Wikipedia

Palestyna: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
drobne ulepszenia
Nie podano opisu zmian
Znaczniki: wulgaryzmy lub nieodpowiednie słownictwo (filtr nadużyć) usuwanie dużej ilości tekstu (filtr nadużyć) VisualEditor
Linia 1:
{{Inne znaczenia|krainy geograficzno-historycznej|inne znaczenia słowa [[Palestyna (ujednoznacznienie)|Palestyna]]}}??????????[[Plik:MiddleEast.A2003031.0820.250m.jpg|thumb|[[Syropalestyna]] – zdjęcie satelitarne]]
[[Plik:Mill (British Mandate for Palestine currency, 1927).jpg|thumb|Palestyńska moneta z okresu rządów brytyjskich]]??????????[[Plik:Palestine-Mandate-Ensign-1927-1948.svg|thumb|Flaga brytyjskiego [[Palestyna (mandat)|mandatu Palestyna]]]]▼
[[Plik:MiddleEast.A2003031.0820.250m.jpg|thumb|[[Syropalestyna]] – zdjęcie satelitarne]]
▲[[Plik:Mill (British Mandate for Palestine currency, 1927).jpg|thumb|Palestyńska moneta z okresu rządów brytyjskich]]
[[Plik:Palestine-Mandate-Ensign-1927-1948.svg|thumb|Flaga brytyjskiego [[Palestyna (mandat)|mandatu Palestyna]]]]
[[Plik:Flag of Palestine - long triangle.svg|thumb|Flaga współczesnego państwa Palestyna]]
[[Plik:Jerusalem Dome of the rock BW 14.JPG|thumb|[[Kopuła na Skale]] w [[Jerozolima|Jerozolimie]]]]
[[Plik:PalestineP7b-1Pound-1929-donatedtj f.jpg|thumb|Banknot palestyńskiego funta]]
'''Palestyna''' ???????
'''Palestyna''' ({{w języku|ar|فلسطين}} ''Filasṭīn'', {{w języku|en|Palestine}}) – region geograficzny, część [[Bliski Wschód|Bliskiego Wschodu]]. Obejmuje on obszar o różnie określanych granicach. Współcześnie nazwa Palestyna odnoszona jest najczęściej do obszaru [[Palestyna (mandat)|terytorium mandatowego Wielkiej Brytanii]] z lat [[1920]]–[[1947]], terytorium państwa [[Izrael]] oraz [[Strefa Gazy|Strefy Gazy]] i [[Zachodni Brzeg|Zachodniego Brzegu Jordanu]] (tworzące razem państwo [[Palestyna (państwo)|Palestyny]]). Terytorium to nie pokrywa się z obszarem Palestyny historycznej, obejmującym także północną i środkową część obecnego państwa Izrael oraz zachodnią część [[Jordania|Jordanii]].
 
== Nazwa ==
???????
Nazwa Palestyna pochodzi od ludu [[Filistyni|Filistynów]], którzy osiedlili się na jej wybrzeżu w [[XII wiek p.n.e.|XII wieku p.n.e.]] Po stłumieniu powstania żydowskiego [[Szymon Bar-Kochba|Bar-Kochby]] w roku 133 po Chrystusie, cesarz [[Hadrian]] zmienił nazwę kraju z „Iudaea” (łac. Judea) na „Syria Palaestina” (łac. Syria palestyńska, czyli filistyńska).
 
== Historia ==
{{osobny artykuł|Historia Palestyny}}
[[Plik:UN Partition Plan For Palestine 1947.png|thumb|250px|Projekt podziału Palestyny z 1947, na żółto zaznaczone terytoria arabskie, na pomarańczowo żydowskie]]
<br />
W starożytności obecna Palestyna nosiła nazwę [[Kanaan]]. Kanaan został zasiedlony w [[paleolit|paleolicie]]. W [[mezolit|mezolicie]] istniały na tym terenie osiedla [[Kultura natufijska|kultury natufskiej]]. Od [[neolit]]u rozwijały się, tak jak na całym Bliskim Wschodzie, pierwsze miasta ([[Jerycho]]). Korzystne położenie geopolityczne Kanaanu w miejscu, gdzie prowadzą szlaki handlowe pomiędzy [[Afryka|Afryką]], [[Azja|Azją]] i [[Europa|Europą]], powodowało, że region ten był podbijany przez wiele ludów, m.in.: [[Starożytni Egipcjanie|Egipcjan]], [[Hetyci|Hetytów]], [[Hebrajczycy|Hebrajczyków]], [[Filistyni|Filistynów]], [[Asyria|Asyryjczyków]], [[Arabowie|Arabów]], [[Imperium Osmańskie|Turków osmańskich]], Brytyjczyków i [[Żydzi|Żydów]].
 
