I wojna izraelsko-arabska: Różnice pomiędzy wersjami

Począwszy od stycznia 1948 roku Arabowie rozpoczęli akcję bezpośrednich blokad żydowskich osiedli, uniemożliwiając dostarczenie do nich żywności i zaopatrzenia. Aby temu przeciwdziałać, Żydzi podejmowali próby przełamania blokad i organizowali konwoje opancerzonych pojazdów. Na tym etapie konfliktu Arabowie mieli duże problemy z organizacją, a ich działaniom brakowało wytrwałości i zdecydowania. Nie posiadali także żadnego centralnego dowództwa, które mogłoby koordynować działania. Natomiast działania żydowskie były przemyślane, a dowództwo Hagany przerzucało swoje oddziały na zagrożone odcinki, uzyskując w określonym czasie miejscową przewagę, która umożliwiała odnoszenie lokalnych sukcesów. Sytuacja zaczęła się zmieniać wraz z przybyciem do Palestyny [[Arabska Armia Wyzwoleńcza|Arabskiej Armii Wyzwoleńczej]]. Jej oddziały były formowane w sąsiedniej Syrii, a następnie, za milczącym przyzwoleniem Brytyjczyków, przechodziły na teren Mandatu Palestyny. Ich dowódcą polowym był pochodzący z Libanu oficer tureckiej armii [[Fauzi al-Kawukdżi|Fauzi al-Kaukdżi]]. Począwszy od stycznia oddziały te rozlokowały się w Galilei oraz w Samarii i przystąpiły do atakowania osiedli żydowskich{{odn|Gelber|2006|s=51-56}}. Równocześnie z Egiptu do Palestyny wkroczyły oddziały [[Armia Świętej Wojny|Armii Świętej Wojny]] dowodzone przez [[Abd al-Kadir al-Husajni|Abd al-QadiraKadira al-Husajniego]]<ref>{{cytuj książkę | nazwisko = Collins | imię = Larry | nazwisko2 = Lapierre | imię2 = Dominique | tytuł = O Jerusalem! | wydawca = Pan Books | miejsce = | rok = 1973 | strony = 131–153 | isbn = 978-0-330-23514-3}}</ref>. Przeprowadzili oni kilka nieudanych ataków na żydowskie osiedla, z których szybko wyciągnęli ważne lekcje – przestali atakować żydowskie osady, a skoncentrowali się na walkach w miastach i na szlakach komunikacyjnych. W konsekwencji bardzo szybko na wielu drogach całkowicie zamarł ruch żydowskich konwojów. Szczególnie uciążliwą okazała się blokada drogi do Jerozolimy, którą siły Hagany usiłowały przełamać. Kolejne operacje stawały się coraz bardziej rozbudowane i angażowano w nie coraz większe siły militarne. Pomimo to blokada Jerozolimy utrzymywała się. Równocześnie całkowite odcięte od wybrzeża zostały żydowskie osiedla w północnej Galilei i na pustyni Negew, przez co groził im upadek oraz całkowita likwidacja. Duża skala starć na tak małym obszarze powodowała dużą liczbę ofiar wśród ludności cywilnej, która zaczęła masowo opuszczać swoje miejsca zamieszkania. Z terenów objętych walkami uciekło około 100 tys. Arabów. Znaleźli oni schronienie w Samarii lub w sąsiednich państwach<ref>{{cytuj książkę | nazwisko = Morris | imię = Benny | tytuł = The Road to Jerusalem: Glubb Pasha, Palestine and the Jews | wydawca = I.B. Tauris| miejsce = New York| rok = 2003| strony = 163| isbn = 978-1-86064-812-0}}</ref>.

Upadek Nazaretu spowodował całkowity upadek morale arabskich. Kolejne wioski poddawały się bez walki, a ich mieszkańcy uciekali nie czekając nawet na pojawienie się żydowskich żołnierzy. W ten sposób odblokowana została linia komunikacyjna łącząca Hajfę poprzez Nazaret z Tyberiadą, zniesiono także blokadę oblężonego moszawu [[Ilanijja]]. Izraelskim żołnierzom nie udało się jednak uszczelnić pierścienia okrążenia wokół Nazaretu i Fauzi al-Kaukdżi wraz z większością sił Arabskiej Armii Wyzwoleńczej zdołał uciec do [[Górna Galilea|Górnej Galilei]]<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/History/Dekel.html | tytuł = Operation Dekel (July 9-18, 1948) | data dostępu = 2011-09-13 | autor = | opublikowany = | praca = [[Jewish Virtual Library]] | data = | język = en}}</ref>.

