Wikipedia

Gwiazdozbiór Wodnika: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Paweł Ziemian BOT (dyskusja | edycje)
Boty
1 384 060 edycji
m Poprawiam Szablon:Przypisy i dodaję nagłówek
drobne redakcyjne przy użyciu AWB
Linia 2:
|nazwa = Wodnik
|nazwa łacińska = Aquarius
|mapka = Aquarius constelationconstellation PP3 map PL.jpgsvg
|dopełniacz łaciński = Aquarii
|skrót nazwy = Aqr
Linia 9:
|powierzchnia = 980 stopni kw.
|ilość jasnych gwiazd = 2
|najjaśniejsza gwiazda = [[Sadalsuud]] (β&nbsp;Aquarii&nbsp;-&nbsp;Aqr, 2,90<sup>m</sup>)
|gwiazdozbiory sąsiadujące = <nowiki></nowiki>
* [[Gwiazdozbiór Ryb|Ryby]]
Linia 22:
|roje meteorów = <nowiki></nowiki>
* [[eta Akwarydy]]
* [[tauTau Akwarydy]]
* [[Południowe deltaDelta Akwarydy]]
* [[Południowe jotaJota Akwarydy]]
* [[Północne deltaDelta Akwarydy]]
* [[Północne jotaJota Akwarydy]]
* [[kappaKappa Akwarydy]]
|szermaks = 65
|szermin = 85{{r|Kosmos}}
Linia 38:
Słowo ''Aqua'' w łacińskiej nazwie gwiazdozbioru znaczy „woda”. Starożytni Egipcjanie identyfikowali blade gwiazdy Wodnika z bogami [[Nil]]u i wierzyli, że to ten gwiazdozbiór zaczyna coroczną życiodajną [[powódź]]. Nawiązaniem do tego jest przedstawienie go na niektórych mapach nieba z [[nilometr]]em ([[wodowskaz]]em; {{łac.|Norma Nilotica}}){{r|allen}}.
 
W mitologii greckiej motyw ten pojawia się w opowieści o wielkim potopie zesłanym na Ziemię przez [[Zeus]]a. Tylko nieliczni przetrwali katastrofę i dali początek nowej rasie ludzkiej (m.in. [[Deukalion (syn Prometeusza)|Deukalion]]){{r|rudz}}. W tradycji greckiej Wodnika przedstawia się jako młodzieńca rozlewającego wodę z dzbana. Przyjmuje się, że położenie dzbana tożsame jest z kształtem litery Y utworzonym z gwiazd gammaGamma Aquarii (Sadachbia), etaEta Aquarii, zetaZeta Aquarii oraz piPi Aquarii{{r|kosmos}}. Ciecz, która wylewa się z dzbana kończy się przy zarysie głowy w [[Ryba Południowa|konstelacji Ryby Południowej]] – ''Piscis Austrinus''. Wodnik to nie imię, lecz nazwa [[mitologia|mitologicznej]] czynności, ewentualnie postaci. Najbardziej znanymi odpowiednikami wodnika w mitologii są: [[Ganimedes (mitologia)|Ganimedes]] oraz [[Aristajos]].
 
