|
== Falklandy ==
W końcu [[XVI wiek]]uwieku wyspy zostały odkryte niezależnie przez dwóch [[Anglia|angielskich]] żeglarzy. Anglia ustanowiła swoje zwierzchnictwo nad nimi w [[1761]], jednak pierwszą kolonię ([[Port Louis (Falklandy)|Port Louis]]) założyli na nich [[Francja|Francuzi]] w [[1763]]. [[Hiszpania]] uznała ten fakt za godzący w jej interesy i wyparła Francuzów w [[1768]]. Pod naciskiem brytyjskim Hiszpania scedowała Malwiny w układzie z [[22 stycznia]] [[1771]] na rzecz Wielkiej Brytanii. W praktyce wyspy pozostawały nieskolonizowane i swe pretensje do nich zgłosiła w [[1820]] r. nowo powstała Republika Argentyńska. W rok później Argentyńczycy stworzyli w Port Louis [[garnizon]] wojskowy i ciężki obóz karny, jednakże w wyniku buntu miasto i wyspy przeszły pod faktyczną władzę kryminalistów. W [[1831]] miasto zostało zburzone.
W 1833 Wielka Brytania zdecydowała się w końcu skolonizować wyspy. Argentyna nie wycofała jednak swoich żądań w sprawie spornego terytorium.
W [[XX wiek]]uwieku w kolejnych rządach brytyjskich dominowała tendencja do pozbycia się niewygodnych z punktu widzenia politycznego i nieprzynoszących prawie żadnego dochodu Falklandów. Około 2000 mieszkańców ([[Kelperzy]]) powoływało się jednak na Artykuł 73 Karty [[OrganizacjaKarta Narodów Zjednoczonych|Karty Narodów Zjednoczonych]] i żądało pozostawienia ich w ramach Wspólnoty Brytyjskiej. Wbrew ich woli w [[1965]] rozpoczęto negocjacje na temat przynależności wysp, jednak przez 17 lat ich trwania niewiele się zmieniło.
== Przyczyny konfliktu ==
[[Plik:HMS Invincible (R05) Norfolk.jpg|thumb|left|250px|Lotniskowiec [[HMS Invincible (1980)|HMS „Invincible”]] stanowił wraz lotniskowcem [[HMS Hermes (1959)|HMS „Hermes”]] trzon brytyjskich sił ekspedycyjnych które miały odzyskać Falklandy]]
Od roku 1976 w Argentynie panowała [[dyktatura wojskowa]], kierowana kolejno przez generałów [[Jorge Rafael Videla|Jorge Videlę]], [[Roberto Viola|Roberto Violę]] i [[Leopoldo Galtieri|Leopoldo Galtierego]]. Morderstwa przeciwników politycznych, terror i masowe aresztowania przyczyniały się do skrajnie niskiego poparcia społecznego junty. Dodatkowo w roku [[1982]] dały się odczuć pierwsze skutki kryzysu gospodarczego, spowodowanego zachowawczą polityką gospodarczą i izolacją Argentyny na arenie międzynarodowej. Bezrobocie wzrastało w zastraszającym tempie, [[Produkt krajowy brutto|PKB]] malałmalało o 6% rocznie, a wskaźnik inflacji w 1982 roku wzrósł do 160%.
Sytuacja polityczna kraju także była nie najlepsza. Argentyńska junta nie potrafiła wyprowadzić kraju na prostą drogę, [[Związek zawodowy|związki zawodowe]] łączyły swoje siły, tworząc organizacje, które przeciwstawiały się rządom dyktatorskim. W praktyce znaczyło to, że argentyńska [[klasa średnia]] wydała wojnę rządowi, na którego czele stał Leopoldo Galtieri.
== Przebieg wojny o Falklandy (chronologia) ==
'''26 marca 1982'''
Argentyńska junta podjęła decyzję o zbrojnym zajęciu wysp. Generał Galtieri wprowadził w życie plany militarnej inwazji na wyspy o kryptonimie ''Operación Rosario'' (operacja Różaniec). Całą operacją, która zaplanowana była na [[25 maja]] (rocznica rewolucji) lub [[9 lipca]] (dzień niepodległości), miał dowodzić admirał [[Jorge Anaya]]. Jednakże z powodu zaostrzenia się sytuacji tak wewnętrznej, jak i międzynarodowej, inwazja została przyspieszona i rozpoczęła się [[2 kwietnia]] [[1982]] roku.
'''2 kwietnia 1982'''
Argentyńska marynarka wojenna z tysiącem żołnierzy wylądowała na Malwinach. Siły brytyjskie znajdujące się na wyspie (57 [[Royal Marines|Królewskich Marines]], 11 [[Royal Navy|marynarzy]] oraz do 40 żołnierzy obrony terytorialnej i ochotników) broniły się zaciekle, lecz daremnie. Po krótkotrwałej wymianie ognia gubernator [[Rex Hunt]] rozkazał im złożyć broń. Siły marines oraz brytyjski gubernator odleciały do [[Montevideo]], stolicy [[Urugwaj]]u. Wieść o zajęciu Falklandów dotarła do Wielkiej Brytanii w godzinach popołudniowych. Decyzję o odbiciu wysp podjęto tego samego dnia o godzinie 19.30.
