Dwór w Dołędze: Różnice pomiędzy wersjami

'''Dwór w Dołędze''' – drewniana siedziba wiejska w [[Dołęga (województwo małopolskie)|miejscowości Dołęga]] wzniesiona w połowie [[XIX wiek]]uwieku. Posiada typowe cechy [[dwór|dworu polskiego]], zbudowanego na planie podkowy. Budynek związany z [[Powstanie styczniowe|powstaniem styczniowym]] oraz operacjami [[Most II]] i [[Most III]] z czasów [[II wojna światowa|II wojny światowej]]<ref name=":0">{{Cytuj|tytuł=Dwór w Dołędze|data dostępu=2016-04-27|opublikowany=Dwór w Dołędze|url=http://www.dworwdoledze.com/about/}}</ref>. Dworek znajduje się na [[Szlak Architektury Drewnianej (województwo małopolskie)|Szlaku architektury drewnianej]] w [[Województwo małopolskie|województwie małopolskim]].

Pierwsze informacje o wsi Dołęga pochodzą z [[XVII wiek]]uwieku. W tym czasie wieś należała do tzw. klucza radłowskiego i była własnością [[Archidiecezja krakowska|biskupstwa krakowskiego]]. Po roku [[1782]] dobra te zostały przejęte przez Fundusz Religijny utworzony przez władze austriackie, następnie zlicytowane. Po odkupieniu dóbr pierwszą właścicielką wsi zostaje Justyna z Bartkowskich Pikuzińska wraz z mężem Julianem Pikuzińskim. Budują nieistniejący dwór, który został splądrowany i spalony w [[1846]] roku w okresie [[Rzeź galicyjska|rzezi galicyjskiej]]. W tym czasie właścicielem dworu był Teofil Pikuziński (zginął w czasie rzezi), syn Justyny i Juliana. Kolejną właścicielką została Maria Pikuzińska córka Juliana i Justyny Pikuzińskich. W [[1848]] roku Maria wyszła za mąż za Aleksandra Günthera. Był synem pochodzącego z Turyngii Antoniego Günthera, którego rodzina zamieszkała w Polsce podczas [[wojny napoleońskie]]j. Młode małżeństwo zamieszkało w nowo wybudowanym dworze, który pełnił ważne funkcje w okresie [[Powstanie styczniowe|powstania styczniowego]]. Dwór ten istnieje do dziś.Po śmiercie ojca majątkiem zajmował się syn Władysław Günther ożeniony z Zofią Podhorodecką. Po śmierci Władysława, majątek przejął szwagier Franciszek Wolski, mąż Ludwiki Güntherówny. Gospodarował on do [[1896]] roku. We dworze gościli wtedy m.in. [[Adam Asnyk]], [[Włodzimierz Tetmajer]], [[Tadeusz Miciński]], [[Stanisław Wyspiański]], [[Lucjan Rydel (poeta)|Lucjan Rydel]] (nauczyciel Jadwigi z Wolskich Tumidajskiej – zdjęcie jest na tableau we dworze), [[Tadeusz Boy-Żeleński]], [[Jacek Malczewski]]<ref name=":0" /><ref name=":1" />. Ożywione kontakty były zasługą [[Ignacy Maciejowski|Ignacy Maciejowskego]], który ożenił się z Marią Güntherówną córką Aleksandra i Marii z Pikuzińskch Güntherów. Po jego śmierci mieszkały we dworze jego córki: Irena i Jadwiga. Irena Güntherówna wyszła za mąż za [[Michał Siedlecki|Michała Siedleckiego]]. Jadwiga Güntherówna (ostatnia właścicielka dworu) w 1931 roku wyszła za mąż za Juliana Tumidajskiego, który był prawnikiem z [[Radłów|Radłowa]].

Dwór po II wojnie światowej nie został [[Reforma rolna w Polsce (1944)|upaństwowiony]], ponieważ majątek dworu miał tylko około 20 hektarów. W takim stanie przetrwał do 1973 roku, kiedy to Jadwiga Tumidajska rozpoczęła rozmowy o utworzeniu w dworze muzeum. Dwa lata później dwór został przejęty przez państwo, na rzecz powstania muzeum. We wrześniu [[1981]], po kilkuletnim gruntownym remoncie, otworzono tu zapowiadane muzeum. Miesiąc później zmarła ostatnia właścicielka dworu.

W czasie powstania styczniowego dwór pełnił funkcje punktu zbornego z okolicznych dworów. Tutaj zjeżdżali polscy [[Patriotyzm|patrioci]], gdzie odbywały się narady w ścisłej tajemnicy. W dniach 26-28 października [[1863]] roku przebywał we dworze [[Marian Langiewicz]], gdzie przy kapliczce znajdującej się przy dworze odbierał przysięgę od powstańców. Podczas walk dwór wchodził w skład nadgranicznego kordonu sanitarnego i przyjmował rannych powstańców na czas rekonwalescencji. Swój udział w powstaniu miał też Teofil Pikuziński, syn Juliana i Justyny Pikuzińskich.

Dwór pełni funkcje muzealne. Mieści się w nim oddział [[Muzeum Okręgowe w Tarnowie|Muzeum Okręgowego w Tarnowie]]. Zwiedzający mogą się zapoznać z historią dworu. Wystawa przedstawia wystrój dworu polskiego z przełomu [[XIX wiek|XIX]] i [[XX wiek|XX]] wieku. Można zobaczyć: salon, jadalnię, sypialnię-salon, pokój [[Michał Siedlecki|Michała Siedleckiego]] i sypialnię kobiecą. Na zewnątrz dworu zachował się mały park oraz kapliczka. Od 1982 roku znajduje się tu również drewniany spichlerz, przeniesiony z folwarku Sanguszków w [[Chyszów|Chyszowie]].