jednocześnie dowódca [[Garnizon]]u [[Baranowicze]]<ref name=Ranny />. W 1932 przewodził polskiej ekipie jeździeckiej, która podczas zawodów hippicznych o Puchar Narodów w [[Nicea|Nicei]] zdobyła 4 pierwsze nagrody.
Linia 79:
Przetrzymywany w lwowskim szpitalu przy ul. Kurkowej 33. W grudniu 1939 odmówił przyjęcia Instrukcji gen. [[Kazimierz Sosnkowski|Kazimierza Sosnkowskiego]], w sprawie powołania do życia [[Związek Walki Zbrojnej|ZWZ]], przywiezionej z [[Paryż]]a przez emisariusza [[Tomasz Jan Strowski|Tomasza Jana Strowskiego]]<ref>Jerzy Węgierski, Zdrajcy, załamani, zagadkowi (próba oceny zachowań wybranych oficerów konspiracji polskiej w Małopolsce Wschodniej, aresztowanych w latach 1939–1941), w: Okupacja sowiecka ziem polskich 1939–1941, pod redakcją Piotra Chmielowca, Rzezów-Warszawa 2005, s. 21.</ref>. Następnie w więzieniu (''[[Brygidki (więzienie)|Brygidki]]'') we [[Lwów|Lwowie]], 29 lutego 1940 wywieziony przez [[NKWD]] do [[Moskwa|Moskwy]] i osadzony w centralnym więzieniu NKWD na [[Łubianka (Moskwa)|Łubiance]] a potem w więzieniu śledczym Butyrki. Na jesieni 1940 przeniesiony z powrotem na Łubiankę, gdzie jego sytuacja polepsza się (otrzymuje chociażby lepsze wyżywienie). Pod koniec listopada 1940 postanawia zeznawać (jego informacje niewiele znaczą ale później wyrzuca sobie, że się ugiął)<ref name="ReferenceB">Bartosz T. Wieliński „Niezłomny” „aleHistoria” nr 20/122, str. 6</ref>. Podczas 22-miesięcznego pobytu w więzieniu był wielokrotnie przesłuchiwany i bezskutecznie namawiany (jeszcze w lwowskim szpitalu) do wstąpienia do Armii Czerwonej.
 
Został uwolniony po wybuchu [[Atak Niemiec na ZSRR|wojny niemiecko-sowieckiej]] i podpisaniu [[Układ Sikorski–Majski|układu Sikorski-Majski]]. [[Wsiewołod Mierkułow]] uważał, że z Andersem jako byłym oficerem armii rosyjskiej ''rozprawić się nie będzie trudno''<ref>[[Paweł Wieczorkiewicz]], ''Historia polityczna Polski 1935–1945'', Warszawa 2005, s. 241–242.</ref>. W tym czasie zdecydowany zwolennik porozumienia między rządem emigracyjnym a ZSRR (w liście do gen. Sikorskiego pisze o akcji sprzeciwu kierowanej przez gen. Sosnkowskiego: „Podobna akcja dziś graniczy bodaj ze zdradą.”<ref name="ReferenceA">{{Cytuj|autor = Eugeniusz Duraczyński |tytuł = Między Londynem a Warszawą. Lipiec 1943 – lipiec 1944 |data = 1986 |isbn = 83-06-01406-5 |miejsce = Warszawa |wydawca = Państwowy Instytut Wydawniczy |s = 25 |oclc = 830222429 }}</ref>). Od 4 sierpnia 1941 twórca i dowódca [[Polskie Siły Zbrojne w ZSRR (1941–1942)|Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR]]. W porozumieniu z władzami radzieckimi próbował przerzucać do kraju podległych mu oficerów (np. ppłk Józefa Spychalskiego) co spowodowało stanowczy zakaz ze strony gen. Sikorskiego podejmowania przez Andersa wszelkich działań zmierzających do nawiązania kontaktów z podziemiem w kraju i prób kierowania nim<ref>Andrzej Leon Sowa „Kto wydał wyrok na miasto. Plany operacyjne ZWZ-AK (1940 – 1944) i sposoby ich realizacji.“ Wydawnictwo Literackie 2016, {{ISBN|978-83-08-06095-7}}, str. 150</ref>.
