Okopy Świętej Trójcy: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Poprawiam szablon cytowania |
merytoryczne, źródła/przypisy |
||
Linia 31:
|www =
}}
'''Okopy Świętej Trójcy''' (dawniej ''Okop Góry Świętej Trójcy'') – [[twierdza]] bastionowa nad [[Dniestr]]em, u ujścia [[Zbrucz]]a, założona w 1692 roku przez hetmana [[Stanisław Jan Jabłonowski|Stanisława Jana Jabłonowskiego]], wzniesiona według projektu [[Tylman z Gameren|Tylmana z Gameren]]<ref name=Bochenek1980>{{cytuj książkę | autor = Ryszard Henryk Bochenek| tytuł = 1000 słów o inżynierii i fortyfikacjach| wydawca = MON| miejsce = Warszawa| rok = 1980| strony = 182–183| isbn = 83-11-06370-2}}</ref>
== Historia ==
[[Plik:Okopy_Świętej_Trójcy.jpg|thumb|left|Plan twierdzy]]
W 1664 roku generał [[Marcin Kątski]] wzniósł w swych dobrach [[szaniec]] według projektu francuskiego architekta [[Guillaume Le Vasseur de Beauplan|Guillaume’a Le Vasseur de Beauplana]]. 25 marca 1692 roku rozpoczęto budowę twierdzy<ref name=Twierdze>{{cytuj książkę | autor = Stanisław Sławomir Nicieja | tytuł = Twierdze kresowe Rzeczypospolitej: historia, legendy, biografie| wydawca = Iskry| miejsce = Warszawa| rok = 2006| strony =111–117 | isbn =83-244-0024-9}}</ref>. Jej zadaniem, razem ze znajdującą się 43 kilometry na zachód twierdzą [[Szaniec Panny Marii]]<ref>{{cytuj książkę | autor =Janusz Wojtasik | tytuł =Podhajce 1698 | wydawca =Bellona| miejsce = Warszawa| rok = 1990| strony =56 | isbn =83-11-07813-0}}</ref>, było trzymanie w szachu sił [[Imperium Osmańskie|tureckich]] stacjonujących w odległym o 20 kilometrów [[Chocim]]iu i zdobytym przez nich w 1672 roku [[Kamieniec Podolski|Kamieńcu Podolskim]]{{r|Twierdze}}. Potwierdza ten ce określanie jej jako ''"blokada kamieniecka na Górze św. Trójcy"''<ref>''Dyspozycyja chorągwi tak usarskich, pancernych, jako i wołoskich, które idą do blokady na Górze św. Trójcy przeciwko Żwańcowi postawionej, zebranych z komenderowanych kompanii wojska JKMci i Rzeczypospolitej na kampaniej in anno 1693'', 31 IX 1693, Biblioteka ks. Czartoryskich w Krakowie, nr 2699, k. 148v.</ref>. Pomysłodawcą i fundatorem był [[hetman wielki koronny]] [[Stanisław Jan Jabłonowski]]{{r|Twierdze}}, który zwrócił uwagę [[Jan III Sobieski|Janowi III Sobieskiemu]] na dogodne do jej powstania miejsce, w którym Zbrucz uchodzi do Dniestru<ref>{{cytuj|autor=Antoni Urbański|tytuł=Z czarnego szlaku i tamtych rubieży : zabytki polskie przepadłe na Podolu, Wołyniu, Ukrainie|miejsce=Gdańsk|wydawca=Graf|data=1991|s=16}}</ref>. Okopy św. Trójcy zostały zaprojektowane przez [[Tylman z Gameren|Tylmana z Gameren]], a budową kierował generał artylerii koronnej [[Marcin Kątski]].
Zachodnia linia fortyfikacji składała się z dwóch [[bastion|półbastionów]] oraz usytuowanej między nimi Bramy Lwowskiej dodatkowo wzmocnionej [[rawelin]]em. Wschodnia linia fortyfikacji to [[bastion]] i dwa półbastiony, była tam umiejscowiona Brama Kamieniecka, również zabezpieczona rawelinem.