Około 2500 p.n.e. zasiedlona została przez [[Kananejczycy|Kananejczyków]]. Około [[XIII wiek p.n.e.|XIII wieku p.n.e.]] zaczęły ją przemierzać wędrowne plemiona [[Hebrajczycy|Hebrajczyków]]. W [[XII wiek p.n.e.|XII wieku p.n.e.]] na jej wybrzeżu osiedlili się Filistyni. Pod koniec [[XI wiek p.n.e.|XI wieku p.n.e.]] powstało na jej terytorium [[zjednoczone królestwo Izraela|królestwo żydowskie]], które wkrótce uległo rozbiciu na królestwa: [[królestwo Izraela (państwo północne)|Izrael]] i [[królestwo Judy|Judę]]. Około 587 p.n.e. Palestyna została podbita przez [[Babilonia|Babilonię]]. Od [[538 p.n.e.]] weszła w skład [[Achemenidzi|imperium perskiego]]. W 332 p.n.e. zdobył ją [[Aleksander Macedoński]]. Następnie znalazła się pod władzą dynastii [[Ptolemeusze|Ptolemeuszów]], a później dynastii [[Seleucydzi|Seleucydów]].
 
Od [[63 p.n.e.]], pod wpływem rzymskim. Judea początkowo otrzymała status państwa sprzymierzonego, lecz od 6 n.e. stała się rzymską prowincją. Powstania żydowskie: [[wojna żydowska (66–73)|pierwsze]] w latach [[66]]–[[70]] oraz [[Powstanie Bar-Kochby|drugie]] w latach 132–135 zakończyły się klęską i częściowym wypędzeniem Żydów z Palestyny<ref group="uwaga">Część archeologów i historyków podważa fakt wypędzenia – zob. m.in. badania [[Shlomo Sand]]a.</ref>. Od 395 Palestyna stała się częścią [[cesarstwo Bizantyńskie|cesarstwa wschodniorzymskiego]]. Stolicą późnostarożytnej Palestyny była [[Cezarea Nadmorska]]. W 451 r., na [[Sobór chalcedoński|soborze w Chalcedonie]], dzięki staraniom św. [[Juwenal]]a, [[Jerozolima]] została podniesiona do rangi piątego [[patriarcha]]tu, obejmującego Palestynę, [[Zajordanie]] i [[Synaj (półwysep)|Synaj]]. W latach 634–640 Palestyna została podbita przez [[Arabowie|Arabów]]. Na współczesnym obszarze Palestyny w okresie wczesnomuzułmańskim istniały okręgi wojskowe Palestyny, ze stolicą w [[Ramla|Ar-Ramli]] oraz Jordanu, ze stolicą w [[Tyberiada|Tyberiadzie]]. W latach 1099–1291 istniało w Palestynie – założone przez [[Krucjata|krzyżowców]] – [[Królestwo Jerozolimskie]], które później zdobyli egipscy [[mamelucy]]. W latach 1516–1918 Palestyna wchodziła w skład [[Imperium Osmańskie|imperium osmańskiego]], nie stanowiąc jednolitej jednostki administracyjnej.
 
