Roman Turczynowicz: Różnice pomiędzy wersjami

'''Roman Turczynowicz'''  (ur. [[14 marca]] 1813 w [[Radom]]iu, zm. 21 maja 1882 w Warszawie)<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195173697.001.0001/acref-9780195173697-e-1769 | tytuł = Turczynowicz, Roman | praca = Oxford Reference | opublikowany = [[Oxford University Press]] | język = en | data dostępu = 2017-10-27}}</ref> był czołową postacią polskiego baletu romantycznego, tancerzem i pedagogiem szkoły baletowej, ale przede wszystkim baletmistrzem, choreografem i dyrektorem baletu [[Warszawskie Teatry Rządowe|Warszawskich Teatrów Rządowych]]. W połowie XIX w. odegrał w Warszawie podobną rolę, jaką ojciec duńskiego baletu romantycznego [[August Bournonville]] w [[Kopenhaga|Kopenhadze]].

Urodził się 14 marca 1813 roku w Radomiu jako syn Jana i Franciszki z Glinieckich. W dziewiątym roku życia został przyjęty do warszawskiej szkoły baletowej przy ówczesnym Teatrze Narodowym przy placu Krasińskich. Uczyli go tam dwaj tancerze i pedagodzy francuscy: Henri Debray i [[Maurice Pion]]. Debiutował jako 11-latek w przedstawieniu dworskim na scenie łazienkowskiego [[Stara Pomarańczarnia|Teatru w Pomarańczarni]], a rok później był już tancerzem Teatru Narodowego. Zawodu uczył się więc przede wszystkim w teatrze, ale tak właśnie rozpoczynały się kiedyś kariery baletowe. Jako 20-latek miał już takie doświadczenie zawodowe, że zaczął uczyć najmłodsze roczniki szkoły baletowej.

Niedługo potem, zaledwie w 32. roku życia Turczynowicz porzucił pracę tancerza. Z inicjatywy [[Filippo Taglioni]]ego, który pełnił w Warszawie funkcję dyrektora baletu w latach 1843-1853, przyjął bowiem w 1846 roku obowiązki tzw. reżysera baletu w Teatrze Wielkim, łącząc teraz pracę baletmistrza, nauczyciela tańca i asystenta dyrektora. W tym samym roku zadebiutował jako choreograf baletem ''Okrężne pod Kielcami'' z muzyką [[Józef Stefani|Józefa Stefani]]<nowiki/>ego. Po wyjeździe Taglioniego z Warszawy, w 1853 roku został mianowany dyrektorem baletu. Pełnił tę funkcję do połowy 1867 roku (z przerwą w sezonie 1856/57, kiedy zastąpiłmusiał goustąpić na krótko innysławnemu sławnywłoskiemu baletmistrz włoskibaletmistrzowi [[Carlo Blasis|Carlo Blasisowi]]){{r|ency}}. Przez wszystkie te lata wysyłany był regularnie przez dyrekcję teatru do Paryża, a z czasem także do Wiednia, by zapoznawać się z nowym europejskim repertuarem baletowym, który realizował potem na scenie warszawskiej.

* 1847: ''[[Hrabina i wieśniaczka, czyli Przemiana żon]]'', balet czarodziejsko-pantomimiczny w 2 aktach i 3 obrazach wg ''Le diable à quatre'' Josepha Maziliera, muzyka [[Adolphe Adam]]

Poza tymi wielkimi widowiskami tworzył autorskie ''divertissements,'' a wśród nich popularne potem przez wiele lat ''Tańce perskie'' (1849) i ''Uroczystość róż'' (1852) – oba do muzyki [[Józef Stefani|Józefa Stefaniego]]. Wystawił także oryginalny balet pełnospektaklowy ''Dziewice jeziora'' z muzyką Gabriela Rożnieckiego (1860). Opracowywał sceny taneczne w przedstawieniach operowych. Był m.in. pierwszym choreografem tańców polskich w operach narodowych [[Stanisław Moniuszko|Stanisława Moniuszki]]: ''[[Halka (opera)|Halce]]'' (1858), ''[[Hrabina (opera)|Hrabinie]]'' (1860) i ''[[Straszny dwór|Strasznym dworze]]'' (1865){{r|ency}}. Podczas swej wieloletniej pracy pedagogicznej w szkole baletowej Teatru Wielkiego wykształcił dziesiątki polskich tancerzy. W 1867 roku zasłużony baletmistrz otrzymał emeryturę [[Warszawskie Teatry Rządowe|Warszawskich Teatrów Rządowych]]. Żył jeszcze potem 15 lat, nieczynny już zawodowo, ale serdecznie i z uznaniem wspominany przez prasę przy każdej nadarzającej się okazji. Zmarł w Warszawie 21 maja 1882 roku i pochowany został w grobie rodzinnym na Powązkach.<ref>https://mojecmentarze.blogspot.com/2015/05/konstancja-i-roman-turczynowicz.html</ref>

W 1836 roku Roman Turczynowicz poślubił swoją koleżankę z Teatru Wielkiego, artystkę baletu Konstancję Damse (1818-1880), córkę aktora i kompozytora [[Józef Damse|Józefa Damse]]go. Już jako [[Konstancja Turczynowicz]] w 1843 roku została ona pierwszą tancerką Warszawskich Teatrów Rządowych i zasłynęła jako najwybitniejsza artystka warszawskiego baletu romantycznego w Teatrze Wielkim. Ich dziećmi byli: Józef (1837-?), Karolina, zamężna Filatyn (1839-?), tancerz Jan Konstanty (1840-1878), Franciszek Ksawery (1841-?), Antoni Feliks (1844-?), Roman (1848-1850), aktor Leonard (1856-1899) i aktorka Marianna Krystyna, znana jako Maria (1860-1882)<ref>{{Cytuj |tytuł = Geneteka baza Polskiego Towarzystwa Genealogicznego |data dostępu = 2018-12-06 |opublikowany = www.geneteka.genealodzy.pl |url = http://www.geneteka.genealodzy.pl/index.php?search_lastname=Turczynowicz&search_lastname2=&from_date=&to_date=&rpp1=&bdm=&w=&op=se&lang=pol&exac=1}}</ref>.