Kartuzy: Różnice pomiędzy wersjami

W 1886 r. Kartuzy uzyskały połączenie kolejowe z [[Pruszcz Gdański|Pruszczem Gdańskim]]. W 1897 r. powstał w Kartuzach dworzec kolejowy, który w 2017r. został zburzony i nazastąpiony jegonowym miejsce powstał zupełnie nowy, zbudowany od podstaw dworzecobiektem. W 1901 r. Kartuzy uzyskały połączenie kolejowe z Kościerzyną. W 1904 r. wybudowano w Kartuzach parowozownię i wieżę ciśnień. W 1905 r. przedłużono linię kolejową Pruszcz - Kartuzy do Lęborka<ref name="Widernik40">{{cytuj książkę | nazwisko = Widernik (red.)| imię = Mieczysław | tytuł = Dzieje Kartuz| wydawca = Gmina Kartuzy| miejsce = Kartuzy| rok = 2001| strony = 40| isbn =}}</ref>. W 1910 r. po ukończeniu elektrowni wodnej w Rutkach na Raduni, Kartuzy zelektryfikowano<ref name="Widernik45">{{cytuj książkę | nazwisko = Widernik (red.)| imię = Mieczysław | tytuł = Dzieje Kartuz| wydawca = Gmina Kartuzy| miejsce = Kartuzy| rok = 2001| strony = 45| isbn =}}</ref>.

W 1918 r. poPo odzyskaniu przez Polskę niepodległości nastąpiła na Pomorzuw [[delimitacja1918]], granic. Wojskowojsko polskie wkroczyło do Kartuz 8 lutego 1920 r.<ref name="Widernik26">{{cytuj książkę | nazwisko = Widernik (red.)| imię = Mieczysław | tytuł = Dzieje Kartuz| wydawca = Gmina Kartuzy| miejsce = Kartuzy| rok = 2001| strony = 26| isbn =}}</ref> W 1920 r. utworzono w Kartuzach Powiatową Komendę Policji Państwowej<ref name="Widernik27"/>, a miejscowość stała się stolicą powiatu kartuskiego, który graniczył z powiatami wejherowskim i kościerskim oraz z Niemcami i [[Wolne Miasto Gdańsk|Wolnym Miastem Gdańsk]]<ref name="Widernik14">{{cytuj książkę | nazwisko = Widernik (red.)| imię = Mieczysław| autor link = | tytuł = Dzieje Kartuz| wydawca = Gmina Kartuzy| miejsce = Kartuzy| rok = 2001| strony = 14| isbn =}}</ref>. Kartuzy wówczas nie miały praw miejskich. W latach 1920–1923 wielu Niemców opuściło Kartuzy. Ludność niemiecka, choć w mniejszości, była elitą finansową i edukacyjną powiatu<ref name="Widernik34">{{cytuj książkę | nazwisko = Widernik (red.)| imię = Mieczysław| autor link = | tytuł = Dzieje Kartuz| wydawca = Gmina Kartuzy| miejsce = Kartuzy| rok = 2001| strony = 34| isbn =}}</ref>. W 1921 r. po wybudowaniu linii Gdynia – Kokoszki (obecnie linia kolejowa nr 235, na odcinku Gdańsk Osowa – Gdynia Główna przebudowana) Kartuzy zyskały połączenie kolejowe z Gdynią<ref name="Widernik41">{{cytuj książkę | nazwisko = Widernik (red.)| imię = Mieczysław| autor link = | tytuł = Dzieje Kartuz| wydawca = Gmina Kartuzy| miejsce = Kartuzy| rok = 2001| strony = 41| isbn =}}</ref>. Podczas [[wojna celna między Polską a Niemcami|wojny celnej między Polską a Niemcami]] połączenie przez Kartuzy, choć typowo lokalne, przejęło pociągi obsługujące port w Gdyni<ref name="Kotlarz11">{{cytuj książkę |nazwisko = Kotlarz| imię = Grzegorz |nazwisko2=Dąbrowski |imię2= Henryk |nazwisko3= Wieczorek |imię3= Edward | autor link = | tytuł = Magistrala Węglowa| wydawca = | miejsce = Rybnik| rok = 2008| strony = 11| isbn =978-83-926946-0-1}}</ref>. W szczytowym okresie stacja w Kartuzach zatrudniała aż 150 pracowników, a w powstałej wówczas Ochotniczej Straży Pożarnej pracowało 30 kolejarzy. Węzeł kolejowy posiadał również własną służbę medyczną, w której pracował między innymi działacz kaszubski, poeta [[Aleksander Majkowski]]<ref name="Widernik41"/>. W 1922 r. w Kartuzach powstał szpital powiatowy<ref name="Widernik46">{{cytuj książkę | nazwisko = Widernik (red.)| imię = Mieczysław| autor link = | tytuł = Dzieje Kartuz| wydawca = Gmina Kartuzy| miejsce = Kartuzy| rok = 2001| strony = 46| isbn =}}</ref>

