Apteka Pod Orłem w Krakowie: Różnice pomiędzy wersjami

|opis zdjęcia = PlacBudynek BohaterówApteki GettaPod iOrłem budynekna wplacu którymBohaterów znajduje się Apteka Pod OrłemGetta

'''Apteka "Pod„Pod Orłem"Orłem”''' w [[Kraków|Krakowie]] na [[Plac Bohaterów Getta w Krakowie|Placu Bohaterów Getta]] (dawniej Mały Rynek, potem plac Zgody) – jedyna apteka w [[getto krakowskie|getcie krakowskim]] w [[Podgórze (Kraków)|Podgórzu]] w czasie okupacji hitlerowskiej Krakowa. Prowadził ją [[Tadeusz Pankiewicz]], jedyny Polak mieszkający w granicach getta, od początku do końca jego istnienia. Apteka była konspiracyjnym miejscem aprowizacyjnym, pomocowym i kontaktowym dla [[Żydzi|Żydów]] mieszkających w getcie.

Aptekę Pod Orłem założył mgr Józef Pankiewicz, ojciec Tadeusza, w 1909 r. Od początku istnienia mieściła się w narożnej kamienicy nr 18 przy Małym Rynku w Podgórzu, wówczas osobnym mieście. Była czwartą apteką w Podgórzu i pierwszą powstałą poza ścisłym centrum miasta. Zaopatrywali się w niej w leki mieszkańcy Podgórza, zarówno Polacy jak i Żydzi, m. in. Towarzystwotowarzystwo [[Bikkur Cholim]]. Tadeusz Pankiewicz rozpoczął pracę w aptece rodzinnej w 1930 roku, po ukończeniu studiów farmaceutycznych na [[Uniwersytet Jagielloński|Uniwersytecie Jagiellońskim]]. Od początku 1934 roku objął obowiązki zarządcy apteki, jego ojciec Józef Pankiewicz pracował dorywczo w aptece do 1936 roku. Apteka stanowiła własność Józefa Pankiewicza a po jego śmierci w 1942 wdowy po nim, Marii Pankiewiczowej, która w 1945 roku zrzekła się własności na rzecz Tadeusza. Formalnie Tadeusz Pankiewicz został właścicielem apteki w 1946. Apteka cały czas pozostawała własnością rodziny.

Po utworzeniu przez Niemców getta dla krakowskich Żydów w Podgórzu, apteka Pankiewiczów znalazła się wewnątrz murów getta, w samym jego centrum. Dzięki staraniom Tadeusza Pankiewicza, władze niemieckie wyraziły zgodę na funkcjonowanie "aryjskiej"„aryjskiej” apteki w getcie. Na polecenie władz niemieckich apteka Pod Orłem, jako jedyna w getcie, czynna była całą dobę.

Zespół pracujący w aptece Tadeusza Pankiewicza, oprócz właściciela, składał się z trzech osób: Irena Droździkowska, mgr farmacji, pracowała w aptece w okresie od 10 września 1939 do 28 lutego 1951; Aurelia Czort z d. Danek, wówczas studentka farmacji Uniwersytetu Jagiellońskiego -– w okresie od 1 maja 1941 do 1 września 1945; Helena Krywaniuk, także studentka farmacji UJ -– w okresie od 5 grudnia 1941 do 31 października 1950. Obydwie panie ukończyły studia farmaceutyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim dopiero po wojnie.

W okresie istnienia getta (1941-19431941–1943) apteka była miejscem szczególnym. W godzinach wieczornych, a później także nocnych, spotykali się tutajw niej ludzie, którzy stanowili elitę zawodową, intelektualną i artystyczną getta. Bywali tutajtam [[Mordechaj Gebirtig]] -– pieśniarz żydowski, Znakomity malarz żydowski [[Abraham Neumann|Abraham Neuman]], dr [[Julian Aleksandrowicz]], dr Bernhard Bornstein, dr Leon Steinberg, farmaceuci: Emanuel Herman, Roman Imerglück i wielu innych. Na spotkaniach tych komentowano wydarzenia, komunikaty wojenne, wymieniano informacje uzyskane z prasy podziemnej, toczyły się ożywione dyskusje nie tylko polityczne, ale także o literaturze i zwykłe rozmowy towarzyskie. Odbywały się tutaj spotkania biesiadne z okazji świąt lub szczęśliwych wydarzeń, jak sam Pankiewicz wspominał: " Punktem„Punktem zbornym po każdym wysiedleniu jest apteka. Wiadomo, że kto ocalał, ten pierwsze kroki skieruje do nas; tu czekają inni, tu zjawią się wszyscy z grona naszych przyjaciół, których los ocalił od śmierci. Każdy opowiada, jak uciekał, gdzie się chował, jak ocalał"<ref name=":0">ocalał”{{Cytuj książkęodn|nazwisko = Pankiewicz|imię = Tadeusz|tytuł = Apteka w getcie krakowskim|rok = 1982|wydawca s= Wydawnictwo Literackie|miejsce = Kraków|strony = s. 138|isbn = 83-08-00730-9}}</ref>. W aptece dwukrotnie odbyło się spotkanie wybitnego matematyka, profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego [[Tadeusz Ważewski|Tadeusza Ważewskiego]] z dr Rappaportem, filozofem i prawnikiem. Tematem spotkania było rozwiązanie zagadnienia [[Trysekcja kąta|trysekcji kąta]] – jednego z wielkich problemów matematyki greckiej, które zaproponował Rappaport. Już w roku 1837 udowodniono, że jest to konstrukcja niewykonalna w ogólnym przypadku, o czym Ważewski wiedział i o czym poinformował Pankiewicza przed spotkaniem<ref name=":0" />. Okazało się jednak, że metoda zaproponowana przez Rappaporta jest jedną z najprostszych. Jest ona dodatkowo bardzo dokładna dla kątów α ≤ 30° (w tym przypadku uzyskiwany błąd δ < 1°)<ref>{{Cytuj|autor = Tadeusz Ważewski|tytuł = Sur une methode approximative de M. Rappaport concernant la trisection d'un angle.|data = 1945|czasopismo = Annales de la societe polonaise de mathematique T. 18}}</ref>. Ważewski opublikował notę poświęconą rozwiązaniu Rappaporta w „Annales de la societe polonaise de mathematique” w 1945. Rappaport nie dożył publikacji, zginął podczas wysiedlenia czerwcowego w 1942.