{{osobny artykuł|Palestyna (mandat)}}
Zdobyta przez siły brytyjskie w [[kampania synajska i palestyńska|kampanii synajsko-palestyńskiej]] podczas [[I wojna światowa|I wojny światowej]] stała się w 1920 roku brytyjskim [[Mandat międzynarodowy|mandatem]], pierwotnie wraz z terytorium wydzielonej z niej w 1922 r. [[Transjordania|Transjordanii]]. Zainteresowanie [[Wielka Brytania|Brytyjczyków]] Palestyną wynikało z położenia blisko [[Kanał Sueski|Kanału Sueskiego]] oraz staraniami działaczy [[Żydzi|żydowskiego]] ruchu narodowego, [[syjonizm]]u, którzy organizowali imigrację [[Żydzi|Żydów]] do Palestyny w nadziei na utworzenie tam własnego państwa narodowego. Dlatego jeszcze w trakcie wojny, w 1917 r. w tzw. [[deklaracja Balfoura|deklaracji Balfoura]], minister spraw zagranicznych [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]] wyraził intencję utworzenia w Palestynie narodowej siedziby Żydów, którzy od wieków żyli większości w [[diaspora (naród)|diasporze]], w samej Palestynie utrzymując ciągłą, lecz minimalną, obecność. Sprzeciwiała się temu, jak również narastającej od schyłku [[XIX wiek|XIX]] w. imigracji Żydów, stanowiąca zdecydowaną większość populacji Palestyny ludność pochodzenia arabskiego, wśród której zaczęły narastać antyżydowskie i antybrytyjskie nastroje, objawiające się w antybrytyjskich powstaniach. Opór [[Arabowie|Arabów]] skłonił Brytyjczyków do ograniczania imigracji żydowskiej, co jednak zaowocowało w okresie [[II wojna światowa|II wojny światowej]] atakami terrorystycznymi skrajnych organizacji [[Żydzi|żydowskich]].
 
Tragedia [[Zagłada Żydów|Holocaustu]] przyspieszyła starania międzynarodowe o stworzenie państwa żydowskiego, zaś spotęgowana nią imigracja [[Żydzi|Żydów]] sprawiła, że zaczęli stanowić znaczną część ludności regionu. Nie mogąc pogodzić sprzecznych roszczeń [[Arabowie|Arabów]] i Żydów do terytorium Palestyny, [[Wielka Brytania|Brytyjczycy]] zdecydowali się przekazać kwestię Palestyny [[Organizacja Narodów Zjednoczonych|ONZ]].
 
W 1947 r. [[Organizacja Narodów Zjednoczonych|ONZ]] przedstawił projekt podziału Palestyny na dwie części: żydowską i arabską<ref>Roman Frister [http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/historia/1563153,1,jak-onz-podzielil-palestyne.read Jak ONZ podzielił Palestynę. Jak dzielono Ziemię Świętą] polityka.pl, 3 grudnia 2013.</ref>, zakładający oddanie ponad połowy terytorium Palestyny [[Żydzi|państwu żydowskiemu (Izraelowi)]] oraz umiędzynarodowienie [[Jerozolima|Jerozolimy]]. Doprowadziło to do wybuchu walk między stroną arabską i żydowską w Palestynie, m.in. do [[Masakra w Dajr Jasin|Masakry w Dajr Jasin]]. W przeddzień wygaśnięcia mandatu brytyjskiego (1948) sąsiednie państwa arabskie: [[Egipt]], [[Transjordania]], [[Irak]], [[Liban]] i [[Syria]] zaatakowały powstające państwo [[Izrael]], poniosły jednak klęskę. Izrael utrzymał całe przeznaczone dla siebie przez ONZ terytorium, a także zajął zachodnią [[Jerozolima|Jerozolimę]] i znaczną część ziem przewidzianych dla państwa arabskiego, usuwając przy tym, lub nie zezwalając na powrót zbiegłej przed działaniami wojennymi, autochtonicznej ludności arabskiej. Pozostałą część Palestyny podzieliły między siebie Transjordania, która, po zajęciu [[Zachodni Brzeg|Zachodniego Brzegu]] Jordanu przyjęła niedługo potem nazwę [[Jordania|Jordanii]], oraz Egipt, który sprawował kontrolę nad [[Strefa Gazy|Strefą Gazy]].
 
Podczas [[wojny izraelsko-arabskie|wojny sześciodniowej]] w 1967 [[Izrael]] zajął całe terytorium Zachodniej Palestyny i zajęte wtedy terytorium okupuje do dnia dzisiejszego, mimo protestów społeczności międzynarodowej. Na okupowanych terenach, zasiedlanych niezgodnie z prawem międzynarodowym przez Izraelczyków, wybuchły dwa powstania palestyńskie (tzw. [[intifada|intifady]]), skierowane przeciwko izraelskiej okupacji.
 
Wojska Izraela opuściły strefę Gazy we wrześniu 2005 roku. 20 maja 2011 roku, prezydent USA [[Barack Obama]] ogłosił, iż jego zdaniem powołanie państwa palestyńskiego w granicach sprzed 1967 roku doprowadziłoby do pokoju w tym rejonie.
 
== Zobacz też ==
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Palestyna”