Pruszcz Gdański: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Nie podano opisu zmian
Znaczniki: Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej)
Kalamarnica (dyskusja | edycje)
Anulowanie wersji 55964189 autorstwa 2A02:A31B:833C:5680:FCB7:3611:593F:F53A (dyskusja)
Znacznik: Anulowanie edycji
Linia 7:
|herb = POL Pruszcz Gdański COA.svg
|flaga =
POL Pruszcz Gdański COA.svg |dewiza =
|województwo = pomorskie
|powiat = [[powiat gdański|gdański]]
Linia 208:
 
=== Średniowiecze ===
Średniowiecze to okres [[Książęta pomorscy|pomorskich książąt]] i lokalnego rycerstwa władającego osadami w sąsiedztwie Pruszcza. W przekazach historycznych znajdują się liczne historie dotyczące miejscowych wielmożów – Bartłomieja i Piotra z [[Rusocin (województwo pomorskie)|Rusocina]], Jarosława z Osieka czy Chwalimira i Wojciecha Stefanowiców. 18.10.1367 na mocy dokumentu wydanego przez komtura gdańskiego Ludwiga von Essen nastąpiła lokacja wsi na prawie niemieckim, co w przypadku Pruszcza oznaczało przeorganizowanie istniejącej tu wcześniej osady. W okresie świetności [[Zakon krzyżacki|zakonu krzyżackiego]] rycerze zakonni poczynili szereg inwestycji, stwarzając z pruszczańskiej wsi zaplecze dla warownego Gdańska. Krzyżacy nadali też Pruszczowi znaczące przywileje. W czasie [[Wojna trzynastoletnia|wojny trzynastoletniej]] w Pruszczu stacjonowały wojska polskie, a po skończonej wojnie miejscowość weszła w skład gdańskiego patrymonium miejskiego.
 
=== CzasyI nowożytne do 1815 r.Rzeczpospolita ===
[[Plik:Pruszcz Polyptych 01.jpg|mały|XVI-wieczny ''Ołtarz Ukrzyżowania'' z [[Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Pruszczu Gdańskim|kościoła Podwyższenia Krzyża Świętego]] (ob. w [[Muzeum Narodowe w Warszawie|Muzeum Narodowym w Warszawie]])]]
Pruszcz przez cały czas należał do Gdańska i z tego tytułu m.in. płacił daniny na rzecz miasta. Do dzisiejszych czasów zachowały się dokumenty dokładnie inwentaryzujące pruszczański majątek, np. w 1793 w Pruszczu było 295 koni, 53 byków, 119 krów (w tym 113 mlecznych), 26 cielaków, 294 świnie, 74 warchlaki oraz 10 uli pszczelich. Leżącą w strategicznym punkcie podczas drogi do Gdańska, często odwiedzały koronowane głowy. Wśród dostojników którzy zawitali do Pruszcza, bądź spędzili w nim kilka nocy, znaleźli się m.in. [[Zygmunt I Stary|Zygmunt I]], [[Zygmunt II August|Zygmunt August]], [[Zygmunt III Waza]], [[Jan II Kazimierz Waza|Jan Kazimierz]], [[Jan III Sobieski]] (31 lipca 1676), [[Stanisław Leszczyński]] czy [[August II Mocny|August II]]. Kolejne konflikty zbrojne pozostawiały po sobie w Pruszczu liczne ślady. Wieś często była zapleczem dla kolejnych armii. W kronikach miasta zachowały się wzmianki o wielkim pożarze z 1801. Również początek [[XIX wiek]]u odcisnęły na Pruszczu piętno. W 1807 w pruszczańskim kościele żołnierze francuscy urządzili magazyn [[proch]]u. Stąd też [[François Joseph Lefebvre|marszałek Lefebvre]] kierował zdobywaniem Gdańska. W czerwcu 1812 przez wieś przedefilował [[Napoleon Bonaparte]]. Od stycznia do 26 marca 1813 roku w miejscowości znajdowała się siedziba dowództwa wojsk rosyjskich skierowanych do [[Oblężenie Gdańska (1813)|zdobycia napoleońskiego Gdańska]]. Po klęsce Napoleona, Pruszcz powrócił pod panowanie [[Królestwo Prus|pruskie]].
W czasie [[Wojna trzynastoletnia|wojny trzynastoletniej]] w Pruszczu stacjonowały wojska polskie, a po skończonej wojnie miejscowość weszła w skład gdańskiego patrymonium miejskiego. Administracyjnie leżała w granicach [[Województwo pomorskie (I Rzeczpospolita)|województwa pomorskiego]] [[Korona Królestwa Polskiego|Korony Polskiej]].
 
