Henryk Jarecki: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Paweł Ziemian BOT (dyskusja | edycje)
m kat.
Linia 1:
{{Artysta infobox
|imię i nazwisko = Henryk Jarecki
|imię i nazwisko org =
|pseudonim =
|grafika =
|opis grafiki =
|pełne imię i nazwisko =
|data urodzenia = [[6 grudnia]] [[ 1846]]
|miejsce urodzenia = [[Warszawa]]
|data śmierci = [[18 grudnia]] [[1918]]
|miejsce śmierci = [[Lwów]]
|narodowość =
|język =
|Alma Mater =
|dziedzina sztuki = kompozytor, dyrygent, pedagog
|epoka =
|muzeum artysty =
|ważne dzieła = Mazepa (opera), Mindowe (opera), Wanda (opera)
|faksymile =
|opis faksymile =
|odznaczenia =
|nagrody =
|commons =
|wikiźródła =
|wikicytaty =
|www =
}}
 
'''Henryk Jarecki''' (ur. [[6 grudnia]] [[1846]] w [[Warszawa|Warszawie]], zm. [[18 grudnia]] [[1918]] we [[Lwów|Lwowie]]) – [[Polacy|polski]] kompozytor, dyrygent i pedagog.
 
Linia 6 ⟶ 34:
Od 1858 Henryk Jarecki należał do zespołu Teatru Wielkiego w Warszawie jako chórzysta, a w latach 1864-1871 jako kontrabasista. W marcu 1870 prowadził w kościele świętej Anny wykonanie ''Mszy'' Stanisława Moniuszki (na 3 głosy żeńskie). W styczniu 1872 objął stanowisko dyrygenta [[Teatr Polski w Poznaniu|Teatru Polskiego w Poznaniu]], ale już po dwu miesiącach, polecony przez Stanisława Moniuszkę, przeniósł się na stałe do [[Lwów|Lwowa]], gdzie w [[Teatr Skarbkowski|teatrze hrabiego Skarbka]] pełnił początkowo funkcję drugiego, a od marca 1877 pierwszego kapelmistrza. W kwietniu 1882 na skutek nieporozumień z dyrektorem A. Miłaszewskim ustąpił z zajmowanego stanowiska.
 
W grudniu 1882 bawiłbył w [[Paryż]]u i z orkiestrą Pasdeloupa wykonał własną uwerturę do ''Balladyny''. W marcu 1883 powrócił powołany przez nowego dyrektora J. Dobrzańskiego – do Teatru Skarbkowskiego, w którym pozostał aż do jego zamknięcia w 1900 roku; tam odbyły się prapremiery jego oper i prawykonania innych utworów. Zarówno na koncercie inaugurującym operę polską we Lwowie, jak i po 28 latach na spektaklu pożegnalnym Henryk Jarecki zaprezentował się w podwójnej roli jako kompozytor, a zarazem dyrygent: 1 kwietnia 1872 kierował ''Uwerturą'' na orkiestrę, a 9 września 1900 – m.in. ''Introdukcją'' do ''Jadwigi''. Początkowo dyrygował muzyką do sztuk teatralnych, pisał także własne ilustracje. 12 listopada 1873 zorganizował pierwszy we Lwowie koncert złożony wyłącznie z utworów polskich kompozytorów. Przygotował z pietyzmem wykonania dzieła swego mistrza: ''Jawnuty'' i ''Flisa'' (1873), ''Dziadów'' (1874), kantaty ''Milda'' (1876), ''Strasznego Dworu'' (1877), wznowił ''Hrabinę'' (1887). Poza repertuarem operetkowym, dominującym w słabszych sezonach teatralnych (np. 1881/1882, 1887/1888), Henryk Jarecki wystawił 26 oper obcych kompozytorów, m.in. opery [[Richard Wagner|Richarda Wagnera]]: ''Tannhäuser'' (1897), ''Lohengrin'' (polska prapremiera w 1877, po raz wtóry wystawiony w 1896) i ''Rienzi'' (1899). Wielokrotnie wykonywał ''Rycerskość wieśniaczą'' [[Pietro Mascagni|Pietra Mascagniego]] (1892), ''Pajace'' [[Ruggiero Leoncavallo|Ruggiera Leoncavalla]] (1893) oraz ''Sprzedaną narzeczoną'' i ''Dalibora'' [[Bedřich Smetana|Bedřicha Smetany]] (1896, 1898). Wprowadził na scenę lwowską liczne opery kompozytorów polskich: ''Duch wojewody'' [[Ludwik Grossman|Ludwika Grossmana]] (1878), ''[[Don Desiderio]]'' ks. [[Józef Michał Poniatowski|J.M.K. Poniatowskiego]] (1878), ''Konrad Wallenrod'' (prapremiera 1885) i ''Goplana'' (1896 w Krakowie i 1897 we Lwowie) [[Władysław Żeleński|Władysława Żeleńskiego]]. Wystawił też własne opery: ''Mindowe'' (1880), ''Jadwiga'' (1886), ''Barbara Radziwiłłówna'' (1893) oraz ''Powrót taty'' (1897). Pod batutą Henryka Jareckiego debiutowali we Lwowie wybitni śpiewacy, m.in. [[Aleksander Bandrowski]] (1883), [[Władysław Floriański (śpiewak)|Władysław Florjański]] (1885), [[Marcelina Sembrich-Kochańska]] (1886), [[Salomea Kruszelnicka]] (1893), [[Janina Korolewicz-Waydowa|Janina Korolewicz]] (1894). Współpracowali z nim inni wybitni śpiewacy: [[Teresa Arklowa]], [[Aleksander Myszuga]], [[Józef Chodakowski-Dołęga|Józef Chodakowski]], [[Franciszek Cieślewski]]. Często dyrygował spektaklami na cele dobroczynne, był kierownikiem artystycznym wielu urządzanych poza teatrem wieczorków muzyczno-deklamacyjnych. Utwory Henryka Jareckiego wykonywano na uroczystościach organizowanych z okazji rocznic patriotycznych, jubileuszy literackich, np. ''Psalm XCIII'' (dla uczczenia 300-lecia zgonu [[Jan Kochanowski|Jana Kochanowskiego]], 1884), piąte wystawienie ''Jadwigi'' (dla upamiętnienia 500-lecia [[Unia w Krewie|połączenia Litwy z Polską]], 1886), obie wersje ''Psalmu XLVI'' (w rocznicę [[Konstytucja 3 maja|konstytucji 3 maja]], 1888). Jeszcze w 1909 w Krakowie na wieczorze poświęconym pamięci [[Tadeusz Kościuszko|Tadeusza Kościuszki]] chór Sokoła odśpiewał ''Poloneza uroczystego'' Henryka Jareckiego, a w Teatrze Miejskim we Lwowie na poranku zorganizowanym dla uczczenia 100. rocznicy urodzin [[Juliusz Słowacki|Juliusza Słowackiego]] połączone chóry Towarzystwa Muzycznego i Hejnału pod kierownictwem [[Adam Sołtys|Adama Sołtysa]] przypomniały balladę ''Hugo''.
 
