Wikipedia

Gietrzwałd: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m Anulowanie wersji 55264999 autorstwa Krzysztof Szydłowski (dyskusja) - strona nie działa poprawnie; przeniesienie refów na koniec, WP:SK
Znacznik: Anulowanie edycji
Linia 12:
|sołectwo = Gietrzwałd
|wysokość =
|liczba ludności = 565<ref>[http://www.{{r|polskawliczbach.pl/wies_Gietrzwald Strona polskawliczbach.pl]</ref>-}}
|rok = 2011
|strefa numeracyjna = 89
Linia 28:
[[Plik:Kapliczka polna w Gietrzwałdzie17.JPG|thumb|245px|Kapliczka polna w Gietrzwałdzie]]
 
'''Gietrzwałd''' (dawniej [[język niemiecki|niem.]] ''Dietrichswalde''<ref name="MP">Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości ({{Monitor Polski r| rok = 1946 | numer = 142 | pozycja = 262MP}})</ref>) – [[wieś]] w [[Polska|Polsce]] położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat olsztyński|powiecie olsztyńskim]], siedziba [[Gietrzwałd (gmina)|gminy Gietrzwałd]], przy [[Droga krajowa nr 16 (Polska)|drodze krajowej nr 16]] [[Olsztyn]] – [[Ostróda]], 20 km na południowy zachód od Olsztyna. W latach [[Podział administracyjny Polski (1975–1998)|1975–1998]] miejscowość administracyjnie należała do [[Województwo olsztyńskie (1975–1998)|województwa olsztyńskiego]].
 
[[Warmia|Wieś warmińska]], [[sanktuarium]] i miejscowość turystyczna.
 
== Historia ==
Wieś lokowana na 70 łanach, na prawie chełmińskim, w miejscu zwanym ''Gudikus'', 19 maja [[1352]], przez [[Kapituła warmińska|kapitułę warmińską]]. Zasadźcą był [[sołtys]] Dittrich lub Ditter (wg inny źródeł Andree, otrzymał także urząd sołtysa<ref>{{Cytuj książkę r| nazwisko = Kellmann | imię = Georg | tytuł = Historia parafii Klebark Wielki, jej wiosek i okolic | wydawca = Parafia p.w. Znalezienia Krzyża Świętego i Narodzenia Najświętszej Marii Panny | miejsce = [[Klebark Wielki]] | rok = 2007 | isbn = 978-83-918968-1-5Kellmann2007}}</ref>). 8 łanów było wolnych (dla sołtysa) i 5 na uposażenie kościoła. Sołtys otrzymał także przywilej założenia karczmy z prawem sprzedaży piwa, chleba i mięsa. Połowa czynszu z karczmy miała trafiać do [[warmińska kapituła katedralna|kapituły warmińskiej]]. Od nazwiska zasadźcy utworzona została niemiecka nazwa wsi Dietrichswalde, spolszczona następnie na Dzietrzwałd, Jetrzwałd i w końcu – na Gietrzwałd. Polska nazwa pojawiła się w dokumentach w XVII wieku.
 
Z dokumentu wizytacyjnego wiadomo, że we wsi w poł. XVII w. mieszkało 17 gospodarzy-gburów, działał młyn oraz dwie karczmy.
Linia 39:
W 1789 we wsi było 59 domów, a mieszkańcy w zdecydowanej większości mówili po polsku.
 
Według danych Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego, w 1876 Gietrzwałd liczył około 1000 mieszkańców, z których wszyscy, oprócz jednej rodziny, byli Polakami i katolikami; trudnili się oni głównie uprawą roli i hodowlą bydła. We wsi działała szkoła katolicka<ref>{{Cytuj pismo r| nazwisko = Knercer | imię = Wiktor | tytuł = Gietrzwałd | czasopismo = Spotkania z zabytkami | oznaczenie = nr 2 (54) | rok = 1991 | issn = 0137-222XKnercer1991}}</ref>.
 