Pruszcz przez cały czas należał do Gdańska i z tego tytułu m.in. płacił daniny na rzecz miasta. Do dzisiejszych czasów zachowały się dokumenty dokładnie inwentaryzujące pruszczański majątek, np. w 1793 w Pruszczu było 295 koni, 53 byków, 119 krów (w tym 113 mlecznych), 26 cielaków, 294 świnie, 74 warchlaki oraz 10 uli pszczelich. Leżącą w strategicznym punkcie podczas drogi do Gdańska, często odwiedzały koronowane głowy. Wśród dostojników którzy zawitali do Pruszcza, bądź spędzili w nim kilka nocy, znaleźli się m.in. [[Zygmunt I Stary|Zygmunt I]], [[Zygmunt II August|Zygmunt August]], [[Zygmunt III Waza]], [[Jan II Kazimierz Waza|Jan Kazimierz]], [[Jan III Sobieski]] (31 lipca 1676), [[Stanisław Leszczyński]] czy [[August II Mocny|August II]]. Kolejne konflikty zbrojne pozostawiały po sobie w Pruszczu liczne ślady. Wieś często była zapleczem dla kolejnych armii. W kronikach miasta zachowały się wzmianki o wielkim pożarze z 1801. Również początekPo [[XIXrozbiory wiek]]u odcisnęły na Pruszczu piętno. W 1807 w pruszczańskim kościele żołnierze francuscy urządzili magazyn [[proch]]u. Stąd też [[François Joseph LefebvrePolski|marszałekrozbiorach LefebvrePolski]] kierowałPruszcz zdobywaniemznalazł Gdańska. W czerwcu 1812 przez wieś przedefilował [[Napoleon Bonaparte]]. Od stycznia do 26 marca 1813 rokusię w miejscowości znajdowała się siedziba dowództwa wojsk rosyjskich skierowanych do [[OblężenieZabór Gdańska (1813)pruski|zdobyciazaborze napoleońskiego Gdańska]]. Po klęsce Napoleona, Pruszcz powrócił pod panowanie [[Królestwo Prus|pruskiepruskim]].
=== Królestwo Prus i Cesarstwo Niemieckie (1815-1919) ===
[[Plik:Cukrownia w Pruszczu Gdanskim 2010 ubt-4.JPG|thumb|250px|[[Cukrownia „Pruszcz”|Cukrownia w Pruszczu Gdańskim]] zbudowana w 1881 (zdjęcie z 2010)]]
Pruskie panowanie poluzowało więzi łączące Pruszcz z Gdańskiem. Uwłaszczono chłopów, miasto przestało być właścicielem gruntów w Pruszczu. Zniesiono również opłaty na rzecz Gdańska. W 1801 wieś uległa pożarowi (z wyjątkiem kościoła). Od 1818 Pruszcz wchodził w skład powiatu [[powiat Danzig|Danzig]] i stał się stosunkowo ważnym ośrodkiem administracyjnym - w latach 1824-1844 mieściła się tutaj siedziba landrata powiatu gdańskiego Samuela Abrahama Treuge, przeniesiona następnie do [[Gdańsk]]a. Od 1887 Pruszcz znajdował się w granicach powiatu [[Powiat Danziger Höhe|Danziger Höhe]]. W 1820 w Pruszczu mieszkało 740 osób, w 1848 już 1556. W latach 1875-1880 Pruszcz był miejscowością o najszybciej rosnącej liczbie ludności spośród wszystkich miast i gmin ówczesnej prowincji [[Prusy Zachodnie]] (1 grudnia 1880 liczył 2135 osób, wzrost w ciągu 5 lat o 375 osób; a 1 grudnia 1885 2369 mieszkańców). W pierwszej połowie XIX wieku w Pruszczu zaczęły się liczne inwestycje, a także modernizacja dotychczasowej infrastruktury. Pojawiły się nowe drogi i mostki na [[Radunia (rzeka)|Raduni]], a 5 sierpnia 1852 otwarto [[linia kolejowa|linię kolejową]] z Berlina przez Bydgoszcz do Gdańska. Rozpoczęto również intensywne prace przeciwpowodziowe na [[Kanał Raduni|Kanale Raduni]]. Przełom XIX i XX wieku to kolejne inwestycje, brukowanie dróg, zakładanie linii telefonicznych (1900) czy elektrycznego oświetlenia ulic (28 sierpnia 1902). W latach 1879-1881 z inicjatywy doktora Hermanna Wiedemanna powstała w Pruszczu [[Cukrownia „Pruszcz”|cukrownia]] – największy [[zakład (gospodarka)|zakład przemysłowy]] na tym terenie. W latach 1892-1894 wybudowano szpital, nazywany od nazwiska inicjatora oraz pierwszego ordynatora ''Szpitalem Wiedemanna''. Miejscowość stała się wówczas także lokalnym ośrodkiem handlowym - od 22 października 1889 odbywały się tutaj jarmarki. W 1900 powstała w Pruszczu mleczarnia, a dwa lata później szkoła mleczarska. W 1910 uruchomiono cegielnię, a w l. 1908-1909 utworzono ochotniczą straż pożarną.
 