Ganimedesa, najprzystojniejszy mężczyzna na Ziemi był synem [[Tros (syn Erichtoniosa)|Trosa]], króla [[Troja|Troi]], od imienia którego pochodzi nazwa miasta{{r|kosmos}}. Zeus zauroczony Ganimedesem zapragnął mieć go u swego boku. Przemieniwszy się w orła, porwał młodzieńca i przeniósł na [[Olimp]], gdzie służył bogom, podając im wodę wymieszaną z nektarem i ambrozją{{r|kosmos}}. Właśnie dlatego na niebie niedaleko Wodnika znajduje się konstelacja [[Gwiazdozbiór Orła|Orła]]{{r|Kosmos}}.
Linia 45:
=== Gwiazdy Wodnika ===
Ogólnie gwiazdy Wodnika są raczej blade, tylko dwie z nich są jaśniejsze niż trzeciej [[Obserwowana wielkość gwiazdowa|wielkości gwiazdowej]]. Najlepiej rozpoznawalna jest grupa gwiazd tworząca „dzban z wodą”, znajdująca się w południowo-wschodniej części konstelacji, a składająca się z gwiazd piątej i szóstej wielkości. Choć są blade, to wyraźnie je widać na ciemnym niebie{{r|Kosmos}}.
* ''[[Sadalsuud]]'' (β Aqr, z [[język arabski|arab.]] ‘najszczęśliwszy’„najszczęśliwszy”), jest najjaśniejszą gwiazdą. Beta (β) AqrJest to [[nadolbrzym|żółty nadolbrzym typu G]], sześciokrotnie cięższy, 50. razy większy i 2200. razy jaśniejszy od [[Słońce|Słońca]]. Znajduje się w odległości 600 [[rok świetlny|lat świetlnych]] od Ziemi[[Słońce|Słońca]]{{r|Kosmos}}.
* Druga co do jasności gwiazda konstelacji to [[Sadalmelik]] (arab. ‘najszczęśliwsza„najszczęśliwsza gwiazda królestwa’królestwa”; α Aqr), tylko niewiele mniej jasna od betaBeta (β) Aqr. Stanowi prawe ramię postaci i leży w pobliżu dzbana utworzonego z gwiazd γ, η, ζ oraz π Aqr. Pochodzenie i znaczenie obu nazw zaginęły w odmętach czasu.
* [[Gamma Aquarii|Gamma Aqr]] (Sadachbia), niebieskobiała gwiazda położona w odległości 158 lat świetlnych od Ziemi[[Słońce|Słońca]]{{r|gwiazda}}.
* [[Delta Aquarii|Delta Aqr]] (Skat) to niebieskobiała gwiazda znajdująca się w odległości 160 lat świetlnych{{r|gwiazda}}.
* [[Epsilon Aquarii|Epsilon Aqr]] (Albali) – czwartej wielkości niebieskobiała gwiazda leżąca w odległości 102 lat świetlnych od Słońca{{r|gwiazda}}.
* [[Psi1 Aquarii|Psi<sup>1</sup> Aquarii]] (ψ<sup>1</sup> ''Aqr'') – [[Gwiazda wielokrotna|układ wielokrotny]] zawierający [[Planeta pozasłoneczna|planetę pozasłoneczną]]. Układ składa się z trzech gwiazd, z których słabsze gwiazdy oddalone o 49,6″ tworzą [[Gwiazda podwójna|układ podwójny]] znany pod nazwą HD 219430. Gwiazda jaśniejsza (91'' Aqr'') jest [[Olbrzym (gwiazda)|olbrzymem]] o typie widmowym K0 i jasności obserwowanej 4,22{{magnitudo}}, wokół której odnalezionokrąży egzoplanetęegzoplaneta o masie 2,9 [[masa Jowisza|masy Jowisza]]{{r|kosmos}}.
* Zeta (ζ) Aqr – wizualny układ podwójny gwiazd. Składa się z [[karzeł (gwiazda)|karła]] z [[Ciąg główny|ciągu głównego]] o [[Gwiazdy typu widmowego F|typie widmowym F]] i jasności obserwowanej 4,42<sup>m</sup> oraz [[podolbrzym]]a o typie widmowym F i jasności 4,59<sup>m</sup>. Obie gwiazdy oddalone są od siebie o około 1,6 sekundy łuku, a ich okres obiegu wynosi 856 lat{{r|kosmos}}.
 
