Prezydenci Stanów Zjednoczonych: Różnice pomiędzy wersjami

== Prezydenci Kongresu Kontynentalnego (1776-17881776–1788) ==

W historii [[Stany Zjednoczone|Stanów Zjednoczonych]] ośmiu prezydentów zmarło podczas sprawowania urzędu<ref>{{Cytuj stronęr| url=http://www.infoplease.com/spot/prestrivia1.html | tytuł=Presidential Trivia| autor=Borgna Brunner | język=en | data dostępu=2010-04-23}}</ref>. Spośród nich czterech zostało zamordowanych, zaś pozostali zmarli z przyczyn naturalnych<ref>{{Cytuj stronęr| url=http://www.ipl.org/div/farq/POTUSFARQ.html#question4 | tytuł=President of the United States | cytat=''Eight presidents have died in office (four by assassination)'' |język=en | data dostępu=2010-04-23}}</ref>. We wszystkich ośmiu przypadkach [[Wiceprezydenci Stanów Zjednoczonych|wiceprezydent Stanów Zjednoczonych]] przejmował stanowisko prezydenta, na skutek [[Linia sukcesji prezydenckiej (Stany Zjednoczone)|linii sukcesji prezydenckiej w USA]]<ref>{{Cytuj stronęr| url=http://www.fas.org/sgp/crs/misc/RL31761.pdf | tytuł=Presidential and Vice Presidential Succesion: Overwiev and Current Legislation | język=en | data dostępu=2010-04-23}}</ref>. Pierwszym prezydentem, który zmarł w czasie pełnienia kadencji był [[William Henry Harrison]], który jest także najkrócej urzędującym prezydentem USA (31 dni)<ref name="Harrison">{{Cytuj stronęr| url=http://www.loc.gov/exhibits/treasures/trr072.html | tytuł=Harrison’s Inauguration | język=en | opublikowany=American Treasures of the Library of Congress | data dostępu=2010-04-23Harrison}}</ref>. [[Franklin Delano Roosevelt]] sprawował funkcję głowy państwa najdłużej spośród wszystkich prezydentów USA, łącznie trzy pełne kadencje oraz 82 dni czwartej, w sumie 4422 dni<ref name="Roosevelt">{{Cytuj stronęr| url=http://www.whitehouse.gov/about/presidents/franklindroosevelt/ | tytuł=32 Franklin D. Roosevelt 1933-1945 | opublikowany=Biały Dom | język=en | data dostępu=2010-04-23}}</ref>.

William Henry Harrison zmarł 4 kwietnia 1841 roku na [[zapalenie płuc]]<ref name="{{r|Harrison" />}}. Niecałe dziesięć lat później, 9 lipca 1850 roku, na [[Zakażenia przewodu pokarmowego|zapalenie żołądka]] zmarł [[Zachary Taylor]]<ref name="Taylor">{{Cytuj stronęr| url=http://www.whitehouse.gov/about/presidents/zacharytaylor/ | tytuł=12. Zachary Taylor 1849-1850 | język=en | data dostępu=2010-04-23}}</ref>. 15 kwietnia 1865 w Teatrze Forda aktor [[John Wilkes Booth]], oddał strzały w kierunku [[Abraham Lincoln|Abrahama Lincolna]]. Prezydent zmarł następnego dnia o godzinie 7.22<ref name="Lincoln">{{Cytuj stronęr| url=http://memory.loc.gov/ammem/alhtml/alrintr.html |tytuł=Assassination of President Abraham Lincoln| język=en | data dostępu=2010-04-23}}</ref>.