=== OkresZabór Wolnego Miasta Gdańskpruski i IIWolne wojnaMiasto światowaGdańsk ===
W kronikach miasta zachowały się wzmianki o wielkim pożarze z 1801 (nie spłonął kościół). Również początek [[XIX wiek]]u odcisnął na Pruszczu piętno. W 1807 w pruszczańskim kościele żołnierze francuscy urządzili magazyn [[proch]]u. Stąd też [[François Joseph Lefebvre|marszałek Lefebvre]] kierował zdobywaniem Gdańska. Od 1807 w granicach [[Wolne Miasto Gdańsk (1807–1814)|Wolnego Miasta Gdańska]]. W czerwcu 1812 przez wieś przedefilował [[Napoleon Bonaparte]]. Od stycznia do 26 marca 1813 roku w miejscowości znajdowała się siedziba dowództwa wojsk rosyjskich skierowanych do [[Oblężenie Gdańska (1813)|zdobycia napoleońskiego Gdańska]]. Po klęsce Napoleona, Pruszcz powrócił pod panowanie [[Królestwo Prus|pruskie]].
Po zakończeniu [[I wojna światowa|I wojny światowej]] Pruszcz znalazł się w granicach utworzonego w 1920 [[Wolne Miasto Gdańsk|Wolnego Miasta Gdańska]]. Od maja 1933, czyli wygranej nazistów w wyborach do [[Volkstag]]u, hitlerowcy pojawili się także w pruszczańskiej administracji. 1 grudnia 1939 Niemcy dokonali korekt administracyjnych i włączyli Pruszcz (wraz z całym powiatem [[Powiat Danziger Höhe|Danziger Höhe]]) do powiatu Gdańsk-Wieś. W dniu 1 kwietnia 1942 na mocy rozporządzenia MSW Rzeszy z dnia 26 marca tego roku przyłączono gminę Pruszcz do Hanzeatyckiego Miasta Gdańska<ref name="ratsbote">Danziger Ratsbote, Blatt 6-7/1942</ref><ref name="amstblatt">Amtsblatt des Reichsstatthalters in Danzig-Westpreussen, Nr. 14/1942, 8.04., poz. 475. Gebietserweiterung der Hansestadt Danzig</ref>.
 
