|
7 stycznia 2010 r. powstało konsorcjum grupy [[Energa]] i Kopalni Adamów, zawiązane w celu budowy i eksploatacji [[elektrownia wiatrowa|elektrowni wiatrowych]] na terenie pokopalnianym odkrywki "Adamów" w [[Przykona (gmina)|gminie Przykona]]. Pierwsza z nich ma moc około 40 [[megawat|MW]], a planowana moc docelowa elektrowni ma wynosić ok. 80 MW. Istnieje możliwość budowy dalszych farm wiatrowych na terenach pozostałych odkrywek kopalni Adamów.
== Historia kopalni ==
Złoże węgla brunatnego pod Turkiem zostało odkryte trochę przypadkowo, w czasie poszukiwań ropy naftowej. Pracami poszukiwawczymi kierował wówczas geolog Adam Patla, którego imię dało nazwę złożu węgla i kopalni Adamów. Inwestycja została rozpoczęta na mocy zarządzenia ministra górnictwa z 26 stycznia 1959 roku, założenia projektowe i dokumentację przygotowało Dolnośląskie Biuro Projektów Górniczych we Wrocławiu. Na tej podstawie już w 1959 roku w rejonie wsi Warenka rozpoczęto budowę kopalni. W pobliskiej miejscowości Korytków ruszyła budowa elektrowni. Inwestycja miała kolosalne znaczenie dla miasta i ówczesnego powiatu. Nie ma przesady w stwierdzeniu, że otworzyła okno na świat zacofanemu gospodarczo terenowi. Dzięki budowie zakładów przemysłowych region turecki i samo miasto, które liczyło wówczas około 5 tys. mieszkańców, dostały szansę wejścia na drogę dynamicznego rozwoju. Wkrótce obok chałup krytych strzechą i wiejskich podwórek pojawiły się nowoczesne bryły bloków mieszkalnych i budynków zaplecza kopalni. W latach 1960-61 trwały prace przy montowaniu przenośników taśmowych, a we wrześniu 1961, po uruchomieniu koparki SchRs 315 i pierwszej nitki taśmociągu, rozpoczęło się zdejmowanie nadkładu. W 1962 roku powstał pierwszy układ KTZ ze zwałowarką A2RsB 5000. W następnych latach, w miarę oddawania do eksploatacji kolejnych koparek nadkładowych i dalszych tras przenośników, ilość zdejmowanego nadkładu systematycznie rosła.<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = http://zepak.com.pl/upload/Miesicznik/NR_6._CZERWIEC_2017.pdf |data = }}</ref>
Okres budowy kopalni trwał pięć i pół roku. W 1964 roku kończono prace związane z przygotowaniem transportu węgla do elektrowni. Długość trasy wynosiła 7,8 km. Wybudowano most na Kiełbasce, dwa wiadukty, pięć przepustów rurowych i jeden żelbetonowy, ułożono 10 km torów. Trasa została zelektryfikowana, zakupiono cztery elektrowozy oraz 42 wagony samowyładowcze. Samodzielny Oddział Wykonawstwa Inwestycyjnego zgłosił gotowość odkrywki do eksploatacji 21 września 1964 roku, w październiku wydobyto pierwszy węgiel. Otwarcie kopalni i Elektrowni Adamów nastąpiło 28 listopada. Na uroczystość przyjechał wicepremier Piotr Jaroszewicz i minister Jan Mitręga. Po przecięciu wstęgi we wkopie uczestnicy udali się na barbórkową akademię do hali warsztatów mechanicznych. Wraz z uruchomieniem kopalni zmieniła się jej nazwa – odrzucono dodatek „w budowie”, została Kopalnia Węgla Brunatnego „Adamów”. Jednostką nadzorczą było Zjednoczenie Przemysłu Węgla Brunatnego we Wrocławiu, w jego strukturze kopalnia pozostawała przez 12 lat. Do 1976 roku węgiel wydobywany był tylko w odkrywce Adamów. Pojawiła się koncepcja wykorzystania złoża Władysławów, ale w połowie lat 1960 została zarzucona. To z tego między innymi powodu w latach 1970 wystąpiły kłopoty z dostawami do