W 1951 roku, w wyniku zmian ustrojowych w Polsce, przeprowadzono nacjonalizację aptek. Apteka Pankiewiczów Pod Orłem została przemianowana na "Przedsiębiorstwo„Przedsiębiorstwo Państwowe. Apteka Społeczna nr 31"31”. Wbrew przyjętym regułom na stanowisku kierownika apteki pozostawiono byłego jej właściciela Tadeusza Pankiewicza. Kierownikiem pozostał do końca grudnia 1953. Po Tadeuszu Pankiewiczu kierownictwo apteki przejął mgr Jan Schnayder, który kierował apteką do 1978. Po nim funkcję kierownika przejął mgr Stanisław Wójcikiewicz. Ostatnim kierownikiem apteki była mgr Szarota Nowak.

W kwietniu 1967 roku apteka została przeniesiona do budynku przy pl. Bohaterów Getta 11. W dawnych pomieszczeniach apteki Pod Orłem został otwarty "Bar„Bar Nadwiślański"Nadwiślański”, który przetrwał do 1981.

Apteka "Pod„Pod Orłem"Orłem” została uwieczniona m.in. w książce Tadeusza Pankiewicza ''Apteka w getcie krakowskim'' oraz filmie ''[[Lista Schindlera]]'' [[Steven Spielberg|Stevena Spielberga]], który zresztą w roku [[2004]] za finansowe wspieranie działalności Apteki "Pod„Pod Orłem"Orłem” otrzymał tytuł [[Mecenas Kultury Krakowa|Mecenasa Kultury Krakowa]].

== Muzeum Getta "Apteka„Apteka Pod Orłem"Orłem” ==

Obecnie Apteka "Pod„Pod Orłem"Orłem” jest oddziałem [[Muzeum Historyczne Miasta Krakowa|Muzeum Historycznego Miasta Krakowa]].

W 1981 naczelnik Urzędu Dzielnicowego Kraków-Podgórze Marian Kulig nakazał likwidację baru i przeznaczył pomieszczenia na utworzenie muzeum. Dzięki staraniom grupy osób dobrze znających historię apteki, przyjaciół Pankiewicza, którzy utworzyli Towarzystwo Przyjaciół Dzielnicy Podgórze, w składzie: Fryderyk Nedela, mecenas Mieczysław Kossek, dr Józef Wroński, Tadeusz Zachariasiewicz, Leon Gröbler, prof. dr hab. [[Julian Aleksandrowicz]], prof. dr hab. [[Jan Walas]], prof. Emil Luchter, Jan Krejcza utworzono Muzeum Pamięci Narodowej. Muzeum otwarto 22 kwietnia 1983 roku.

W 2002 roku [[Roman Polański]] przekazał uzyskaną nagrodę Fundacji Kultury Polskiej "Złote„Złote Berło"Berło” na rzecz muzeum. W 2003 Muzeum Apteka pod Orłem zostało oddziałem Muzeum Historycznego Miasta Krakowa. Dzięki funduszom przekazanym przez Romana Polańskiego i Stevena Spielberga, nastąpiły zmiany w wyposażeniu i ekspozycji muzealnej. W 2010 Muzeum Historyczne Miasta Krakowa włączyło Aptekę pod Orłem w nowo utworzoną strukturę -– Trasę Pamięci. Stanowią ją trzy oddziały MHK: Fabryka Schindlera, Ulica Pomorska i Apteka pod Orłem, które wspólnie prezentują całość historii okupacyjnego Krakowa.

16 marca 2013 roku dla uczczenia 70 rocznicy likwidacji getta w Krakowie w pomieszczeniach dawnej apteki otwarto nową ekspozycję stałą „Apteka Tadeusza Pankiewicza w getcie krakowskim”.

* Monika Urbanik: ''Opieka medyczna w getcie krakowskim'', [CD-ROM], Wydawnictwo Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, Kraków 2012 &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;