W okresie międzywojennym w mieście funkcjonowały tartak Rengera, piekarnia Rabowa przy pl. sw. Brunona 1 oraz zakład fotograficzny "J.Józef Brillowski" przy ul. Jeziornej.

4 września 1939 r. rozpoczęła się okupacja niemiecka w Kartuzach<ref name="Widernik157">{{cytuj książkę | nazwisko = Widernik (red.)| imię = Mieczysław| autor link = | tytuł = Dzieje Kartuz| wydawca = Gmina Kartuzy| miejsce = Kartuzy| rok = 2001| strony = 157| isbn =}}</ref>. Burmistrzem miasta został Kurt Gutjahr, korzystający z usług 13 agentów gestapo. W chwili wkraczania do miasta Wehrmachtu podpalona została miejscowa syngoga, a licząca 45 osób diaspora żydowska poddana eksterminacji<ref name="album">{{Cytuj książkę | nazwisko = Ciemiński | imię = Ryszard | tytuł = Album Kartuski | wydawca = Oficyna WydawniczaGrafWydawnicza Graf | miejsce = Gdańsk | data = 1991 | isbn = 8385130284}}</ref>.

Walki o Kartuzy rozpoczęły się 9 marca 1945 r. Miasto zaatakowały oddziały pancerne i piechota z 49 armiiArmii generała pułkownika Iwana Griszina dowodzona2 Frontu przezBiałoruskiego Konstantego Rokosowskiego i opanowały je nazajutrz, 10 marca 1945 r. W czasie walk poległo około 320 żołnierzy Armii Czerwonej. W lipcu 1945 r. ustanowiono w Kartuzach polską administrację, mimo że do roku 1946 pozostała w nimnich armia radziecka<ref name="Widernik234">{{cytuj książkę | nazwisko = Widernik (red.)| imię = Mieczysław| autor link = | tytuł = Dzieje Kartuz| wydawca = Gmina Kartuzy| miejsce = Kartuzy| rok = 2001| strony = 234| isbn =}}</ref>.

W Kartuzach przed II wojną światową, dobrze rozwinął się tylko przemysł rolno-spożywczy (mleczarnia<ref name="Poznajswojewojewództwo49">{{cytuj książkę |nazwisko = | imię = | autor link = | tytuł = Poznaj swoje województwo| wydawca = Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza| miejsce = Warszawa| rok = 1979| strony = 49| isbn =}}</ref>, browar<ref name="Widernik43">{{cytuj książkę | nazwisko = Widernik (red.)| imię = Mieczysław| autor link = | tytuł = Dzieje Kartuz| wydawca = Gmina Kartuzy| miejsce = Kartuzy| rok = 2001| strony = 43| isbn =}}</ref>,, rzeźnia<ref name="Widernik45"/>, młyny<ref name="Widernik246">{{cytuj książkę | nazwisko = Widernik (red.)| imię = Mieczysław| autor link = | tytuł = Dzieje Kartuz| wydawca = Gmina Kartuzy| miejsce = Kartuzy| rok = 2001| strony = 246| isbn =}}</ref>). Znaczniej słabiej przed wojną rozwinięty był przemysł drzewny<ref name="Widernik43"/>.