elektrowni. Problem rozwiązało dopiero uruchomienie odkrywki Bogdałów, a po kilku latach także odkrywki Władysławów. Od początku istnienia zakładu działała w nim straż pożarna. Początkowo strażacy pełnili swoją służbę ochotniczo, pracując przy budowie kopalnianych obiektów, montowaniu koparek czy taśmociągów. W 1961 roku oddano do użytku budynek straży z wieżą obserwacyjną, który służy ratownikom do dziś. W tym czasie straż ochotnicza została przekształcona w zawodową. Poza pracą operacyjną i prewencją strażacy dbali o podnoszenie swoich umiejętności. Dzięki systematycznym szkoleniom w 1965 roku zajęli drugie miejsce w zawodach branży węgla brunatnego. Już w latach 1960 powstały pierwsze obiekty socjalne. Wybudowano przedszkole górnicze, przychodnię zakładową, klub „Barbórka” i kilka bloków mieszkalnych.<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = http://zepak.com.pl/upload/NR_10._PADZIERNIK_2017.pdf |data = }}</ref>
Druga połowa lat 1960 nie była łatwa dla adamowskich górników. Skończył się etap budowy kopalni, kiedy inwestycję finansował budżet centralny, teraz trzeba było zdobywać pieniądze na zakupy i remonty. W latach 1965- 67 wprowadzono system remontów rocznych, polegający na wymianie całych, wcześniej przygotowanych zespołów i podzespołów maszyn podstawowych w miejscu ich pracy. Skróciło to czas postoju maszyn średnio o 5-6 dni w roku. Zimą przeprowadzano remont koparek nadkładowych, a latem, w czasie mniejszego zapotrzebowania na węgiel, maszyn pracujących przy wydobyciu surowca. Jednym z większych wydatków w tym czasie było wprowadzenie zwałowarki A2RsB 2500 wraz z przenośnikami. W 1969 roku warunki pracy poprawiło zbudowanie na terenie wkopu szatni i łaźni, powstały też nowe drogi, place i wiata magazynowa. Dziesięciolecie kopalni, obchodzone w 1969 roku, zbiegło się z wydobyciem dziesięciomilionowej tony węgla. Na jubileuszowej akademii spotkali się wszyscy pracownicy przedsiębiorstwa, 87 spośród nich pracowało nieprzerwanie od początku jego istnienia. Trudne warunki geologiczne na odkrywce Adamów, zwłaszcza w warstwie nadkładowej, zmusiły załogę do poszukiwania nowatorskich rozwiązań technicznych. Pierwsze wnioski racjonalizatorskie zgłoszono w 1960 roku, rok później wdrożono 12 pierwszych projektów. Wiosną 1962 roku powstał Klub Techniki i Racjonalizacji. Do 1964 roku jego członkowie zgłosili 247 projektów racjonalizatorskich, wdrożono 138 z nich. Rozwiązania dotyczyły m. in. wprowadzenia automatyki na barierze pomp głębinowych, unifikacji krążników nośnych przenośników taśmowych czy zastosowania wulkanizacji na gorąco oponowych kabli elektrycznych 6 kV. Pod koniec dekady zarejestrowano kolejnych 340 projektów, z których wdrożono 169. Zespół pracowników warsztatu elektrycznego zajął drugie miejsce w województwie za projekt zabezpieczenia silnika pompy głębinowej przed rozkręceniem się i utonięciem w studni, a autorzy rozwiązania pt. ”Elastyczne człony nadawowe dla przenośników taśmowych” otrzymali od Zarządu Oddziału NOT w Poznaniu wyróżnienie za wybitne osiągnięcia w dziedzinie techniki. Górnicy widoczni byli podczas różnych uroczystości i świąt, co roku otwierali pierwszomajowy pochód w Turku. Delegacje kopalni zapraszano na imprezy regionalne i miejskie i na święta innych zakładów. Organizowano tak- że wiele spotkań wewnątrzkopalnianych. Miłą