Szesnaście lat później, 19 września 1881 roku, [[James Garfield]] został zastrzelony przez [[Charles J. Guiteau|Charlesa Guiteau]]<ref name="Garfield">{{Cytuj stronęr| url=http://www.trutv.com/library/crime/terrorists_spies/assassins/charles_guiteau/index.html | tytuł=Charles J. Guiteau |autor=Douglas MacGowan| język=en | data dostępu=2010-04-23Garfield}}</ref>. Dwadzieścia lat po morderstwie Garfielda, na skutek ran odniesionych po strzale [[Leon Czolgosz|Leona Czolgosza]], zmarł prezydent [[William McKinley]]<ref name="McKinley">{{Cytuj stronęr| url=http://www.trutv.com/library/crime/terrorists_spies/assassins/mckinley/1.html | tytuł=The Assassination of President William McKinley |autor=Mark Gado|język=en | data dostępu=2010-04-23}}</ref>. 2 sierpnia 1923 roku na [[zawał mięśnia sercowego|zawał serca]] umarł [[Warren Harding]]<ref name="Harding">{{Cytuj stronęr| url=http://www.nytimes.com/learning/general/onthisday/bday/1102.html | tytuł=Hardin a Farm Boy Who Rose by Work | opublikowany=The New York Times |język=en | data dostępu=2010-04-23Harding}}</ref>. [[Franklin Delano Roosevelt]] w wieku 39 lat uległ wypadkowi podczas wakacji w [[Kanada|Kanadzie]], wskutek czego do końca życia poruszał się na [[Wózek inwalidzki|wózku inwalidzkim]]. 12 kwietnia 1945 zmarł z powodu krwotoku mózgowego<ref name="{{r|Roosevelt" />}}.

Ostatnim prezydentem, który umarł podczas sprawowania funkcji, jest [[John F. Kennedy]]. 22 listopada 1963 podczas kampanii wyborczej w [[Dallas]] został zastrzelony przez [[Lee Harvey Oswald|Lee Harveya Oswalda]]<ref name="Kennedy">{{Cytuj stronęr| url=http://www.archives.gov/research/jfk/ | tytuł=The President John F. Kennedy Assassination Records Collection | język=en | data dostępu=2010-04-23}}</ref>.

* Czterech prezydentów zamordowano w czasie pełnienia urzędu: [[Abraham Lincoln]] (1861-18651861–1865), [[James Garfield|James Abram Garfield]] (1881), [[William McKinley]] (1897-19011897–1901), [[John F. Kennedy]] (1961-19631961–1963). Oznacza to, że zamordowano ponad 9% urzędujących prezydentów. Obecnie każdy prezydent, także po zakończeniu kadencji, jest chroniony przez [[United States Secret Service|Secret Service]].

* Czterej prezydenci zmarli z przyczyn naturalnych w trakcie pełnienia urzędu: [[William Henry Harrison]] (1841), [[Zachary Taylor]] (1849-18501849–1850), [[Warren Harding|Warren Gamaliel Harding]] (1921-19231921–1923), [[Franklin Delano Roosevelt]] (1933-19451933–1945).

* Jeden prezydent ustąpił ze stanowiska: [[Richard Nixon|Richard Milhous Nixon]] (1969-19741969–1974).

* Dwaj prezydenci byli poddani procedurze usunięcia z urzędu, ale zostali uniewinnieni przez [[Senat Stanów Zjednoczonych]]: [[Andrew Johnson]] (1865-1869, sądzony w roku 1868), [[Bill Clinton|William Jefferson ''Bill'' Clinton]] (1993-20011993–2001, sądzony w roku 1998 roku).

* Pięciu prezydentów objęło urząd, mimo że przegraliby w głosowaniu powszechnym (w wypadku Adamsa należy zauważyć, że w XIX wieku wiele stanów, np. [[Delaware]], [[Karolina Południowa]] nie przeprowadzały powszechnych wyborów elektorów, których wybierała stanowa legislatywa, zatem nie wiadomo, jakie faktycznie poparcie mieli kandydaci w całym kraju): [[John Quincy Adams]] (1825-18291825–1829, pokonany w głosowaniu powszechnym przez [[Andrew Jackson]]a), [[Rutherford Hayes|Rutherford Birchard Hayes]] (1877-18811877–1881, pokonany przez [[Samuel J. Tilden|Samuela J. Tildena]]), [[Benjamin Harrison]] (1889-18931889–1893, pokonany przez [[Grover Cleveland|Grovera Clevelanda]]), [[George W. Bush|George Walker Bush]] (2001-20092001–2009, pokonany przez [[Al Gore|Ala Gore’a]]), [[Donald Trump]] (od 2017, pokonany przez [[Hillary Clinton]]).

