Roman Turczynowicz: Różnice pomiędzy wersjami

'''Roman Turczynowicz'''  (ur. [[14 marca]] 1813 w [[Radom]]iu, zm.21 maja 1882 w Warszawie)<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195173697.001.0001/acref-9780195173697-e-1769 | tytuł = Turczynowicz, Roman | praca = Oxford Reference | opublikowany = [[Oxford University Press]] | język = en | data dostępu = 2017-10-27}}</ref> był czołową postacią polskiego baletu romantycznego, tancerzem i pedagogiem szkoły baletowej, ale przede wszystkim baletmistrzem, choreografem i dyrektorem baletu [[Warszawskie Teatry Rządowe|Warszawskich Teatrów Rządowych]]. W połowie XIX w. odegrał w Warszawie podobną rolę, jaką ojciec duńskiego baletu romantycznego [[August Bournonville]] w [[Kopenhaga|Kopenhadze]].

Urodził się 14 marca 1813 roku w Radomiu jako syn Jana i Franciszki z Glinieckich. W dziewiątym roku życia został przyjęty do warszawskiej szkoły baletowej. Uczyli go tam dwaj tancerze i pedagodzy francuscy: Henri Debray i Maurice Pion. Debiutował jako 11-latek w przedstawieniu dworskim na scenie łazienkowskiego [[Stara Pomarańczarnia|Teatru w Pomarańczarni]], a rok później był już zawodowym tancerzem Teatru Narodowego. Zawodu uczył się więc w teatrze, ale tak właśnie rozpoczynały się kiedyś kariery baletowe. Jako 20-latek miał już takie doświadczenie zawodowe, że zaczął uczyć najmłodsze roczniki szkoły baletowej.

Jako tancerz największe sukcesy odnosił na scenie [[Teatr Wielki w Warszawie|Teatru WielkiegoWielki]]<nowiki/>ego w latach 1833-1844. Podczas pobytu stypendialnego w [[Paryż]]u w 1842 roku tańczył nawet z żoną Konstancją mazura i krakowiaka w balecie ''Diabeł rozkochany'' (''Le Diable Amoureux'') na scenie tamtejszej opery. Roman Turczynowicz ceniony był przede wszystkim w rolach i tańcach charakterystycznych. Choć wykonywał także z powodzeniem klasyczną partię Jamesa w ''La Sylphide'' i główną rolę męską w balecie ''La Gitana'' [[Filippo TaglioniegoTaglioni]]<nowiki/>ego, partnerując w nich nawet legendarnej [[Maria Taglioni|Marie Taglioni]] podczas jej warszawskich występów gościnnych w 1844 roku<ref name="ency">{{Cytuj stronę | url = http://www.encyklopediateatru.pl/osoby/61616/roman-turczynowicz | tytuł = Roman Turczynowicz | praca = Encyklopedia teatru | data dostępu = 2017-10-27}}</ref>.

Niedługo potem, zaledwie w 32. roku życia Turczynowicz porzucił pracę tancerza. Z inicjatywy [[Filippo Taglioni]]ego, który pełnił w Warszawie funkcję dyrektora baletu w latach 1843-1853, przyjął bowiem w 1846 roku obowiązki tzw. reżysera baletu w Teatrze Wielkim, łącząc teraz pracę baletmistrza, nauczyciela tańca i asystenta dyrektora. W tym samym roku zadebiutował jako choreograf baletem ''Okrężne pod Kielcami'' z muzyką [[Józef Stefani|Józefa StefaniegoStefani]]<nowiki/>ego. Po wyjeździe Taglioniego z Warszawy, w 1853 roku został dyrektorem baletu. Pełnił tę funkcję do połowy 1867 roku (z przerwą w sezonie 1856/57, kiedy zastąpił go na krótko inny sławny baletmistrz włoski [[Carlo Blasis]]){{r|ency}}. Przez wszystkie te lata wysyłany był regularnie przez dyrekcję teatru do Paryża, a z czasem także do Wiednia, by zapoznawać się z nowym europejskim repertuarem baletowym, który realizował potem na scenie warszawskiej.

Romantycznego przełomu w balecie warszawskim dokonał już wprawdzie Maurice Pion, wystawiając w Teatrze Wielkim m. in. ''[[Sylfida|Sylfidę]]'' według [[Filippo TaglioniegoTaglioni]]<nowiki/>ego (1839). Po nim jednak to właśnie Roman Turczynowicz ugruntował nowy nurt estetyczny w warszawskim repertuarze baletowym. To on opracował dla sceny warszawskiej choreografie sztandarowych dzieł romantycznych, wzorując się na głośnych inscenizacjach paryskich. Były to kolejno: ''Le Diable á quatre'' (u nas pt. ''Hrabina i wieśniaczka,'' 1847), ''[[Giselle]]'' (1848), ''Piękna dziewczyna z Gandawy'' (''La Jolie Fille de Gand,'' 1848), ''Diabeł kulawy'' (''Le Diable Boiteux'', 1849), ''[[Katarzyna, córka bandyty]]'' (''Catherine, ou La Fille de Banditbandit'', 1850), [[Esmeralda (balet)|''Esmeralda'']] (La Esmeralda, 1851), ''Asmodea, diabeł rozkochany'' (''Le Diable Amoureux'', 1853), ''Paquita'' (1854), ''[[Korsarz (balet)|Korsarz]]'' (''Le Corsaire,'' 1857) oraz ''Marco Spada,'' ''czyli Córka rozbójnika'' (''Marco Spada ou La Fille de Bandit,'' 1858). Na koniec wystawił jeszcze dwa włoskie balety z wiedeńskiego repertuaru: ''Modniarki, czyli Karnawał paryski'' (''Carnevals Abenteur in Paris,'' 1859) i ''Monte Christo'' (1866).

Poza tymi wielkimi widowiskami tworzył autorskie ''divertissements,'' a wśród nich popularne potem przez wiele lat ''Tańce perskie'' (1849) i ''Uroczystość róż'' (1852) – oba do muzyki [[Józef Stefani|Józefa Stefaniego]]. Wystawił także oryginalny balet pełnospektaklowy ''Dziewice jeziora'' z muzyką Gabriela Rożnieckiego (1860). Opracowywał sceny taneczne w przedstawieniach operowych. Był m.in. pierwszym choreografem tańców polskich w operach narodowych [[Stanisław Moniuszko|Stanisława Moniuszki]]: ''[[Halka (opera)|Halce]]'' (1858), ''[[Hrabina (opera)|Hrabinie]]'' (1860) i ''[[Straszny dwór|Strasznym dworze]]'' (1865){{r|ency}}. Podczas swej wieloletniej pracy pedagogicznej w szkole baletowej Teatru Wielkiego wykształcił dziesiątki polskich tancerzy. W 1867 roku zasłużony baletmistrz otrzymał emeryturę [[Warszawskie Teatry Rządowe|Warszawskich Teatrów Rządowych]]. Żył jeszcze potem 15 lat, nieczynny już zawodowo, ale serdecznie i z uznaniem wspominany przez prasę przy każdej nadarzającej się okazji. Zmarł w Warszawie 21 maja 1882 roku i pochowany został na Powązkach.