tradycją była doroczna uroczystość dla pań z okazji Dnia Kobiet. Rozwijał się również sport. W 1965 roku powstał Klub „Górnik”, który wkrótce przekształcił się w oddział TKKF. Jego pierwszym prezesem był Józef Banaszkiewicz. Działała tam sekcja pływacka, piłki siatkowej i nożnej, brydża sportowego, tenisa stołowego i ziemnego, grano w szachy i warcaby. Dwa razy w tygodniu organizowano wyjazdy na basen do Kalisza, a potem Konina. Górnicy często brali udział w zawodach międzyzakładowych. Dobre wyniki osiągali siatkarze i piłkarze oraz brydżyści.<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = http://zepak.com.pl/upload/NR_11._LISTOPAD_2017.pdf |data = }}</ref>
Do 1976 roku węgiel wydobywano tylko w odkrywce Adamów, średnio 3,3 mln ton rocznie. Jednak zapotrzebowanie elektrowni było większe, dlatego zaczęto sprowadzać miał węglowy ze Śląska (w Kole przeładowywano go na cię- żarówki), a nawet rozważano podłączenie elektrowni do rurociągu gazowego z Ostrowa Wielkopolskiego. Ostatecznie zwyciężyła koncepcja budowy dwóch nowych odkrywek w Bogdałowie i Władysławowie. Pierwsza z nich, Bogdałów, o stosunkowo niewielkich zasobach (w ciągu 14 lat eksploatacji wydobyto tam 16 mln ton węgla) położona była na północ od Adamowa, oddzielona od pierwszej odkrywki wymyciem erozyjnym. Przygotowania do uruchomienia Bogdałowa obejmowały budowę dróg dojazdowych i placu montażowego, budynków zaplecza i rozdzielni oraz wycięcia lasu pod trasę węglową. Zmontowano też dwie koparki: DS 1120 i pochodzącą z Konina Rs 400. Otwarcie Bogdałowa nastąpiło 8 lipca 1975, a wydobycie rozpoczęto 3 grudnia tego roku. Jednak eksploatację spowalniała duża awaryjność koparek Rs 400 i SchRs 315, dlatego pierwszy węgiel do elektrowni został dostarczony dopiero 3 sierpnia 1977 roku. Na zdjęciu z uroczystości uruchomienia Bogdałowa widać ówczesnego wojewodę Tadeusza Grabskiego oraz dyrektora Mariana Hotewicza, który kierował kopalnią od 1968 do 1983 roku, był najdłużej urzędującym dyrektorem w dziejach firmy. Ukończył Politechnikę Śląską w Gliwicach, był specjalistą od eksploatacji złóż. W kopalni Adamów przeszedł wszystkie szczeble dozoru, sprawdził się jako sprawny menedżer z wizją rozwoju kopalni. Uruchomienie dwóch nowych odkrywek spowodowało wzrost zatrudnienia. W 1965 roku w kopalni pracowało 2521 osób, w 1979 roku – 2996. Poprawiły się warunki socjalne i zarobki. W 1975 roku średnia płaca robotnika wynosiła 4076zł, rok później 4234 zł, za przekroczenie planu pracownicy otrzymywali 10-procentową premię. Jedną z pierwszych organizacji w kopalni Adamów było koło Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Górnictwa, utworzone już w grudniu 1959 roku. Na początku działalności liczyło 25 osób, by w 1988 roku osiągnąć 350 członków. Koło SITG opiniowało prace badawcze, nowe rozwiązania i projekty racjonalizatorskie. Dbało także o tradycje górnicze, zapoczątkowało przeprowadzanie Karczmy Piwnej i ceremonii wręczania szpad górniczych. Od 1966 roku datuje się działalność orkiestry dętej kopalni Adamów. Organizatorem zespołu i pierwszym dyrygentem był Roman Paszkiewicz. W sierpniu 1968 roku kierownictwo objął Zenon Jankowski. Pod jego batutą muzycy grali aż 34 lata. Zespół występował podczas uroczystości zakładowych i miejskich, zdobywał nagrody na festiwalach i konkursach. Poza ogniskiem muzycznym było to jedyne miejsce w Turku, gdzie można było nauczyć się gry na instrumentach. W 1969 roku orkiestra wstąpiła do Wielkopolskiego Zjednoczenia Chórów i Orkiestr Dętych w Poznaniu. Z biegiem lat przybywało nowych członków, pojawiła się grupa doboszy, a w roku 1977 także kapela górnicza „Retro”.<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = http://zepak.com.pl/upload/Miesicznik/NR_1._STYCZE_2018.pdf |data = }}</ref>