 
Po ewakuacji latem 1942 wojska i ponad 20 tys. cywilów (uratowanych z więzień i łagrów) do [[Iran]]u – dowódca Armii Polskiej na Wschodzie ([[Irak]], [[Palestyna]]) i [[2 Korpus Polski (PSZ)|2 Korpusu Polskiego]], którym dowodził w kampanii włoskiej ([[Bitwa o Monte Cassino]]; [[Bitwa o Ankonę]]).
Linia 85:
W 1943 w ostrym konflikcie z gen. Sikorskim odnośnie do jego polityki relacji z ZSRR (gen. Sikorski pisze do niego „Ofiaruje mi Pan Generał rzetelne poparcie. Nie poparcia od Was oczekuję, ale pełnienia obowiązku żołnierskiego.” „Zwracam się więc do Generała z apelem, by odrzucił Pan wszystkich intrygantów od siebie i wojska. Intrygantów którym się (...) zdawało, że mogą mnie obalić wraz z koncepcją jedności narodowej nawrócić do tak fatalnych dla Polski kombinacji przedwojennych<ref name="ReferenceA" />). W lutym 1943 roku Anders pisze list do prezydenta Raczkiewicza oceniając rząd Sikorskiego słowami "Jest ogólne mniemanie, że dla sprawy polskiej rząd powinien z trzaskiem ustąpić i ułatwić przez to pracę ludziom nowym"<ref>Andrzej Leon Sowa „Kto wydał wyrok na miasto. Plany operacyjne ZWZ-AK (1940 – 1944) i sposoby ich realizacji.“ Wydawnictwo Literackie 2016, {{ISBN|978-83-08-06095-7}}, str. 159</ref>.
 
Był oskarżany o udział w domniemanym zamachu na [[Władysław Sikorski|gen. Sikorskiego]]<ref>[http://web.archive.org/web/20110828125917/http://general.tvn.pl:80/22686,news,,oskarzenia,kontrowersje_detal.html Oskarżenia – Kontrowersje – Film „Generał – zamach na Gibraltarze” – zagadka śmierci gen. Sikorskiego].</ref>. Po śmierci Sikorskiego – kandydat sił antypiłsudczykowskich na Naczelnego Wodza<ref>Jan Ciechanowski „Powstanie Warszawskie” Bellona S.A. s. 564 {{ISBN|978-83-7549-074-9}}.</ref>. W czasie kryzysu politycznego po śmierci gen. Sikorskiego sprzeciwia się planom powołania na stanowisko premiera Mikołajczyka. W liście do prezydenta Raczkiewicza stwierdza „Wierzymy (...), że nastąpi nareszcie rozdział dowodzenia wojskiem od kierownictwa polityką(...). Melduję jednocześnie, że aż do zdecydowania tego inaczej przez Pana Prezydenta będę wykonywał wyłącznie jego rozkazy.” Oświadczenie to wzbudza ostrą reakcję Ministra Obrony Narodowej gen. Mariana Kukiela, który pisze do prezydenta Raczkiewicza by ten zwrócił uwagę Andersowi „na niedopuszczalność wkraczania w atrybucje Głowy Państwa. Wyłamywanie się z ram hierarchii państwowej i subordynacji wojskowej i zakłócanie powszechnej żałoby w tak ciężkiej chwili.”<ref>{{Cytuj|autor = Eugeniusz Duraczyński |tytuł = Między Londynem a Warszawą. Lipiec 1943 – lipiec 1944 |data = 1986 |isbn = 83-06-01406-5 |miejsce = Warszawa |wydawca = Państwowy Instytut Wydawniczy |s = 60 |oclc = 830222429 }}</ref>. W „Orle Białym” – piśmie Armii Polskiej na Wschodzie, którą dowodził Anders, nie zamieszczono żadnych materiałów biograficznych dotyczących nowego premiera Mikołajczyka ani żadnych pośmiertnych materiałów dotyczących Naczelnego Wodza gen. Sikorskiego. Wzbudziło to wzburzenie Ministra Obrony Narodowej gen. Kukiela, który w piśmie do nowego Naczelnego Wodza gen. Sosnkowskiego prosił „by zechciał powściągnąć te wyskoki politycznego wojskowego organu prasowego przez odpowiednie pouczenie Dowódcy Armii.”<ref>{{Cytuj|autor = Eugeniusz Duraczyński |tytuł = Między Londynem a Warszawą. Lipiec 1943 – lipiec 1944 |data = 1986 |isbn = 83-06-01406-5 |miejsce = Warszawa |wydawca = Państwowy Instytut Wydawniczy |s = 65 |oclc = 830222429 }}</ref>. Do apogeum konfliktu doszło 13 lipca 1944, kiedy to Rada Ministrów uchwaliła jednogłośnie wniosek do Prezydenta, w którym stwierdzano: „Wobec powtarzających się coraz częściej wystąpień politycznych dowództwa Armii Polskiej we Włoszech, jaskrawie szkodliwych dla interesów Państwa Rada Ministrów zwraca się do Pana Prezydenta RP o spowodowanie