Hetman Jabłonowski w 1692 roku ustalił skład załogi Okopów i mianował komendantów garnizonu. Oddziałami zaciągu cudzoziemskiego dowodził [[oberszter]] [[Michał Brandt]] z 11 kompaniami arkebuzarskimi<ref>J. Wimmer, ''Materiały do zagadnienia organizacji i liczebności armii koronnej w latach 1690–1696'', SMHW, t. IX, cz. 1 (1963), s. 250–252</ref>, 1500 żołnierzy piechoty i 100 dragonami. Osobnego dowódcę mianowano dla jednostek jazdy autoramentu narodowego, którym został [[cześnik]] halicki i były [[regimentarz]] [[Jakub Kalinowski]] dowodzący 18 chorągwiami (13 pancernymi i 5 wołoskimi). Łącznie w Okopach miano ulokować ok. 4 tys. żołnierzy i 18 dział<ref name=":0">{{Cytuj |autor = Jan Jerzy Sowa |tytuł = "Ludzie niezwalczeni": Rejestry chorągwi autoramentu narodowego w Okopach św. Trójcy w latach 1693-1695 |data dostępu = 2019-02-11 |url = https://www.academia.edu/36218971/_Ludzie_niezwalczeni_Rejestry_chor%C4%85gwi_autoramentu_narodowego_w_Okopach_%C5%9Bw._Tr%C3%B3jcy_w_latach_1693-1695 |język = en}}</ref>. We wrześniu 1693 r. Kalinowskiego zastąpił na jakiś czas Chomentowski chorąży chorągwi pancernej cześnika halickiego, a od października 1693 roku [[Konstanty Zahorowski]] stolnik nowogrodzki, regimentarz JKM<ref name=":0" />. Zmiany w składzie grupy jazdy stacjonującej w Okopach spowodowała budowa nowej polskiej fortyfikacji na linii Dniestru – Szańca Panny Marii na uroczysku Gródek pod [[Wasilów|Wasilowem]] pod koniec sierpnia 1693 r., gdzie odeszły 3 chorągwie pancerne i 1 wołoska pod dowództwem porucznika Mikołaja Tyszkowskiego. Z powodu trudnych warunków służby od początku zakładano, że służba oddelegowanych towarzyszy w fortecy miała trwać około roku, a potem mieli być oni zmienieni przez innych żołnierzy. Zachętą do służby miała być podwójna [[hiberna]] (dodatek do żołdu)<ref name=":0" />. W 1699 roku twierdza utraciła większe znaczenie militarne na skutek odzyskania Kamieńca Podolskiego<ref>{{Cytuj |data dostępu = 2019-02-11 |opublikowany = www.borderoftheculturas.archeo.uw.edu.pl |url = http://www.borderoftheculturas.archeo.uw.edu.pl/strona,okopy-sw-trojcy}}</ref>.
W 1700 roku król [[August II Mocny|August II]] nadał osadzie wokół twierdzy przywileje miejskie.▼
▲W 1700 roku król [[August II Mocny|August II]] nadał
8 marca 1769 roku podczas [[Konfederacja barska|konfederacji barskiej]] [[Kazimierz Pułaski]] bronił się tam przed atakami [[Imperium Rosyjskie|Rosjan]]. Po trzygodzinnej obronie, która kosztowała życie 200 obrońców, Pułaski opuścił twierdzę ze swoimi żołnierzami i przeprawił się przez Dniestr, ratując życie. Część żołnierzy zginęła w gruzach spalonego kościoła, broniąc się do końca, a część dostała się do niewoli{{r|Twierdze}}.
Linia 51 ⟶ 53:
{{clear}}
<gallery mode="packed" heights="140">
Kamyanetska Brama - Okopy.jpg|Brama Kamieniecka, XIX w.
Okopy, Kamyanetska Brama.jpg|Brama Kamieniecka
Linia 69 ⟶ 71:
* {{Cytuj książkę | nazwisko= Rąkowski| imię=Grzegorz | tytuł= Podole Przewodnik krajoznaczo-historyczny po Ukrainie Zachodniej | data=2005 | wydawca=Rewasz | miejsce=Pruszków| isbn=8389188465 | strony=344–347}}
* {{SgKP|VII|432|Okopy Świętej Trójcy}}
*M. Wagner, ''Stanisław Jabłonowski (1634–1702): Polityk i dowódca'', cz. 2, Siedlce 1997
*J. Sowa, ''„Ludzie niezwalczeni”: Rejestry chorągwi jazdy zaciągu narodowego w Okopach św. Trójcy 1693–1695'', [w:] ''Studia nad staropolską sztuką wojenną'', t. II, Oświęcim 2013, s. 259–299
*D. Kołodziejczyk, ''Podole pod panowaniem tureckim: Ejalet kamieniecki 1672–1699'', Warszawa 1994
*B. Dybaś, ''Fortece Rzeczypospolitej: Studium z dziejów budowy fortyfikacji stałych w państwie polsko-litewskim w XVII wieku'', Toruń 1998.
{{Pałace i zamki Ukrainy}}
| |||