Równolegle z budową odkrywki Bogdałów trwały prace nad uruchomieniem Władysławowa. Pierwotnie ta odkrywka miała powstać wcześniej, w pierwszej połowie lat 1960, ale zmieniono plany. Ponieważ Władysławów był oddalony od centrum kopalni oraz Elektrowni Adamów, trzeba było wybudować załadownię węgla i wiele obiektów zaplecza. Budowa szła sprawnie. Zbieranie nadkładu rozpoczęto w grudniu 1976 roku, trasę węglową zbudowano w 1978, a przekazanie odkrywki do eksploatacji nastąpiło 7 grudnia 1979 roku. Z odkrywki Władysławów wydobywano średnio 1 200 - 1 400 tys. ton rocznie, rekord padł w 1995 roku, kiedy wydobycie sięgnęło 2 mln 087 tys. ton. W 1976 roku na polu zachodnim odkrywki Adamów zastosowano nową metodę zdejmowania nadkładu - na strop węglowy wprowadzono koparkę SchRs 800. To rozwiązanie podwoiło ilość odkrytego węgla, skróciło drogę nadkładu o 4 km i pozwoliło zaniechać zdjęcia 2,5 mln m3 nadkładu. Dzięki tym zabiegom kopalnia Adamów wykonała roczny plan wydobycia 3,3 mln ton węgla już 21 listopada 1976 roku. Kryzys gospodarczy z przełomu lat 1970 i 80 nie ominął Adamowa. W 1979 roku z trudnością wykonano plan wydobycia, pojawiły się kłopoty z transportem i niedobory energii, awaryjność koparek obniżała wydobycie w kolejnych latach. Dodatkowo na obu nowych odkrywkach natrafiono na strefy bezwęglowe, nieuwzględnione w dokumentacji geologicznej, co zmniejszyło wydobycie o 252 tys. ton. Sytuacja produkcyjna i finansowa zakładu zaczęła się poprawiać od 1982 roku. Jedną z najstarszych organizacji działających w KWB Adamów jest Klub Honorowych Dawców Krwi. Powstał w 1964 roku z inicjatywy Ryszarda Wiśniewskiego i Alojzego Łojewskiego. Na pierwszą akcję zgłosiło się 50 osób, które oddały w sumie 21 litrów krwi. Akcje krwiodawstwa odbywały się cztery razy w roku; od 1966 r. działał Bank Krwi Kopalni Adamów przy Stacji Krwiodawstwa w Kaliszu. W latach 1980 do klubu należało około 500 osób, do każdej akcji zgłaszało się średnio 150 członków klubu. Klub Techniki i Racjonalizacji powstał wiosną 1962 roku. Tylko przez cztery pierwsze lata jego członkowie zgłosili 247 projektów. Racjonalizatorzy byli bardzo aktywni, mocno angażowali się w życie zakładu: organizowali „Giełdę Projektów” i doroczne wystawy, a z okazji 20-lecia kopalni zwołali sejmik racjonalizatorski. W 1987 roku uroczyście obchodzono 25-lecie klubu. Zakładowa stołówka przez pierwsze trzy lata mieściła się w pomieszczeniach Klubu Barbórka. Budowę nowej stołówki ukończono w 1979 roku – o tym, jak bardzo była potrzebna świadczy zdjęcie z jej otwarcia, na którym widać tłum pracowników wchodzących do nowego obiektu. W latach 1980 większość produktów pochodziła z kopalnianego gospodarstwa. Stołówka słynęła ze smacznych obiadów, najpierw mogli z nich korzystać tylko pracownicy kopalni, potem również mieszkańcy Turku.<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = http://zepak.com.pl/upload/Miesicznik/NR_2._LUTY_2018.pdf |data = }}</ref>