Operacja Jo’aw rozpoczęła się wieczorem 15 października 1948 od nalotu izraelskich samolotów na egipskie pozycje w Gazie, [[Bajt Hanun]] i aj-Majdal. Równocześnie zbombardowano [[Port lotniczy Al-Arisz|bazę lotniczą al-Arisz]], niszcząc cztery egipskie Spitfire’y na ziemi, hangar na samoloty oraz uszkadzając pas startowy. W ten sposób zostało wyeliminowane egipskie lotnictwo, a Izraelczycy uzyskali na froncie południowym panowanie w powietrzu<ref name=spitfire>{{cytuj stronę | url = http://101squadron.com/101real/spitfires.html | tytuł = Spitfires | data dostępu = 2011-09-11 | autor = | opublikowany = | praca = 101 Squadron IAF | data = | język = en}}</ref>. Działania lądowe rozpoczęły się wieczorem 15 października od serii ataków dywersyjnych, których celem było przerwanie wrogich linii komunikacyjnych i odwrócenie uwagi egipskiego dowództwa od głównego celu natarcia. W tym celu Izraelczycy wbili się klinem przecinając w rejonie wioski Bajt Hanun główną nadmorską drogę z Rafah do aj-Majdal. W ciągu kilku następnych dni doszło tutaj do [[Bitwa o Bajt Hanun|bitwy o Bajt Hanun]] (15-22 października)<ref>{{cytuj książkę | autor = Jehuda Wallach | tytuł = Carta’s Atlas of Israel. First Years 1948–1961 | wydawca = Carta Jerusalem | miejsce = Jerusalem | rok = 1978 | strony = 55 | isbn =}}</ref>. Równocześnie małe mobilne izraelskie jednostki przeprowadziły serię działań sabotażowych na nadmorskich liniach komunikacyjnych. Między innymi wysadzono tory na linii kolejowej z Rafah do al-Arisz oraz mosty drogowe pomiędzy Rafah a [[Chan Junus]]<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.ynet.co.il/yaan/0,7340,L-259775-MjU5Nzc1XzE0MzcyMjgwNl8xNDg2ODcyMDAeq-FreeYaan,00.html | tytuł = Operacja Jo’aw | data dostępu = 2011-09-11 | autor = | opublikowany = | praca = [[Jedi’ot Acharonot]] | data = | język = he}}</ref>. Drugi obszar działań dywersyjnych znajdował się na wschodzie, w rejonie wioski Irak al-Manszija. Usiłowano tutaj wbić klin w egipskie linie obronne, aby przeciąć linie zaopatrzeniowe i oddzielić zachodnie skrzydło wojsk egipskich od wschodniego, które mogłoby być następnie okrążone, w celu dalszej eliminacji w wybranym przez Izraelczyków czasie. Natarcie na wioskę [[Karatija]] przeprowadzono siłami pancernymi przy silnym wsparciu artylerii. Ostrzał artyleryjski okazał się jednak mało skuteczny, ponieważ Egipcjanie byli ukryci w dobrze przygotowanych fortyfikacjach obronnych. W wyniku tego izraelskie natarcie utknęło, a podczas wycofywania poniesiono bardzo ciężkie straty (100 żołnierzy oraz cztery czołgi [[Hotchkiss H-35]]). Ta druzgocąca porażka bardzo mocno wpłynęła na morale żołnierzy{{odn|Lorch|1998|s=508}}. Przez cały dzień 16 października, ciężkie izraelskie bombowce B-17 Flying Fortress bombardowały al-Arisz (o godz. 9:00), al-Majdal (godz. 13:30) oraz al-Faludża (godz. 16:00). Podczas powrotu z misji bojowej jeden z izraelskich myśliwców rozbił się w [[Port lotniczy Herclijja|bazie lotniczej Herclijja]]<ref name=spitfire />. Pomimo tych pierwszych niepowodzeń, Jigal Allon podjął decyzję o rozpoczęciu głównego natarcia, które było skierowane na skrzyżowanie dróg na zachód od fortu Irak Suwajdan. Rozpoczęło się ono w nocy z 16 na 17 października. Równolegle podjęto nieudaną próbę przeprowadzenia niewielkiego desantu morskiego i zniszczenia egipskiej baterii artylerii w rejonie zniszczonego kibucu [[Niccanim]]<ref>{{cytuj książkę | autor = Eliezer Tal | tytuł = Naval Operations in the War of Independence | wydawca = Ma’arakhot Publishing | miejsce = | rok = 1964 | strony = 152 | isbn =}}</ref>. Wznowienie ciężkich walk w rejonie Irak Suwajdan i utrata kontroli nad tamtejszym strategicznym skrzyżowaniem wzbudziło zaniepokojenie egipskiego dowództwa. Uważało ono jednak, że do głównego żydowskiego