Brunszwik: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
→‎Średniowiecze: https://sjp.pwn.pl/zasady/82-18-25-Jedno-i-wielowyrazowe-nazwy-dzielnic-ulic-placow-rynkow-ogrodow-parkow-bulwarow-budowli-zabytkow-obiektow-sportowych;629401.html
Znaczniki: Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej)
int.
Linia 32:
[[Plik:Heinrich der Löwe und Mathilde von England.jpg|thumb|left|Książę Henryk Lew i Matylda (fragment [[Ewangeliarz Henryka Lwa|Ewangeliarza Henryka Lwa]])]]
[[Plik:Braunschweig Brunswick (Holzschnitt um 1550 Woodcut approx 1550).jpg|thumb|left|Panorama Brunszwiku (sztych z 1550)]]
Już w IX wieku na terenie miasta w rejonie dzisiejszego Targu Węglowego ''(Kohlmarkt)'' powstała osada, późniejsze Stare Miasto ''(Altstadt)''. Według tradycji Brunszwik został założony przez [[Bruno II|Brunona II]]. Nazwa miasta jest połączeniem imienia [[Bruno (imię)|Bruno]] i słowa ''wik'', miejscaoznaczającego miejsce odpoczynku kupców i przechowywania przez nich dóbr. Brunszwik jest wzmiankowany w dokumentacji kościoła św. Magnusa ''(St. Magni Kirche)'' z 1031 roku. Powstała wokół niego osada nosiła nazwę ''Altewiek''. W XII w. został rozbudowany przez rezydującego tam [[Henryk Lew|Henryka Lwa]], który wzniósł oprócz zamku – rezydencji katedrę św. Błażeja ''(St. Blasius)'', a miasto umocnił murami i fosami. Ponadto książę założył na północ od Starego Miasta na terenach wokół kościoła św. Andrzeja ''(St. Andreas)'' Nowe Miasto ''(Neustadt)''. Na prawym brzegu rzeki [[Oker (rzeka)|Oker]] powstała osada ''Hagen'', a pomiędzy Starym i Nowym Miastem i zamkiem osada ''Sack''. Prawa miejskie Brunszwik otrzymał w 1227 roku. Od 1260 roku (z przerwą w latach 1374-1380, będącą konsekwencją ''Große Schicht'' – rewolty mieszkańców przeciwko ówczesnym rajcom miejskim) do połowy XVIII wieku Brunszwik był członkiem [[Hanza|Hanzy]]. Silny wpływ kupców i cechów rzemieślniczych, nabywanie przez mieszkańców praw i przywilejów miejskich umocniły pozycję mieszczaństwa co stopniowo ograniczało wpływ książąt na miasto.
Już w IX wieku na terenie miasta w rejonie dzisiejszego Targu Węglowego ''(Kohlmarkt)'' powstała osada, późniejsze Stare Miasto ''(Altstadt)''.
Według tradycji został założony przez [[Bruno II|Brunona II]]. Nazwa miasta jest połączeniem imienia [[Bruno (imię)|Bruno]] i słowa ''wik'', miejsca odpoczynku kupców i przechowywania przez nich dóbr. Brunszwik jest wzmiankowany w dokumentacji kościoła św. Magnusa ''(St. Magni Kirche)'' z 1031 roku. Powstała wokół niego osada nosiła nazwę ''Altewiek''. W XII w. został rozbudowany przez rezydującego tam [[Henryk Lew|Henryka Lwa]], który wzniósł oprócz zamku – rezydencji katedrę św. Błażeja ''(St. Blasius)'', miasto umocnił murami i fosami. Ponadto książę założył na północ od Starego Miasta na terenach wokół kościoła św. Andrzeja ''(St. Andreas)'' Nowe Miasto ''(Neustadt)''. Na prawym brzegu rzeki [[Oker (rzeka)|Oker]] powstała osada ''Hagen'', a pomiędzy Starym i Nowym Miastem i zamkiem osada ''Sack''. Prawa miejskie Brunszwik otrzymał w 1227 roku. Od 1260 roku (z przerwą w latach 1374-1380, będącą konsekwencją ''Große Schicht'' – rewolty mieszkańców przeciwko ówczesnym rajcom miejskim) do połowy XVIII wieku był członkiem [[Hanza|Hanzy]]. Silny wpływ kupców i cechów rzemieślniczych, nabywanie przez mieszkańców praw i przywilejów miejskich umocniły pozycję mieszczaństwa co stopniowo ograniczało wpływ książąt na miasto.