[[Plik:Cukrownia w Pruszczu Gdanskim 2010 ubt-4.JPG|thumb|250px|[[Cukrownia „Pruszcz”|Cukrownia w Pruszczu Gdańskim]] zbudowana w 1881 (zdjęcie z 2010)]]
Pruskie panowanie poluzowało więzi łączące Pruszcz z Gdańskiem. Uwłaszczono chłopów, miasto przestało być właścicielem gruntów w Pruszczu. Zniesiono również opłaty na rzecz Gdańska. W 1801 wieś uległa pożarowi (z wyjątkiem kościoła). Od 1818 Pruszcz wchodził w skład powiatu [[powiat Danzig|Danzig]] i stał się stosunkowo ważnym ośrodkiem administracyjnym - w latach 1824-1844 mieściła się tutaj siedziba landrata powiatu gdańskiego Samuela Abrahama Treuge, przeniesiona następnie do [[Gdańsk]]a. Od 1887 Pruszcz znajdował się w granicach powiatu [[Powiat Danziger Höhe|Danziger Höhe]]. W 1820 w Pruszczu mieszkało 740 osób, w 1848 już 1556. W latach 1875-1880 Pruszcz był miejscowością o najszybciej rosnącej liczbie ludności spośród wszystkich miast i gmin ówczesnej prowincji [[Prusy Zachodnie]] (1 grudnia 1880 liczył 2135 osób, wzrost w ciągu 5 lat o 375 osób; a 1 grudnia 1885 2369 mieszkańców). W pierwszej połowie XIX wieku w Pruszczu zaczęły się liczne inwestycje, a także modernizacja dotychczasowej infrastruktury. Pojawiły się nowe drogi i mostki na [[Radunia (rzeka)|Raduni]], a 5 sierpnia 1852 otwarto [[linia kolejowa|linię kolejową]] z Berlina[[Berlin]]a przez [[Bydgoszcz]] do Gdańska. Rozpoczęto również intensywne prace przeciwpowodziowe na [[Kanał Raduni|Kanale Raduni]]. Przełom XIX i XX wieku to kolejne inwestycje, brukowanie dróg, zakładanie linii telefonicznych (1900) czy elektrycznego oświetlenia ulic (28 sierpnia 1902). W latach 1879-1881 z inicjatywy doktora Hermanna Wiedemanna powstała w Pruszczu [[Cukrownia „Pruszcz”|cukrownia]] – największy [[zakład (gospodarka)|zakład przemysłowy]] na tym terenie. W latach 1892-1894 wybudowano szpital, nazywany od nazwiska inicjatora oraz pierwszego ordynatora ''Szpitalem Wiedemanna''. Miejscowość stała się wówczas także lokalnym ośrodkiem handlowym - od 22 października 1889 odbywały się tutaj jarmarki. W 1900 powstała w Pruszczu mleczarnia, a dwa lata później szkoła mleczarska. W 1910 uruchomiono cegielnię, a w l. 1908-1909 utworzono ochotniczą straż pożarną.
 
Po zakończeniu [[I wojna światowa|I wojny światowej]] Pruszcz znalazł się w granicach utworzonego w 1920 [[Wolne Miasto Gdańsk|Wolnego Miasta Gdańska]]. Od maja 1933, czyli wygranej nazistów w wyborach do [[Volkstag]]u, hitlerowcy pojawili się także w pruszczańskiej administracji.
 