* Dwaj prezydenci zostali ostatecznie wybrani przez [[Izba Reprezentantów Stanów Zjednoczonych|Izbę Reprezentantów]]: [[Thomas Jefferson]] (1801-18091801–1809), [[John Quincy Adams]] (1825-18291825–1829).

* Pięciu prezydentów, którzy zostali wybrani lub mianowani na stanowisko wiceprezydenta i objęli najwyższy urząd w wyniku sukcesji, nigdy nie zostało wybranych na prezydenta: [[John Tyler]] (1841-18451841–1845), [[Millard Fillmore]] (1850-18531850–1853), [[Andrew Johnson]] (1865-18691865–1869), [[Chester Arthur|Chester Alan Arthur]] (1881-18851881–1885), [[Gerald Ford|Gerald Rudolph Ford]] (1974-19771974–1977).

* Jeden prezydent był wiceprezydentem i prezydentem nie z wyboru, ale z nominacji (w wyniku zastosowania [[25. poprawka do Konstytucji Stanów Zjednoczonych|XXV25. Poprawkipoprawki Dodo Konstytucji]]): [[Gerald Ford|Gerald Rudolph Ford]] (1974-19771974–1977).

* Czterej wiceprezydenci, którzy objęli rządy w wyniku sukcesji, zostali potem wybrani na kolejną kadencję: [[Theodore Roosevelt]] (1901-19091901–1909, wybrany w 1904 r.), [[Calvin Coolidge]] (1923-19291923–1929, wybrany w 1924 r.), [[Harry Truman|Harry S. Truman]] (1945-19531945–1953, wybrany w 1948 r.), [[Lyndon B. Johnson|Lyndon Baines Johnson]] (1963-19691963–1969, wybrany w 1964 r.).

|rowspan=2|<center>4.<br />[[George Clinton (wiceprezydent)|George Clinton]]<br /><small>1805−1812<ref group=uwaga name="{{u|zmarl_wice">Zmarł, będąc wiceprezydentem.</ref>}}</small>

|<center>5.<br />[[Elbridge Gerry]]<br /><small>1813−1814<ref group=uwaga name="{{u|zmarl_wice" />}}</small>

|rowspan=2|<center>7.<br />[[John C. Calhoun]]<br /><small>1825−1832<ref group=uwaga name="{{u|zrez_wice">Zrezygnował, będąc wiceprezydentem.</ref>}}</small>

|<center>'''9.<br />[[William Henry Harrison|William H. Harrison]]'''<ref group=uwaga name="{{u|zmarl">Zmarł w trakcie kadencji.</ref>}}<br /><center>(ur. 1773 zm. 1841)

|<center>{{partie polityczne - nazwa|[[Partia Wigów (Stany Zjednoczone)|wig]]<ref group=uwaga name="{{u|demok_wig">Demokrata na liście wigów.</ref>}}}}

|<center>'''12.<br />[[Zachary Taylor]]'''<ref group=uwaga name="{{u|zmarl" />}}<br /><center>(ur. 1784 zm. 1850)

|<center>13.<br />[[William R. King]]<br /><small>1853<ref group=uwaga name="{{u|zmarl_wice" />}}</small>

|rowspan=2|<center>'''16.<br />[[Abraham Lincoln]]'''<ref group=uwaga name="{{u|zamordowany">Zamordowany.</ref>}}<br /><center>(ur. 1809, zm. 1865)