 
=== Czasy nowożytne ===
W XV wieku Brunszwik otrzymał status [[wolne miasta Rzeszy|wolnego miasta Rzeszy]], a książęta założyli rezydencję w pobliskim [[Wolfenbüttel]]. Nauki [[Marcin Luter|Lutra]] przyczyniły się do postępu reformacji, za którą miasto opowiedziało się w roku 1528. W 1671 nastąpiłoBrunszwik zdobyciezostał miastazdobyty przez księcia [[Rudolf August, książę Brunszwiku-Wolfenbüttel|Rudolfa Augusta]]. Rada miejska podlegała książęcej komisji, a majątki i broń mieszczan zostały odebrane na rzecz księstwa. Siedziba książąt została przeniesiona z Wolfenbüttel do Brunszwiku przez [[Karol I (książę Brunszwiku)|Karola I]]. Za jego księstwa poprawiła się sytuacja ekonomiczna, powstały manufaktury, gdzie wyrabiano fajans i porcelanę. W XVIII wieku stał się ważnym ośrodkiem kulturalnym i naukowym. W 1745 roku założono ''Collegium Carolinum'' (zalążek dzisiejszej [[Uniwersytet Techniczny w Brunszwiku|Politechniki Brunszwickiej]]).
 
=== Czasy współczesne ===
[[File:ECE Schloss 06u07 1b.jpg|thumb|left|Pałac książęcy w Brunszwiku (1833–1841)]]
[[Plik:Braunschweig Brunswick Nickelnkulk (1897).jpg|thumb|Ulica Nickelnkulk (zdjęcie z 1894)]]
Na początku XIX wieku dokonano zmian w systemie obronnym miasta, zniwelowano wały, na miejscu ich miejscu - wzdłuż rzeki [[Oker (rzeka)|Oker]] - powstały promenady, zaś na rogatkach przy drogach wylotowych powstały klasycystyczne wartownie. W latach 1809-1813 Brunszwik należał do [[Królestwo Westfalii|Królestwa Westfalii]]. W 1838 powstała pierwsza linia kolejowa łącząca Brunszwik z [[Wolfenbüttel]]. Druga połowa XIX wieku to okres wzmożonej industrializacji – rozwinął się przede wszystkim przemysł maszynowy i spożywczy (konserwowy i cukrowy). W 1890 liczba mieszkańców miasta przekroczyła 100 tysięcy. Do 1918 roku był stolicą [[Księstwo Brunszwiku|Księstwa Brunszwiku]], a następnie przywrócono mu status wolnego miasta. Rozwinął się przemysł samochodowy, zbrojeniowy, powstała fabryka instrumentów muzycznych. Miasto doznało poważnych zniszczeń podczas nalotów wojsk brytyjskich i amerykańskich w październiku 1944. W mieście pracowały tysiące robotników przymusowych. W latach 1943-1945 zmarło przynajmniej 360 [[Zakłady dla dzieci robotnic zagranicznych w III Rzeszy|dzieci odebranych robotnicom]], na przykład w ''Entbindungsheim für Ostarbeiterinnen''. Gruntowna odbudowa miasta trwała długo. Historyczne centrum otrzymało nowoczesną zabudowę, rekonstrukcja części historycznej ograniczyła się do terenów dawnych pięciu osad.
 
== Zabytki ==
Linia 51 ⟶ 50:
 
* Zespół zabytkowy [[Plac Zamkowy w Brunszwiku|placu Zamkowego]], w skład którego wchodzą:
** [[Zamek Dankwarderode]] – historyczna rezydencja [[Henryk Lew|Henryka Lwa]], budowla w stylu romańskim. Obecny kształt zawdzięcza gruntownej rekonstrukcji w 1870 po licznych zniszczeniach i przebudowach. Jest siedzibą średniowiecznych zbiorów [[Herzog Anton Ulrich-Museum]] (cenne dzieła rzeźby, malarstwa i rzemiosła artystycznego). Przy głównym wejściu znajduje się drewniana budka ''Spitzwegeck'' (''Antiquariat Scholz Buchhandlung'') z XX wieku.