W Gietrzwałdzie powstał pomysł utworzenia „[[Gazeta Olsztyńska|Gazety Olsztyńskiej]]”. Tu żył i pracował [[Andrzej Samulowski (poeta)|Andrzej Samulowski]] (1840–1928), założyciel pierwszej księgarni na [[Warmia|Warmii]] (1878). Budynek księgarni wraz z tablicą pamiątkową istnieje do dzisiaj. Drugą księgarnię w roku 1881 założył A. Sikorski (działacz Towarzystwa Czytelni Ludowych). Pierwsza polska szkoła zaczęła działalność w okresie plebiscytu (w latach 1929–1933), przedszkole od 1927. Tu powołano również bibliotekę [[Towarzystwo Czytelni Ludowych|Towarzystwa Czytelni Ludowych]].
Linia 68:
** dom nr 16, drewniany, pocz. XX, nr rej.: 2867 z 25.01.1990;
** dom nr 31 (szkoła polska), pocz. XX, nr rej.: 3628 z 30.09.1985;
** dom nr 33, 1877, nr rej.: 1412 z 10.08.1973.{{r|Wykaz zabytków nieruchomych}}
** dom nr 33, 1877, nr rej.: 1412 z 10.08.1973.<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/rejestr-zabytkow/zestawienia-zabytkow-nieruchomych/stan%20na%2030.09.2016/WAR-rej.pdf | tytuł = Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków (stan na 30 września 2016 r.) – dla woj. warmińsko-mazurskiego | opublikowany = nid.pl (Strona internetowa [[Narodowy Instytut Dziedzictwa|Narodowego Instytutu Dziedzictwa]]) | data dostępu = 2016-12-01}}</ref>▼
 
== Zobacz też ==
Linia 74:
 
== Przypisy ==
{{Przypisy}}|
<ref name="Kellmann2007">{{cytuj książkę|nazwisko=Kellmann|imię=Georg|tytuł=Historia parafii Klebark Wielki, jej wiosek i okolic|wydawca=Parafia p.w. Znalezienia Krzyża Świętego i Narodzenia Najświętszej Marii Panny|miejsce=[[Klebark Wielki]]|rok=2007|isbn=978-83-918968-1-5}}</ref>
<ref name="Knercer1991">{{cytuj pismo|nazwisko=Knercer|imię=Wiktor|tytuł=Gietrzwałd|czasopismo=Spotkania z zabytkami|oznaczenie=nr 2 (54)|rok=1991|issn=0137-222X}}</ref>
<ref name="MP">Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości ({{Monitor Polski|1946|142|262}})</ref>
<ref name="polskawliczbach-">[http://www.polskawliczbach.pl/wies_Gietrzwald Strona polskawliczbach.pl]</ref>
▲**<ref domname="Wykaz nrzabytków 33, 1877, nr rej.: 1412 z 10.08.1973.<refnieruchomych">{{Cytujcytuj stronę | url = http://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/rejestr-zabytkow/zestawienia-zabytkow-nieruchomych/stan%20na%2030.09.2016/WAR-rej.pdf | tytuł = Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków (stan na 30 września 2016 r.) – dla woj. warmińsko-mazurskiego | opublikowany = nid.pl (Strona internetowa [[Narodowy Instytut Dziedzictwa|Narodowego Instytutu Dziedzictwa]]) | data dostępu = 2016-12-01}}</ref>
}}
 
== Bibliografia ==
Linia 82 ⟶ 88:
 
== Linki zewnętrzne ==
* [http://kurierwarminski.pl Gazeta i serwis informacyjny Kurier Warmiński]
* {{SgKP|II|566}}
* [http://www.kpbc.ukw.edu.pl/dlibra/plain-content?id=76460 ks. Walenty Barczewski Geografia polskiej Warmii ]
 
{{Gmina Gietrzwałd}}
 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Gietrzwałd”