|rowspan=2|<center><small>{{partie polityczne - nazwa|[[Partia Unii Narodowej (Stany Zjednoczone)|Partia Unii Narodowej]]</small><br />[[Partia Demokratyczna (Stany Zjednoczone)|demokrata]]<ref group=uwaga name="{{u|demok_rep">Demokrata na liście Republikanów.</ref><ref group=uwaga name="}}{{u|demok ">Prezydent Andrew Johnson po mimo iż próbował zbudować partię lojalistów pod hasłem jedności narodowej, pod koniec swojej prezydentury dołączył do Partii Demokratycznej.</ref>}}}}

|<center>18.<br />[[Henry Wilson]]<br /><small>1873−1875<ref group=uwaga name="{{u|zmarl_wice" />}}</small>

|<center>'''20.<br />[[James Garfield|James A. Garfield]]'''<ref group=uwaga name="{{u|zamordowany" />}}<br /><center>(ur. 1831, zm. 1881)

|<center>21.<br />[[Thomas Hendricks]]<br /><small>1885<ref group=uwaga name="{{u|zmarl_wice" />}}</small>

|rowspan=3| <center>'''25.<br />[[William McKinley]]'''<ref group=uwaga name="{{u|zmarł po zamachu">Zmarł po zamachu.</ref>}}<br /><center>(ur. 1843 zm. 1901)

|<center>24.<br />[[Garret Hobart]]<br /><small>1897−1899<ref group=uwaga name="{{u|zmarl_wice" />}}</small>

|rowspan=2| [[FilePlik:William Howard Taft - Harris and Ewing.jpg|70px|link=William Taft]]

|<center>27.<br />[[James Sherman]]<br /><small>1909−1912<ref group=uwaga name="{{u|zmarl_wice" />}}</small>

|<center>'''29.<br />[[Warren Harding|Warren G. Harding]]'''<ref group=uwaga name="{{u|zmarl" />}}<br /><center>(ur. 1865, zm. 1923)

|rowspan=4| <center>'''32.<br />[[Franklin Delano Roosevelt]]'''<ref group=uwaga name="{{u|zmarl" /><ref group="uwaga">Jedyny prezydent Stanów Zjednoczony wybrany na więcej niż dwie kadencje, jednocześnie najdłużej urzędujący prezydent w historii Stanów Zjednoczonych.</ref>}}{{u|uwaga10}}<br /><center>(ur. 1882, zm. 1945)

|<center>'''35.<br />[[John F. Kennedy]]'''<ref group=uwaga name="{{u|zamordowany" />}}<br /><center>(ur. 1917, zm. 1963)

|rowspan=4| <center>'''37.<br />[[Richard Nixon|Richard M. Nixon]]'''<ref group=uwaga name="{{u|zrezygnowal">Zrezygnował.</ref>}}<br /><center>(ur. 1913, zm. 1994)

|rowspan=2| <center>39.<br />[[Spiro T. Agnew]]<br /><small>1969−1973<ref group=uwaga name="{{u|zrez_wice" />}}</small>

|Plik:FordNixonBushReaganCarter.jpg|Od lewej: prezydenci [[Gerald Ford|Gerald Rudolph Ford]], [[Richard Nixon|Richard Milhous Nixon]], [[George H.W. Bush|George Herbert Walker Bush]], [[Ronald Reagan|Ronald Wilson Reagan]], oraz [[Jimmy Carter|James Earl ''Jimmy''„Jimmy” Carter]] podczas uroczystego otwarcia [[Biblioteki prezydenckie w Stanach Zjednoczonych|Prezydenckiej Biblioteki imienia Ronalda Wilsona Reagana]] (1991)