Pracę odkrywki Bogdałów zaplanowano do 1990 roku; aby ją zastąpić należało uruchomić kolejną odkrywkę – Koźmin. Przygotowania do eksploatacji obejmowały m. in. budowę studni odwodnieniowych, dróg, rurociągu i pięciu stacji napędowych oraz prze- łożenie Strugi Janiszewskiej. Początkowo nadkład z Koźmina miał być zdejmowany od stycznia 1988, ale braki materiałowe oraz przedłużające się procedury formalne wpłynęły na przesunięcie terminu o rok. Ostatecznie nadkład zaczęto zbierać latem 1989 roku, a wydobycie węgla ruszyło 1 października 1991 roku. Obszar górniczy odkrywki zajmował 16,3 km2, zasoby przemysłowe węgla wynosiły 20,7 mln ton. Nadkład miał średnią grubość 33,4 m, a pokład węgla 5,2 m. W kwietniu 1990 roku poważnej awarii uległa największa koparka SchRs 1200 pracująca na odkrywce Adamów. Była to jedna z najsłynniejszych awarii w branży węgla brunatnego. Zniszczonych zostało około 300 ton konstrukcji nadwozia. Koparka była maszyną dość wyeksploatowaną, pracowała od 28 lat, ale kierownictwo kopalni nie zdecydowało się na jej zezłomowanie. Przystąpiono do mozolnego remontu, który – z udziałem kilku firm – trwał do 1993 roku. Koszt remontu oceniono na 20 proc. wartości nowej koparki. W 1989 roku po raz pierwszy pojawiła się spadkowa tendencja w zatrudnieniu, zjawisko to pogłębiło się w kolejnych latach. W wyniku zahamowania przyjęć do pracy oraz przechodzenia na emeryturę znacznych grup pracowników, w 1991 roku zatrudnienie spadło do 2785 osób. W tym czasie zwiększył się ruch służbowy związany z zamknięciem Bogdałowa i uruchomieniem Koźmina. Obchodzone w 1989 roku 30-lecie kopalni przypadło na gorący czas polskiej historii. Zmiany ustrojowe połą- czone z reformą gospodarczą napeł- niały górników niepokojem o przyszłość zakładu. Pracownicy martwili się o zakres produkcji i poziom zatrudnienia oraz przyszłość elektrowni. Obchody jubileuszu przebiegły zatem w atmosferze niepewności. W kopalnianym archiwum odnotowano wizytę Henryki Bochniarz, ministra przemysłu i handlu w gabinecie J.K. Bieleckiego, która odwiedziła Adamów w 1991 roku.<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = http://zepak.com.pl/upload/Miesicznik/NR_3._MARZEC_2018.pdf |data = }}</ref>
W sobotę 30 grudnia 2017 roku odjechał ostatni pociąg z węglem z kopalni Adamów do elektrowni w Turku. Zakończenie transportowania surowca jest związane z zamknięciem siłowni, która zgodnie z zapowiedziami pracowała do końca 2017 roku. Ostatni pociąg z węglem wydobytym w odkrywce Adamów odjechał 30 grudnia na pierwszej zmianie. Ośmiowagonowy skład wyruszył spod załadowni w Warence około południa; po pokonaniu dziewięciokilometrowej trasy dotarł na estakadę Elektrowni Adamów, gdzie nastąpił zsyp surowca. Adamowska siłownia miała moc 600 MW - pięć bloków po 120 MW. Pierwszy z nich połączono z krajową siecią energetyczną w listopadzie 1964 roku. Ostatni blok oddany został do eksploatacji we wrześniu 1966 roku. Od grudnia ubiegłego roku stopniowo wygaszano pracę elektrowni. Jako pierwszy do rezerwy przeszedł blok nr 5 (9 grudnia o godz. 7.46), następny był blok nr 1 (24 grudnia o godz. 5.31), dalej blok nr 3 (28 grudnia o godz. 22.50) i blok nr 4 (31 grudnia o godz. 17.29). Najdłużej pracował blok nr 2, został wyłączony 1 stycznia 2018 roku o godz. 2.49.