Naczelnego Wodza do niezwłocznego zbadania wszystkich zarzutów podniesionych przeciwko generałowi Andersowi i wyciągnięcie wszystkich konsekwencji oraz do natychmiastowego zahamowania akcji politycznej dowództwa Armii Polskiej we Włoszech.” Podczas tego posiedzenia Rządu jego członek Jan Kwapiński domagał się odwołania gen. Andersa ze stanowiska i postawienia go przed sądem<ref>{{Cytuj|autor = Eugeniusz Duraczyński |tytuł = Między Londynem a Warszawą. Lipiec 1943 – lipiec 1944 |data = 1986 |isbn = 83-06-01406-5 |miejsce = Warszawa |wydawca = Państwowy Instytut Wydawniczy |s = 147 |oclc = 830222429 }}</ref>.
 
Zdecydowany przeciwnik wywołania powstania w Warszawie w sierpniu 1944. 2 sierpnia szef sztabu Naczelnego Wodza - generał Kopański zwrócił się do Andersa z propozycją aby w II Korpusie przygotowano zmniejszoną kompanię komandosów w celu zrzucenia jej do walki o Warszawę. 2 dni później Anders odmówił spełnienia tej propozycji motywując to brakiem odpowiednich ludzi. Napisał: "Osobiście uważam decyzję Armii Krajowej za nieszczęście"<ref>Andrzej Leon Sowa „Kto wydał wyrok na miasto. Plany operacyjne ZWZ-AK (1940 – 1944) i sposoby ich realizacji.“ Wydawnictwo Literackie 2016, ISBN 978-83-08-06095-7, str. 447</ref>. 31 sierpnia stwierdził: „Wywołanie powstania w Warszawie w obecnej chwili było nie tylko głupotą, ale wyraźną zbrodnią.”<ref>Jan Ciechanowski, Powstanie warszawskie, Pułtusk-Warszawa 2009, {{ISBN|978-83-7549-074-9}}, s. 357.</ref>.
Linia 96:
Po zakończeniu II wojny światowej pozostał na emigracji, czynnie uczestnicząc w działaniach politycznych polskiego wychodźstwa. 26 września 1946 Prezydent RP mianował go [[Generalny Inspektorat Sił Zbrojnych|Generalnym Inspektorem Sił Zbrojnych]] i Naczelnym Wodzem{{odn|Smoliński|1999|s=102}}{{odn|Kryska-Karski|Żurakowski|1991|s=23 autorzy podali datę 8 listopada 1946}}{{odn|Stawecki|1994|s=69 autor podał datę 8 listopada 1946}}<ref>Jerzy Morawicz, ''Demobilizacja Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie'', w: ''Mobilizacja uchodźstwa do walki politycznej 1945–1990'', red. Leonidas Kliszewicz, Londyn 1995, s. 5, 9, 22.</ref>. 26 września 1946 [[Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej]], na podstawie ustawy z 1920 o obywatelstwie Państwa Polskiego, pozbawił Andersa obywatelstwa polskiego i stopnia generała w związku z „przyjęciem bez zgody właściwych władz polskich, urzędu publicznego w państwie obcym, a to podejmując się funkcji współorganizowania Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczeń, będącego formacją paramilitarną stanowiącą część armii brytyjskiej”<ref>Na posiedzeniu TRJN po przedstawieniu listy 75 oficerów, którzy mieli być pozbawieni obywatelstwa głos zabrał ówczesny wicepremier Stanisław Mikołajczyk zwracając uwagę, że na liście nie ma gen. Andersa. „Tak się złożyło, że główny winowajca nie będzie objęty uchwałą, a inni dobrzy żołnierze poniosą konsekwencje” – powiedział Mikołajczyk. Uwaga Mikołajczyka została przyjęta w odrębnej uchwale. „Rzeczpospolita” z 20 marca 1989 r.</ref>. W 1971 Rada Ministrów, na czele której stał premier Jaroszewicz, uchyliła decyzję TRJN, ale uchwała w tej sprawie nie została opublikowana. 28 lutego 1989 przewodniczący Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego [[Jan Dobraczyński]] zwrócił się, w związku ze zbliżającą się 50. rocznicą wybuchu II wojny światowej, do Przewodniczącego Rady Państwa Wojciecha Jaruzelskiego o przywrócenie obywatelstwa Andersowi. 15 marca 1989 rząd PRL premiera Mieczysława Rakowskiego uchylił uchwałę pozbawiającą Andersa obywatelstwa<ref>„Rzeczpospolita” z 20 marca 1989 r.</ref><ref>Aleksander Kochański, ''Polska 1944–1991. Informator historyczny'', Tom III, część 1, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2005, s. 861.</ref>.