W 1994 roku Kongres zdecydował, że każdemu prezydentowi, który obejmie urząd po 1 stycznia 1997 roku, ochrona będzie przysługiwała przez okres 10 lat po odejściu z urzędu, nie zaś dożywotnio. Ostatnim prezydentem, który miał być chroniony do końca życia, był wedle tych przepisów [[Bill Clinton|William Jefferson ''Bill'' Clinton]]. Po [[Zamach z 11 września 2001 roku|zamachach terrorystycznych z 11 września 2001 roku]] w Kongresie toczyła się debata nad przywróceniem byłym prezydentom tego przywileju. Ostatecznie w 2012 roku uchwalono nową ustawę regulującą tę kwestię, która weszła w życie w styczniu 2013 po złożeniu pod nią podpisu przez prezydenta Obamę. Ustawa przywróciła dożywotnią ochronę dla wszystkich byłych prezydentów, działając retroaktywnie również wobec prezydenta George’a W. Busha. Wprowadziła ona również zasady dotyczące ochrony członków najbliższej rodziny byłych prezydentów. I tak dzieci byłych prezydentów mają być chronione do ukończenia 16. roku życia, zaś małżonkowie byłych prezydentów dożywotnio. Jedynym wyjątkiem ma być sytuacja, w której po śmierci byłego prezydenta albo rozwodzie jego były współmałżonek wejdzie w nowy związek małżeński. Gdyby tak się stało, ochrona wygasa z chwilą ponownego ślubu<ref>{{Cytuj stronę r| url = http://www.washingtontimes.com/news/2013/jan/10/inside-politics-obama-signs-protection-bill-for-fo/?page=all | tytuł = Inside Politics: Obama signs protection bill for former presidents | data = 2013-01-13 | opublikowany = Washington Times | język = en | data dostępu = 2013-11-18}}</ref>.

Często prezydenci prowadzą na emeryturze aktywne życie, jak na przykład [[Jimmy Carter|James Earl ''Jimmy''„Jimmy” Carter]], będący autorem wielu bestsellerowych książek, międzynarodowym działaczem humanitarnym i na rzecz praw człowieka, za co wyróżniono go [[Laureaci Pokojowej Nagrody Nobla|Pokojową Nagrodą Nobla]] w roku 2002. [[William Taft|William Howard Taft]] został zaś [[Prezesi Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych|Prezesem Sądu Najwyższego]] z nominacji [[Warren Harding|Warrena Gamaliela Hardinga]].

Obecnie żyje pięciuczterech byłych prezydentów:

* [[Jimmy Carter|James Earl ''Jimmy''„Jimmy” Carter]] (ur. 1924, prezydent 1977-19811977–1981)

* [[Bill Clinton|William Jefferson ''Bill''„Bill” Clinton]] (ur. 1946, prezydent 1993-20011993–2001)

* [[George W. Bush|George Walker Bush]] (ur. 1946, prezydent 2001-20092001–2009)

* [[Barack Obama|Barack Hussein Obama]] (ur. 1961, prezydent 2009−20172009–2017).

Najdłużej żyjącym prezydentem na emeryturze jest żyjący do dziś [[Jimmy Carter|James Earl ''Jimmy''„Jimmy” Carter]] (od 1981). Po nim w tej statystyce są: [[Herbert Hoover|Herbert Clark Hoover]] (1933-1964) i [[Gerald Ford|Gerald Rudolph Ford]] (1977-2006). Najkrócej, bo zaledwie kilka miesięcy, [[James Polk|James Knox Polk]].

|align="center"| 9 || {{sortname|William Henry|Harrison}} ||align="center"| 1840 ||align="center"| 31 || 4 kwietnia 1841 || [[zapalenie płuc]] ||align="center"| 68 || {{sortname|John|Tyler}} ||align="center"|<ref name="{{r|Harrison" />}}

| align="center"| 12 || {{sortname|Zachary|Taylor}} ||align="center"| 1848 ||align="center"| 491 || 9 lipca 1850 || [[Zakażenia przewodu pokarmowego|zakażenie żołądka]] ||align="center"| 65 || {{sortname|Millard|Fillmore}} ||align="center"|<ref name="{{r|Taylor" />}}

| align="center"| 16 || {{sortname|Abraham|Lincoln}} ||align="center"| 1860, 1864 ||align="center"| 1503 || 15 kwietnia 1865<ref group=uwaga>Lincoln postrzelony został 14 kwietnia, zaś zmarł dzień później.</ref>{{u|uwaga12}} || zamordowany przez [[John Wilkes Booth|Johna Wilkesa Bootha]] ||align="center"| 56 || {{sortname|Andrew|Johnson}} ||align="center"|<ref name="{{r|Lincoln" />}}