'''3 kwietnia 1982'''
Wojska argentyńskie zajęły wyspy [[Georgia Południowa i Sandwich Południowy]] (około 1600 km na wschód). W potyczce z wojskami brytyjskimi jeden argentyński [[śmigłowiec]] został zniszczony, a 4 żołnierzy zginęło. Generał [[Mario Menendez]] ogłosił się wojskowym gubernatorem wysp. Zgodnie z przewidywaniami Galtierego, posunięcie to przyniosło juncie sporą popularność. W [[Buenos Aires]], gdzie jeszcze niedawno odbywały się masowe demonstracje sprzeciwu wobec krwawych rządów, teraz odbywały się demonstracje poparcia. [[Rada Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych|Rada Bezpieczeństwa ONZ]], powołując się na rezolucję Nr 502, nakazała Argentyńczykom wycofanie wojsk z Malwinów i zaprzestanie agresji na terytorium brytyjskim. Żądanie to zostało zignorowane.
'''8 kwietnia 1982'''
'''17 kwietnia 1982'''
Haig spotkał się ponownie z argentyńską juntą, a po zakończeniu rozmów powrócił do [[Waszyngton]]u [[19 kwietnia]].
'''21 kwietnia'''
'''24 kwietnia'''
Kolejna operacja desantowa została wstrzymana z powodu alarmu podwodnego. Późnym wieczorem argentyński [[okręt podwodny]] ARA „Santa Fe” został zaatakowany i unieruchomiony przez brytyjskie śmigłowce, a następnie opuszczony przez załogę.
'''25 kwietnia 1982'''
'''1 maja 1982'''
Atak lotniczy na [[Stanley (Falklandy)|Stanley]] (Puerto Argentino) -– stolicę Falklandów. Ponieważ wszystkie myśliwce argentyńskie zostały wycofane na kontynent, jedynie trzy samoloty pomocnicze zostały zniszczone. Dwa skrzydła argentyńskich myśliwców zostały wezwane na pomoc, jednak Brytyjczycy zestrzelili cztery myśliwce typu [[Dassault Mirage F1|Mirage]] bez strat własnych. Kolejny Mirage został zestrzelony przez własną obronę przeciwlotniczą nad [[Stanley (Falklandy)|Stanley]].
'''2 maja 1982'''
[[Fernando Belaúnde Terry]], prezydent [[Peru]], zgłosił się do stron konfliktu z propozycjami pokojowymi. Argentyński prezydent Leopoldo Galtieri zadeklarował wstępną zgodę na proponowane warunki. Przed ratyfikowaniem przez juntę tego dokumentu brytyjski atomowy [[okręt podwodny]] [[HMS Conqueror (1971)|HMS „Conqueror”]] trafił dwiema torpedami i zatopił argentyński krążownik [[ARA General Belgrano (1951)|ARA „General Belgrano”]] (okręt pełnił funkcję jednostki szkolnej i był obsadzony w znacznej mierze przez rekrutów, zachował jednak potencjał bojowy) poza strefą ogłoszoną przez Brytyjczyków jako strefa działań wojennych (320 km od brzegów wysp)<ref>{{Cytuj stronę|url=http://www.konflikty.pl/a,4137,Czasy_najnowsze,Dwie_torpedy_w_celu._Zatopienie_krazownika_ARA_General_Belgrano.html|tytuł=Dwie torpedy w celu. Zatopienie krążownika ARA General Belgrano|nazwisko=Golowanow|imię=Łukasz|opublikowany=Konflikty.pl|data dostępu = 2012-05-07|język = pl}}</ref>. 321 marynarzy argentyńskich zginęło w wyniku ataku. Junta odwołała swoje deklaracje.
Brytyjskie zwycięstwo spowodowało, że cała argentyńska flota została wezwana do portu i przestała stanowić zagrożenie dla działań brytyjskich.
'''21 maja 1982'''
[[3 Commando Brigade|3 Brygada Komandosów RM]] wylądowała w pobliżu portu San Carlos na Wschodnim Falklandzie (operacja Sutton). Z tej plaży Brytyjczycy przesunęli się na południe, aby odbić osiedla Darwin i Goose Green przed natarciem na Stanley. Argentyńczycy podjęli ataki lotnicze, zatapiając bombami brytyjską [[fregata rakietowa|fregatę]] HMS „Ardent” i uszkadzając „Argonaut”. 12 argentyńskich samolotów zostało zestrzelonych.
'''23 maja 1982'''
* [[Gendarmería Nacional Argentina]] (Straż Graniczna) – 7
* [[Prefectura Naval Argentina]] (Straż Przybrzeżna) – 2
* Żeglarzeżeglarze – 16
'''Wielka Brytania''' – 258
* [[British Army]] – 123
* [[Royal Air Force]] – 1
* Brytyjscybrytyjscy mieszkańcy wyspy – 3 (3 kobiety zabite ogniem brytyjskim)
== Podsumowanie ==
| 