natarcia dojdzie w rejonie al-Faludża, dlatego do przeprowadzenia kontrataków użyto niewystarczających sił, koncentrując się jednocześnie na udrożnieniu linii zaopatrzeniowych w obszarze klina Bajt Hanun. Sytuację wykorzystali Izraelczycy, którzy wieczorem 17 października rozpoczęli ostatnią fazę [[Bitwa o korytarz separacyjny|bitwy o korytarz separacyjny]]. Postępując na południe wzdłuż drogi prowadzącej do żydowskiej enklawy na Negewie, zajęto kolejne wioski [[Kaukaba]] i [[Bajt Tima]]. Nacierający natrafili jednak na dobrze umocnioną linię obronną w rejonie wioski [[Hulajkat]], obsadzoną przez trzy kompanie egipskiej piechoty, które wspierali uciekinierzy z wcześniej zajętych pozycji. Przeciągające się walki pod Hulajkat groziły udaremnieniem całego planu operacji Jo’aw. Izraelskie dowództwo stało w obliczu możliwości narzucenia przez Radę Bezpieczeństwa ONZ w krótkim czasie kolejnego zawieszenia broni. Rozpoczęto więc wyścig z czasem, decydując się na wprowadzenie do walki Brygady Oded. Decyzja ta miała poważną wadę, ponieważ brygada ta działała wcześniej na północy w Galilei i nie posiadała żadnego doświadczenia w walce w warunkach pustynnych. Przeprowadziła ona w nocy z 18 na 19 października atak na egipskie linie zaopatrzeniowe pomiędzy al-Faludża i Bajt Dżibrin. Natarcie zakończyło się niepowodzeniem, jednak wywołało zamierzony cel, wzmagając poczucie zagrożenia u Egipcjan. W dniu 19 października przeprowadzili oni ewakuację sztabu głównego z al-Majdal na południe. Tego samego dnia izraelskie lotnictwo zauważyło egipski statek rozładowujący zaopatrzenie w Gazie. W celu jego przechwycenia skierowano trzy statki: INS ''Wedgwood'', INS ''Hagana'' i INS ''Noga''. W ten sposób doszło do [[Operacje morskie podczas operacji Jo’aw|bitwy morskiej pod al-Majdal]]<ref>{{cytuj książkę | autor = Eliezer Tal | tytuł = Naval Operations in the War of Independence | wydawca = Ma’arakhot Publishing | miejsce = | rok = 1964 | strony = 150-158 | isbn =}}</ref>. Tymczasem, wieczorem 19 października rozpoczęto decydujące natarcie na Hulajkat, otwierając do rana korytarz komunikacyjny na Negew. Równocześnie podjęto nieudaną próbę zdobycia fortu Irak Suwajdan.

Z rozpoczęciem obu operacji czekano do wieczora 19 października, aby nie sprowokować Jordańczyków i nie zakłócić w ten sposób realizacji operacji Jo’aw. Dowódców sił operacyjnych uczulano przy tym, że mają bezwzględnie unikać jakichkolwiek incydentów zbrojnych z wojskami jordańskimi, aby nie sprowokować w ten sposób Legionu Arabskiego do zaangażowania się w walki<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.palmach.org.il/show_item.asp?levelId=38612&itemId=5893&itemType=0 | tytuł = Operacja Ha-Har | data dostępu = 2011-10-23 | autor = | opublikowany = | praca = Palmach – The Elite Striking Force of the Haganah | data = | język = he}}</ref>. Obie operacje bardzo szybko rozwinęły się i izraelscy żołnierze opanowali większość zamierzonych celów. Natarcie utknęło jednak w rejonie wioski Bajt Dżala. Tymczasem do arabskich ochotników dotarły informacje o klęskach egipskich wojsk na froncie południowym. Rankiem 21 października upadło miasto Beer Szewa, odcinając drogi zaopatrzenia dla zgrupowania wojsk stacjonujących w rejonie Hebronu i Betlejem. W rezultacie większość egipskich oficerów uciekła z tego rejonu, pozostawiając swoich żołnierzy samemu. Siły arabskie zaczęły się w popłochu wycofywać, nie nawiązując walki z Izraelczykami. Jordańczycy podjęli próbę ratowania sytuacji i wysłali kompanię żołnierzy dowodzonych przez brytyjskiego oficera w celu ponownego zorganizowania arabskich ochotników aby stworzyć nową linię obrony. Próba ta jednak zakończyła się niepowodzeniem, a jordańskie działania ograniczyły się do wystawienia blokady drogowej na południe od Betlejem{{odn|Jadwiszczok|2010|s=257-258}}. W dniu 21 października Mosze Dajan zwrócił się do premiera Ben Guriona z propozycją zajęcia połączonymi siłami użytymi w obu operacjach strategicznej wioski Bajt Dżala. Zdobycie jej otworzyłoby drogę do wyzwolenia bloku żydowskich osiedli [[Gusz Ecjon]] i wyparcia arabskich sił w rejon Hebronu. Otrzymał on jednak wyraźny rozkaz, aby wstrzymać dalsze natarcie. Ben Gurion powiedział: <blockquote>''„Jeśli zajmiemy wioskę, będziemy musieli ją ewakuować pod presją ONZ, dlatego szkoda tracić przy tym życie choćby jednego człowieka.”''