W latach 1990 sytuacja rynkowa zmusiła kopalnię Adamów do poszukiwania nowych rynków zbytu. Już na początku dekady trzykrotnie wzrosła sprzedaż węgla dla ludności i małych firm, zwiększyła się także sprzedaż surowców towarzyszących (iłów, piasku, głazów narzutowych i humusu), których odbiorcami było głównie Łódzkie Przedsiębiorstwo Ceramiki Budowlanej oraz cegielnia w Grabowie. Aby ograniczyć koszty produkcji wyeliminowano przestarzałe maszyny i zmodernizowano nadkładowe przenośniki taśmowe, a także ograniczono remonty wykonywane przez obce firmy. Na pewien czas zawieszono nawet czterobrygadowy system pracy w nadkładzie i częściowo na węglu. Zwiększone zostało wydobycie z odkrywek Koźmin i Władysławów, gdzie panowały dogodne warunki górniczo-geologiczne. Wszystkie te działania poprawiły wyniki finansowe firmy. W ostatniej dekadzie XX wieku zaczęło się zmniejszać zatrudnienie w kopalni. Ograniczono przyjęcia do pracy, jednocześnie duże grupy pracowników odchodziły na emeryturę. W efekcie w 1991 roku zatrudnienie spadło do 2785 osób; na stanowiskach robotniczych pracowały 2382 osoby, na pozostałych – 403. Osiem lat później zatrudnienie wynosiło 2460 osób. W tym czasie dużą rolę przykładano do podnoszenia kwalifikacji, rosła ilość pracowników legitymujących się wykształceniem wyższym i średnim. Zniesienie popiwku w 1993 roku wpłynęło na elastyczniejszą politykę płacową; pracownicy poza pensją otrzymywali premię, nagrodę z zysku i nagrodę barbórkową. W styczniu wypłacano 14. pensję, a czasem także nagrody z funduszu zadaniowego. To sprawiało, że pod względem płacowym kopalnia nadal była atrakcyjnym zakładem. W 1999 roku na posiedzeniu Rady Pracowniczej, które odbyło się 2 marca, zapadła decyzja o wystąpieniu do ministerstwa z wnioskiem o przekształcenie Przedsiębiorstwa Państwowego KWB „Adamów” w jednoosobową spółkę skarbu państwa. W tym samym jubileuszowym roku, w którym kopalnia świętowała 40-lecie, dyrektor Zdzisław Czapla tak ocenił sytuację przedsiębiorstwa: „Kondycja jest dobra. Pod względem technicznym kopalnia nie odbiega od innych kopalń odkrywkowych w kraju. Jest to tym bardziej istotne, że warunki hydrogeologiczne są tu trudniejsze. Mimo to uzyskiwane wyniki są porównywalne z innymi kopalniami, co świadczy o dobrym gospodarowaniu. Sytuację naszego przedsiębiorstwa należy oceniać wraz z elektrownią, której stan techniczny po modernizacji z przełomu lat 80. i 90. gwarantuje dobre funkcjonowanie do 2023 roku, czyli do wyczerpania złóż aktualnie eksploatowanych i tych, które zamierzamy udostępnić po 2011 roku. Dalsze trwanie po tym okresie naszego kompleksu energetycznego zależy od udokumentowania nowych złóż węgla w sąsiedztwie albo w niedalekiej odległości od elektrowni.”<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = http://zepak.com.pl/upload/Miesicznik/NR_6._CZERWIEC_2018.pdf |data = }}</ref>
----
----
== Zobacz też ==
|