Działalność dyrygencka Henryka Jareckiego wykraczała daleko poza granice Lwowa. W programie pierwszych wizyt z zespołem opery lwowskiej w [[Tarnów|Tarnowie]], [[Brody (miasto)|Brodach]] i [[Tarnopol]]u (w czasie 3-miesięcznego wakacyjnego tournée w 1877) były tylko opery. Występy gościnne wznowione po kilkuletniej przerwie (już z przewagą repertuaru operetkowego) stały się ważnym czynnikiem ożywienia życia muzycznego [[Kraków|Krakowa]] w miesiącach letnich (1884, 1885, 1886, 1888). 1890, kiedy po raz pierwszy część obowiązków przejął drugi dyrygent F. Słomkowski, Henryk Jarecki kierował podczas uroczystości sprowadzenia prochów [[Adam Mickiewicz|Adama Mickiewicza]] do Krakowa ''Marszem żałobnym'' [[Fryderyk Chopin|Chopina]], ''Requiem'' Moniuszki, własnym ''Hymnem'' i polonezem [[Karol Kurpiński|Kurpińskiego]] ''Witaj królu''. W 1892 — po kolejnym pobycie w Krakowie — udał się do [[Wiedeń|Wiednia]], gdzie na Międzynarodowej Wystawie Muzyczno-Teatralnej prowadzone przez niego spektakle były jedyną wizytówką polskiej muzyki scenicznej: 10 i 14 września dyrygował ''Halką'', a 11 i 13 września prologiem, III aktem ''Strasznego Dworu'' Moniuszki oraz I aktem ''Zabobonu czyli Krakowiaków i górali'' Kurpińskiego w wykonaniu chóru i solistów opery lwowskiej oraz orkiestry opery wiedeńskiej). Jeszcze w 1896 Henryk Jarecki dał w Krakowie 52 przedstawienia (w tym ''Goplanę'' i ''Lohengrina''), a w 1898 - po jednym z najlepszych lwowskich sezonów operowych - ''Tannhäusera'' i ''Lohengrina''. W latach 1897-1899 w ciągu 4 miesięcy wakacyjnych przebywał z lwowskim zespołem w Warszawie, gdzie w gmachu cyrkowym przy ul. Ordynackiej zapoznał publiczność przede wszystkim z operetkami, a także z własną operą ''Powrót taty''. W 1897 dał 97 przedstawień (w tym 19 razy ''Powrót taty''), 1898 — 126 (w tym opery z udziałem Władysława Floriańskiego), 1899 - wspólnie z F. Słomkowskim 115 (w tym ''Tannhäuser'' i ''Lohengrin'' z Aleksandrem Bandrowskim).
 