| align="center"| 20 || {{sortname|James|Garfield}} ||align="center"| 1880 ||align="center"| 199 || 19 września 1881 || zamordowany przez [[Charles J. Guiteau|Charlesa Guiteau]] ||align="center"| 49 || {{sortname|Chester|Arthur}} ||align="center"|<ref name="{{r|Garfield" />}}

| align="center"| 25 || {{sortname|William|McKinley}} ||align="center"| 1896, 1900 ||align="center"| 1654 || 14 września 1901 || zastrzelony przez [[Leon Czolgosz|Leona Czolgosza]] ||align="center"| 58 || {{sortname|Theodore|Roosevelt}} ||align="center"|<ref name="{{r|McKinley" />}}

| align="center"| 29 || {{sortname|Warren|Harding}} ||align="center"| 1920 ||align="center"| 881 || 2 sierpnia 1923 || [[zawał mięśnia sercowego|zawał serca]] ||align="center"| 57 || {{sortname|Calvin|Coolidge}} ||align="center"|<ref name="{{r|Harding" />}}

| align="center"| 32 || {{sortname|Franklin Delano|Roosevelt}} ||align="center"| 1932, 1936, 1940, 1944 ||align="center"| 4422 || 12 kwietnia 1945 || [[krwotok śródmózgowy]] ||align="center"| 63 || {{sortname|Harry|Truman}} ||align="center"|<ref name="{{r|Roosevelt" />}}

| align="center"| 35 || {{sortname|John F.|Kennedy}} ||align="center"| 1960 ||align="center"| 1036 || 22 listopada 1963 || zastrzelony przez [[Lee Harvey Oswald|Lee Harveya Oswalda]] ||align="center"| 46 || {{sortname|Lyndon B.|Johnson}} ||align="center"|<ref name="{{r|Kennedy" />}}

Pierwszy [[lotniskowiec]] [[United States Navy|US Navy]] nazwany imieniem prezydenta Unii to [[USS Franklin D. Roosevelt (CV-42)|„Franklin D Roosevelt” (CV 42)]]<ref>{{Cytuj stronę r| url = http://ussfranklindroosevelt.com/?page_id=2264 | tytuł = History USS Franklin D. Roosevelt| opublikowany = ussfranklindroosevelt.com | język = en | data dostępu = 18 października 2016}}</ref>. Niszczyciel typu „Arleigh Burke” [[USS Roosevelt (DDG-80)|DDG-80]] ma za patronów wspomnianego prezydenta F.D. Roosevelta i jego małżonkę Eleanor.

Pierwszy prezydent Unii, który żywy doczekał wodowania lotniskowca o napędzie jądrowym nazwanego na jego cześć, to Ronald Reagan (1911–2004). Okręt nazwany imieniem Reagana to [[USS Ronald Reagan (CVN-76)|CVN-76]]. Ostatni prezydent, który osobiście uczestniczył w działaniach drugiej wojny światowej na Pacyfiku, m.in. jako pilot bombowo-torpedowego [[Grumman TBF Avenger|Avengera]] na lotniskowcu „[[USS San Jacinto (CVL-30)|San Jacinto]]” – [[George H.W. Bush]] – również został za życia patronem lotniskowca: [[USS George H. W. Bush (CVN-77)|CVN-77]].

Prezydent Gerald Ford jest patronem pierwszego lotniskowca typu Gerald R. Ford (następcy lotniskowców typu Nimitz). Drugi otrzyma nazwę [[John F. Kennedy]]. Obaj prezydenci służyli w marynarce wojennej<ref>{{cytuj stronę r| url = http://www.navy.mil/submit/display.asp?story_id=60686 | tytuł = Navy Names Next Aircraft Carrier USS John F. Kennedy |data = 29 maja 2011|język = en|data dostępu = 25 sierpnia 2016}}</ref>.

{{Uwagi}}|

{{Przypisy}}|