<ref>{{cytuj książkę | autor = Jehoszua Ben-ArieArje | tytuł = History of Israel: The War of Independence (1947–1949) | wydawca = | miejsce = Jerusalem | rok = | strony = 242 | isbn =}}</ref></blockquote>

W dniu 4 marca 1949 rozpoczęły się tajne rozmowy izraelsko-jordańskie na greckiej wyspie Rodos. Szefem izraelskiej delegacji był [[Reuwen Sziloah]]. Towarzyszyli mu generał [[Mosze Dajan]] i [[Dan Lehner]] oraz konsultant Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Szefem jordańskiej delegacji był pułkownik [[Ahmad Sidqi al-Jundi]], któremu towarzyszyło trzech wysokich oficerów i radca prawny. We wszystkich rozmowach uczestniczył mediator Narodów Zjednoczonych w Palestynie, Ralph Bunche. W trakcie rozmów, podjęto starania o rozpoczęcie osobnych negocjacji z Irakiem, spotkały się one jednak ze zdecydowaną odmową. W marcu Irakijczycy zapowiedzieli wycofanie swojego korpusu ekspedycyjnego z Palestyny. Jego pozycje miały obsadzić siły jordańskiego Legionu Arabskiego, powstało jednak w tej sprawie zamieszanie i izraelskie dowództwo planowało wykorzystać to na swoją korzyść. Przygotowano plan operacji Szin-TavTaw-Szin, podczas której trzy izraelskie brygady miały zająć opuszczone przez Irakijczyków pozycje w Wadi Ara. Operacja miała rozpocząć się 12 marca 1949, została jednak odwołana, ponieważ Jordańczycy zgodzili się pójść na znaczne ustępstwa w rozmowach prowadzonych na wyspie Rodos. 23 marca zawarto tajne porozumienie w sprawie Wadi Ara, które włączono później do umowy o rozejmie. W dniu 3 kwietnia 1949 nastąpiło podpisanie [[Rozejm izraelsko-jordański (1949)|rozejmu izraelsko-jordańskiego]]. Wyznaczono przebieg linii demarkacyjnych, określając czasy wycofania wojsk z poszczególnych stref. Do nadzoru rozejmu w rejonie Jerozolimy powołano Komitet Specjalny, do którego zadań należało zapewnienie przywrócenia normalnej komunikacji z miastem, wznowieniem normalnych dostaw wody i energii elektrycznej, wznowienie normalnego funkcjonowania instytucji kulturalnych i humanitarnych na [[Góra Skopus|Górze Skopus]] oraz swobodnego dostępu do miejsc świętych oraz korzystania z cmentarza na [[Góra Oliwna|Górze Oliwnej]]. Pozostałymi sprawami rozejmu zajmowała się Mieszana Komisja Rozejmu (HKJIMAC; ang. ''Hashemite Kingdom of Jordan/Israel Mixed Armistice Commission'')<ref>{{cytuj stronę | url = https://unispal.un.org/DPA/DPR/UNISPAL.NSF/0/F03D55E48F77AB698525643B00608D34 | tytuł = Hashemite Jordan Kingdom-Israel General Armistice Agreement | data dostępu = 2016-05-02 | autor = | opublikowany = | praca = United Nations | data = | język = en}}</ref>. Podpisanie tego rozejmu było połowicznym sukcesem izraelskiej strategii polityczno-wojskowej. Udało się uzyskać zapewnienia przywrócenia zaopatrzenia dla Jerozolimy. Szczególnie istotnymi były gwarancje o swobodnym dostępie do miejsc świętych oraz instytucji kulturalnych i humanitarnych w mieście. W rzeczywistości okazało się jednak, że Jordania nie respektowała tych ustaleń. Porażką był fakt, że Jordania nie uznała faktu istnienia państwa żydowskiego i nie podpisała trwałego porozumienia pokojowego, tylko zawieszenie broni. W rezultacie, wojna izraelsko-jordańska została tylko przerwana na czas obowiązywania rozejmu.