W 1902 Henryk Jarecki został zaangażowany do [[Filharmonia Lwowska|filharmonii lwowskiej]] jako drugi dyrygent (obok [[Ludwik Czelański|Ludwika Czelańskiego]]), ale już po 2 tygodniach choroba spowodowana wieloletnią wyczerpującą pracą w teatrze, zmusiła go do rezygnacji z tego stanowiska. W filharmonii dyrygował odtąd tylko sporadycznie własnymi utworami, np. ''Odą do młodości'' (1904, koncert na fundusz budowy pomnika Adama Mickiewicza), ''Rapsodem wojennym'' i ''Pneumellą'' (1905).
 
Henryk Jarecki zasiadał w jury kilku konkursów muzycznych (1887, 1896, 1901, 1904, 1910) oraz dwukrotnie w 1912. W 1906 został wybrany drugim dyrygentem artystycznym Lutni (obok [[Stanisław Cetwiński|Stanisława Cetwińskiego]]). Od 1905 brał udział w pracach państwowej komisji kwalifikacyjnej dla kandydatów na nauczycieli muzyki w szkołach średnich i seminariach nauczycielskich. W ostatnich latach życia był nauczycielem muzyki w seminarium żeńskim i profesorem śpiewu chóralnego w [[Szkoła Muzyczna Sabiny Kasparek|szkole muzycznej Sabiny Kasparek]] oraz dyrektorem muzyki u dominikanów.
 
Jego synem był Bolesław, zmarły w 1919 w wieku 35 lat<ref>{{Cytuj pismo|nazwisko=|imię=|tytuł=Kronika. † Bolesław Jarecki|url=http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/plain-content?id=38679|czasopismo=[[Gazeta Lwowska (1810–1939)|Gazeta Lwowska]]|wolumin=|wydanie=|strony=3|data=Nr 115 z 20 maja 1919|wydawca=|miejsce=|issn=}}</ref>.
 
== Ważniejsze kompozycje ==
* opery – ''[[Barbara Radziwiłłówna (opera)|Barbara Radziwiłłówna]]'' (1888, wyk. 1893) libretto: [[Adolf Kitschman]], ''[[Jadwiga]] królowa polska ''(1885, wyk. 1886),'' List żelazny ''(1901),'' [[Mazepa (dramat)|Mazepa]]'' (wyk. 1876) i '' [[Mindowe (dramat)|Mindowe]]'' (1879, wyk. 1880), (według [[Juliusz Słowacki|J. Słowackiego]]), ''Powrót taty'' (1895, według [[Adam Mickiewicz|A. Mickiewicza]]), ''Wanda'' (1881)
* utwory orkiestrowe – ''Symfonia'', ''Uwertura'' (1871–73);
* utwory chóralne, m.in. ''Oda do młodości'' (1902), kolęda ''Anioł pasterzom mówił'', ''Psalm'' do słów [[Jan Kochanowski|J. Kochanowskiego]], pieśni ''O święty kraju nasz'', ''Pieśń o ziemi naszej'', ''Straż nad Wisłą''
Linia 28 ⟶ 56:
== Bibliografia ==
* {{cytuj książkę | nazwisko = Dziębowska | imię = Elżbieta | autor = Elżbieta Dziębowska | autor link = Elżbieta Dziębowska | tytuł = Encyklopedia muzyczna PWM | url = | wydanie = | wydawca = Polskie Wydawnictwo Muzyczne | miejsce = Kraków | data = | rok = 1993 | miesiąc = | strony = 428-431 | rozdział = Jarecki, 1. Henryk | adres rozdziału = | nazwisko r = Wąsowska | imię r = Elżbieta | autor r = Elżbieta Wąsowska | autor r link = | tom = 4 | tytuł tomu = hij część biograficzna | isbn = 83-224-0453-0 | oclc = 180641615 | język = pl}}
*[https://www.polmic.pl/index.php?option=com_mwosoby&id=1112&litera=11&view=czlowiek&Itemid=5&lang=pl Henryk Jarecki w bazie POLmic.pl]
*[https://pwm.com.pl/pl/kompozytorzy_i_autorzy/3172/henryk-jarecki/index.html Henryk Jarecki w bazie kompozytorów PWM]
 
{{Kontrola autorytatywna}}
Linia 39 ⟶ 69:
[[Kategoria:Zmarli w 1918]]
[[Kategoria:Ludzie urodzeni w Warszawie]]
[[Kategoria:Pochowani na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie]]
[[Kategoria:Polscy kompozytorzy operowi]]
[[Kategoria:Artyści związani ze Lwowem]]