 
Osobista interwencja Andersa u aliantów uchroniła przed deportacją do ZSRR ukraińskich żołnierzy [[14 Dywizja Grenadierów SS (1 ukraińska)|14 Dywizji Grenadierów SS]], obywateli polskich, internowanych we Włoszech po zakończeniu wojny<ref>{{Cytuj|autor = Grzegorz Motyka |tytuł = Od rzezi wołyńskiej do akcji Wisła |data = 2011 |isbn = 978-83-08-04576-3 |miejsce = Kraków |wydawca = Wydawnictwo Literackie |s = 269 |oclc = 751572861 }}</ref>.
 
Od 14 października 1949 do śmierci Anders był przewodniczącym Głównej Komisji [[Skarb Narodowy (1949–1991)|Skarbu Narodowego]]<ref>{{Cytuj pismo | autor = [[Eugeniusz S. Kruszewski]] | tytuł = Prawno-polityczne podstawy funkcjonowania władz Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie w latach 1939-1990 | czasopismo = [[Przegląd Polsko-Polonijny]] | wolumin = 2 | strony = 64 | issn = 2083-3121 | data = 2011 | url = https://books.google.pl/books?id=9MSZGiQlwScC&pg=PA64&lpg=PA64&dq=maria+c.+le%C5%9Bniakowa&source=bl&ots=S-NuSaSU01&sig=Ie60dhMJIfcPWrIllsookEQED7E&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwj33seO5MTUAhVBblAKHctyBIkQ6AEIIjAA#v=onepage&q=le%C5%9Bniak&f=false}}</ref>. Od 1954 był członkiem [[Rada Trzech|Rady Trzech]].
Linia 139:
* Krzyż Złoty Orderu Wojennego Virtuti Militari (1944)<ref name=zm>[[Zbigniew Mierzwiński]]: ''Generałowie II Rzeczypospolitej''. Warszawa: Polonia, 1990, s. 31.</ref>
* Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari (1921){{r|zm}}<ref>Dekret Wodza Naczelnego L. 3109 z 30 czerwca 1921 r. [http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=64220 (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 28, poz. 1121)].</ref>
* [[Order Odrodzenia Polski|Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski]] (1938)<ref>{{Monitor Polski|rok=1938|numer=258|pozycja=592}}</ref>
* [[Order Odrodzenia Polski|Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski]] (1925)<ref>''Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych nr 123 z 20.11.1925.</ref>
* [[Krzyż i Medal Niepodległości|Krzyż Niepodległości]]<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej | czasopismo = [[Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych]] | wolumin = Nr 9 | strony = 106 | data = 19 marca 1934 | url =
Linia 305:
[[Kategoria:Zmarli w 1970]]
[[Kategoria:Polacy odznaczeni War Medal 1939–1945]]
[[Kategoria:Polacy odznaczeni 1939-45 Star‎Star]]
[[Kategoria:Polacy odznaczeni Italy Star]]
[[Kategoria:Polacy odznaczeni Defence Medal‎Medal]]