=== Interesujące obiekty ===
Pomimo że Wodnik leży daleko od [[Droga Mleczna|Drogi Mlecznej]], zawiera sporą ilość interesujących obiektów dla obserwatorów amatorów.
* [[Messier 2|M2]] (NGC 7089) – [[gromada kulista]] z jasnym jądrem otoczonym przez słabe halo gwiazd. Została okryta przez Jeana-Dominiquea Maraldi w 1746 roku. Oddalona jest od Ziemi[[Słońce|Słońca]] o około 37,5 tysięcy lat świetlnych i rozciąga się na obszarze o średnicy 16 minut łuku. Jej jasność obserwowana to 6,5<sup>m</sup>{{r|kosmos}}. Chcąc rozróżnić najjaśniejsze gwiazdy, należy posłużyć się teleskopem o [[Apertura|aperturze]] minimum 100 &nbsp;mm{{r|gwiazda}}.
* [[Mgławica Ślimak|NGC 7293]] – [[mgławica planetarna]] zwana również [[Mgławica Ślimak|Mgławicą Ślimaka]] (Helix Nebula). Czasami nazywana Okiem Boga. Za jej odkrywcę uznaje się [[Karl Ludwig Harding|Karla Ludwiga Hardinga]], który dokonał tego przed 1824. Jest jednym z najbliższych nam obiektów tego typu – jest oddalona jedynie o około 700 lat świetlnych. Rozmiary mgławicy odpowiadają połowie [[Księżyc]]a w pełni. W centrum rozszerzającego się gazowego pierścienia, powstałego przez odrzucenie przed milionami lat zewnętrznych warstw gwiazdy podobnej do Słońca, świeci gorący [[biały karzeł]] o temperaturze około 100&nbsp;000 [[Kelwin|K]], obserwowany jako gwiazda 13,3<sup>m</sup>. Chmura pyłu osłaniająca białego karła ma średnicę około dwóch lat świetlnych. Mgławica ta jest stosunkowo jasna (7,3<sup>m</sup>).
* [[NGC 7009]] – mgławica planetarna, zwana Mgławicą Saturna. Została odkryta przez [[William Herschel|Williama Herschela]] w 1782 roku. Mała, ale jasna owalna mgławica o ciemnym wodnistym zabarwieniu z dwoma małymi promieniami, wychodzącymi z jej boków, co powoduje, że wygląda trochę jak [[Saturn]]. Mgławica znajduje się w odległości 3000 lat świetlnych od Ziemi[[Słońce|Słońca]]{{r|gwiazda}}.
* [[Messier 72|M72]] – gromada kulista odkryta przez [[Pierre Méchain|Pierrea Mechaina]] w 1780 roku. W 20-centymetrowym teleskopie rozdziela się w miriady drobnych iskierek z wyraźną koncentracją w centrum{{r|Kosmos}}. Oddalona jest od Ziemi[[Słońce|Słońca]] o 55,4 tysięcy lat świetlnych.
* [[Messier 73|M73]] – [[Asteryzm (astronomia)|asteryzm]] składający się z czterech gwiazd odkryty przez [[Charles Messier|Charlesa Messiera]] w 1780 roku{{r|kosmos}}. Ostatnie pomiary wskazują, że gwiazdy te nie są ze sobą powiązane grawitacyjnie{{r|rudz}}.
* Spośród wielu galaktyk najłatwiejsza do obserwacji jest [[NGC 7184]], która w teleskopie ukazuje wyraźnie jasne małe, podobne do wrzeciona [[Halo galaktyczne|halo]] z jaśniejszym [[Jądro galaktyki|jądrem]]{{r|Kosmos}}.
Linia 65:
 
== Planety pozasłoneczne ==
Wokół gwiazdy [[Gliese 876]] (IL Aqr) krążą cztery [[Planeta pozasłoneczna|planety pozasłoneczne]]. W roku 2000 odkryto dwie planety; [[Gliese 876 b]] i [[Gliese 876 c]], kolejną [[Gliese 876 d]] znaleziono w roku 2005. Pięć lat później odkryto czwartą planetę [[Gliese 876 e]] krążącą wokół gwiazdy centralnej. Obiekty te oddalone są od Ziemi[[Słońce|Słońca]] o 15,33 lat świetlnych. Gwiazda jest [[karzeł (gwiazda)|karłem]] o [[Typ widmowy|typie widmowym]] M4, masie 0,334 (±0,03) [[Masa Słońca|masy Słońca]] i promieniu 0,36 [[Promień Słońca|promienia Słońca]]. Jej [[Obserwowana wielkość gwiazdowa|jasność widzialna]] wynosi 10,17<sup>m</sup>{{r|tomasz}}.
 
== Roje meteorów ==
W konstelacji Wodnika znajduje się kilka [[radiant]]ów [[Rój meteorów|rojów meteorów]], z których najważniejsze to [[Eta Akwarydy]], związane z [[Kometa Halleya|kometą Halleya]], z maksimum około 5 i 6 maja – do 60 meteorów w ciągu godziny. Delta Akwarydy mają dwa radianty. Z [[Południowe deltaDelta Akwarydy|południowego]] w okolicach 29 lipca nadlatuje około 20. meteorów na godzinę, natomiast z [[Północne deltaDelta Akwarydy|północnego]] 6 sierpnia około 10. meteorów. Mniejszy rój, [[Północne jotaJota Akwarydy|Jota Akwarydy]], nadlatuje również 6 sierpnia, osiągając intensywność 8. meteorów na godzinę{{r|gwiazda}}.
 
== Zobacz też ==
Linia 99:
 
{{gwiazdozbiory}}
 
{{kontrola autorytatywna}}
 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Gwiazdozbiór_Wodnika”