Polskie Stronnictwo Ludowe (1945–1949): Różnice pomiędzy wersjami

'''Polskie Stronnictwo Ludowe''' ('''PSL''', zwane też '''PSL mikołajczykowskim''') – polska [[partia polityczna]] założona 22 sierpnia 1945, powstała z przekształcenia [[Stronnictwo Ludowe „Roch”|Stronnictwa Ludowego „Roch”]] – organizacji działającej w [[konspiracja|podziemiu]] podczas [[II wojna światowa|II wojny światowej]].

W czasie zjazdu w 1945 w Warszawie Stanisław Mikołajczyk potępił bratobójcze mordy dokonywane przez [[Narodowe Siły Zbrojne]] i skrytykował postawę emigracji<ref>[[Wojciech Roszkowski]], ''Najnowsza historia Polski 1914–1993'', Warszawa 1995, t. 2, s. 42</ref>. W latach 1945–1946 partia była członkiem powstałej w 1944 z inspiracji PPR [[Centralna Komisja Porozumiewawcza Stronnictw Demokratycznych|Komisji Porozumiewawczej Stronnictw Demokratycznych]]<ref>''Opozycja parlamentarna w Krajowej Radzie Narodowej i Sejmie Ustawodawczym 1945–1947'', wybór, wstęp i opracowanie [[Romuald Turkowski]], Warszawa 1997, s. 187.</ref>.

Podczas obradującego w dniach 19–21 stycznia 1946 w Warszawie Kongresu PSL uchwalono program oraz Statutstatut partii, a także dokonano wyboru nowych władz. Prezesem został Stanisław Mikołajczyk, wiceprezesami [[Józef Niećko]] oraz [[Stanisław Bańczyk]] (wcześniejszy przywódca „lubelskiego” Stronnictwa Ludowego), a sekretarzem [[Stanisław Wójcik (polityk)|Stanisław Wójcik]].

W maju 1946 Stronnictwo liczyło już 800 tys. członków. Wokół Polskiego Stronnictwa Ludowego skupiły się wszystkie siły opozycyjne wobec komunistów, którzy obejmowali władzę. Stało się ono głównym przedmiotem ataków z ich strony, gdyż odrzucało dyktaturę [[proletariat]]u i kierowniczą rolę partii robotniczej. Program PSL opierał się na założeniach ideologii [[agraryzm]]u i propozycji pośredniej formy ustrojowej pomiędzy [[kapitalizm]]em a [[socjalizm]]em. W maju 1946 opozycyjni wobec Mikołajczyka politycy opuścili partię, tworząc 9 czerwca 1946 [[Polskie Stronnictwo Ludowe „Nowe Wyzwolenie”|PSL „Nowe Wyzwolenie”]]. W [[referendum w Polsce w 1946 roku|referendum ludowym]] z 30 czerwca 1946 (którego wyniki zostały sfałszowane) PSL wbrew komunistom opowiadało się przeciw likwidacji [[Senat Rzeczypospolitej Polskiej|Senatu]]. Następnie partia mająca około miliona członków, liczyła na zwycięstwo w [[Wybory parlamentarne w Polsce w 1947 roku|wyborach do Sejmu Ustawodawczego w 1947]], mając szerokie poparcie społeczne, a także szerokie poparcie w kręgach kościelnych. W czasie kampanii wyborczej została powołana przez władze komunistyczne [[Państwowa Komisja Bezpieczeństwa]], która miała koordynować działania aparatu represji wobec działaczy PSL takich jednostek, jak [[Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego|MBP]], [[Ludowe Wojsko Polskie|LWP]], [[Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego|KBW]], [[Wojska Ochrony Pogranicza|WOP]], [[Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego|UB]], [[Milicja Obywatelska|MO]] i [[Ochotnicza Rezerwa Milicji Obywatelskiej|ORMO]]. Około 80 tysięcy działaczy lokalnych zostało aresztowanych, a około 200 zamordowanych. Struktury powiatowe PSL zostały rozwiązane, przez co uniemożliwiano ludowcom wystawianie własnych kandydatów do [[Sejm Rzeczypospolitej Polskiej|Sejmu]]. Ostatecznie partii udało się zarejestrować tylko 577 kandydatów. W wyniku sfałszowanych wyborów PSL uzyskało w [[Sejm Ustawodawczy (1947–1952)|Sejmie Ustawodawczym]] jedynie 28 mandatów na 444 miejsca (w 4,2 tys. z 5,5 tys. komisji brakowało przedstawicieli PSL, w wyniku czego członkowie PPR sporządzali fałszywe protokoły, unieważniane były także listy wyborcze PSL). Po wyborach w partii doszło do kolejnego rozłamu. Działacze opozycyjni wobec Mikołajczyka, który zagrożony aresztowaniem wyemigrował nielegalnie z kraju, utworzyli PSL-Lewicę i przejęli władzę w stronnictwie. 16 listopada 1947 prezesem został Józef Niećko. Pod koniec 1948 partia liczyła jedynie około 30 tys. członków i współpracowała z prokomunistycznym Stronnictwem Ludowym, z którym połączyła się 27 listopada 1949, tworząc nową partię – [[Zjednoczone Stronnictwo Ludowe]]. Ugrupowanie to stało się satelicką partią [[Polska Zjednoczona Partia Robotnicza|PZPR]]. Józef Niećko objął w nim przewodnictwo Rady Naczelnej (pierwszym prezesem partii został [[Władysław Kowalski (1894–1958)|Władysław Kowalski]]). Opozycyjni działacze, którzy nie współtworzyli ZSL, kontynuowali działalność na emigracji jako PSL – Odłam Jedności Narodowej, a w 1989 utworzyli w kraju [[Polskie Stronnictwo Ludowe (wilanowskie)|PSL wilanowskie]] (w 1990 współtworzące [[Polskie Stronnictwo Ludowe|PSL]]).