** [[Lew brunszwicki]] – ufundowany w 1166 przez Henryka Lwa, wyobrażenie księcia w formie ryczącego lwa. Obecna rzeźba jest kopią, oryginał znajduje się na [[Zamek Dankwarderode|zamku Dankwarderode]].
** [[Katedra w Brunszwiku|katedra pw. Świętych Błażeja, Jana Chrzciciela i Tomasza Becketta]] – [[sztuka romańska|romańska]] z XII wieku, rozbudowana w XV wieku. Cenny wystrój wnętrza tworzą dzieła romańskiej rzeźby – [[Krucyfiks Imervarda]], brązowy [[Świecznik siedmioramienny (Brunszwik)|świecznik siedmioramienny]] i [[Ołtarz Najświętszej Marii Panny (Brunszwik)|stół ołtarzowy]]. Pośrodku nawy monumentalny wczesnogotycki nagrobek tumbowy Henryka Lwa i jego żony [[Matylda Plantagenet|Matyldy Plantagenet]] z rzeźbami zmarłych na płycie wierzchniej. Z katedrą i jej fundatorem związane są także cenne dzieła sztuki obecnie rozproszone na świecie, między innymi [[Skarbiec Welfów]] oraz [[Ewangeliarz Henryka Lwa]]. Ściany i sklepienia zdobi cenna późnoromańska polichromia z cyklami figuralnymi m.in. życia patronów katedry; ponadto liczne figury gotyckie i renesansowe epitafia.
** domy Huneborstel (1536) i Veltheim (1573) – cenne przykłady budownictwa o konstrukcji szkieletowej
** brunszwickie Muzeum Okręgowe (''Braunschweigisches Landesmuseum'') – w XIX-wiecznym budynku o klasycyzujących formach.
* Zespół zabytkowy [[Rynek Starego Miasta w Brunszwiku|Rynku Starego Miasta]], w skład którego wchodzą:
** [[Ratusz Starego Miasta w Brunszwiku|ratusz]] – gotycki, z XIV wieku, z bogatą dekoracją rzeźbiarską, w tym cyklem figur władców niemieckich z ich małżonkami (od [[Henryk I Ptasznik|Henryka I]] do [[Otton I Dziecię|Ottona]], księcia [[Brunszwik-Lüneburg|Brunszwiku-Lüneburga]]); obecnie oddział miejskiego muzeum (''Städtisches Museum'') z cennymi zbiorami średniowiecznego rzemiosła artystycznego
** sukiennice – podłużna budowla mieszcząca dawniej kramy handlowe, zbudowane w XIV wieku w stylu gotyckim, z późniejszymi dobudówkami i fasadą wschodnią o bogatej dekoracji rzeźbiarskiej w stylu niderlandzkiego [[Manieryzm (sztuka)|manieryzmu]]
** fontanna Maryi (''Marienbrunnen'') – z 1408, wykonana z brązu w formie piętrowej struktury zwieńczonej wieżą z figurą Maryi. Płaskorzeźbione misy posiadają reliefy z wizerunkami świętych.
** dom Stechinnelli (''Stechinelli-Haus'') – wczesnobarokowy z ozdobnym portalem wejściowym
** Dom pod Siedmioma Wieżami – znany od 1207, obecny późnobarokowy, dzieło [[Hermann Korb|Hermanna Korba]] z 1708
Linia 65 ⟶ 64:
* Zespół zabytkowy Nowego Miasta, na północ od zamku, w skład którego wchodzą:
** budynek starej wagi (''Alte Waage'') – wielokondygnacyjny budynek o konstrukcji szkieletowej z 1534, rozbudowany w XVII wieku
** kościół Świętego Andrzeja ''(St. Andreas)'' – znany od 1160, obecny gotycki z XIV wieku. Uwagę zwraca dwuwieżowy [[westwerk]] z bogato dekorowanym [[maswerk]]owym oknem dzwonnicy oraz wieża południowa o wysokości 93 m (niegdyś była wyższa – 122 m).
** biblioteka (''Liberei'') – niewielki gotycki budynek z XIV wieku, ceglany, z kamiennymi tarczami herbowymi na ścianie południowej; elewacje wschodnia i zachodnia są zwieńczone schodkowymi szczytami.