=== II wojna światowa ===
Po zakończeniu [[I wojna światowa|I wojny światowej]] Pruszcz znalazł się w granicach utworzonego w 1920 [[Wolne Miasto Gdańsk|Wolnego Miasta Gdańska]]. Od maja 1933, czyli wygranej nazistów w wyborach do [[Volkstag]]u, hitlerowcy pojawili się także w pruszczańskiej administracji. 1 grudnia 1939 Niemcy dokonali korekt administracyjnych i włączyli Pruszcz (wraz z całym powiatem [[Powiat Danziger Höhe|Danziger Höhe]]) do powiatu Gdańsk-Wieś. W dniu 1 kwietnia 1942 na mocy rozporządzenia MSW Rzeszy z dnia 26 marca tego roku przyłączono gminę Pruszcz do Hanzeatyckiego Miasta Gdańska<ref name="ratsbote">Danziger Ratsbote, Blatt 6-7/1942</ref><ref name="amstblatt">Amtsblatt des Reichsstatthalters in Danzig-Westpreussen, Nr. 14/1942, 8.04., poz. 475. Gebietserweiterung der Hansestadt Danzig</ref>.
[[Plik:Pruszcz Gdański. Pomnik pamięci więźniarek KL Stutthof - panoramio.jpg|mały|190px|Pomnik upamiętniający więźniarki niemieckiego obozu koncentracyjnego [[Stutthof (KL)|KL Stutthof]]]]
Już od połowy sierpnia 1939 Niemcy zaczęli aresztować przedstawicieli mniejszości polskiej w Pruszczu i okolicach. Łącznie represjom poddano 200 osób, część z nich trafiła do hitlerowskich obozów zagłady. Administracja nazistowska utworzyła tu podobóz kobiecy Praust obozu koncentracyjnego [[Stutthof (KL)|KL Stutthof]], znajdujący się na terenie powstałego wtedy lotniska. W okresie wojny na południe od Pruszcza prowadzono prace nad budową autostrady Berlin - Królewiec, w tym celu utworzono tu Reichsautobahnlager RAB-Lager Praust<ref>[http://praust.blog.pl/category/berlinka-praust/ Berlinka Praust]</ref>. W styczniu 1945 przez Pruszcz przeszła część więźniów z tzw. [[Marsze śmierci|marszu śmierci]] z ewakuowanego obozu koncentracyjnego Stutthof. 20 - 25 marca w walkach o wyzwolenie Pruszcza brały udział wojska 108 korpusu armijnego i 46 dywizji piechoty 2 armii uderzeniowej 2 Frontu Białoruskiego<ref name="ReferenceA">”Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945” Sport i Turystyka 1988, {{ISBN|83-217-2709-3}}, str. 201</ref>. 24 marca 1945 [[Armia Czerwona|wojska radzieckie]] ostatecznie przełamały obronę niemiecką na Raduni i zdobyły Pruszcz<ref>[http://praust.blog.pl/category/armia-sowiecka-w-praust/ Armia sowiecka w Praust]</ref>. W walkach o miasto zginęło 175 żołnierzy radzieckich<ref>”Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945” Sport i Turystyka 1988, {{ISBN|83-217-2709-3}}, str. 201</ref>. Już 30 marca 1945 przy ulicy Dworcowej 4 pracę rozpoczął - jako pierwsza polska instytucja - Urząd Pocztowy, którego naczelnikiem został przybyły z Bydgoszczy naczelnik Sergiusz Czerniaków<ref>Marta Irzyk [http://pruszczgdanski.naszemiasto.pl/artykul/pruszcz-gdanski-rocznica-powojennej-poczty-zdjecia,3332843,artgal,t,id,tm.html Pruszcz Gdański: Rocznica powojennej poczty]</ref>. Miasto zostało włączone do Polski, zamieszkującą go ludność niemiecką [[Wysiedlenia Niemców po II wojnie światowej|wysiedlono]].
 
Linia 242 ⟶ 249:
 
=== Władze miasta ===
[[Plik:Pruszcz urzad miasta.jpg|mały|Urząd Miasta]]
Burmistrzowie miasta:
* 1990-1994 Jan Józef Konopka (zastępca: Andrzej Pachnia)
Linia 259 ⟶ 267:
== Architektura ==
=== Zabytki wpisane do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Pomorskiego ===
[[Plik:Pruszcz Gdański, kostel, hodiny.JPG|mały|[[Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Pruszczu Gdańskim|Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego]]]]
* [[Parafia Podwyższenia Krzyża Świętego w Pruszczu Gdańskim|kościół parafialny]] [[Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Pruszczu Gdańskim|pw. Podwyższenia Krzyża św.]] z pastorówką – obecnie biblioteką publiczną, bramą cmentarną oraz terenem przykościelnym wraz z kaplicą przedpogrzebową, murem kościelnym i starodrzewem, ul. Wojska Polskiego 34 (wpis do rejestru nr 305 z 13 sierpnia 1962). Świątynię wzniesiono przed rokiem 1367 w [[Gotyk|stylu gotyckim]]. Budynek kościoła jest murowany z cegły, trójnawowy z [[Sklepienie gwiaździste|gwiaździstym sklepieniem]] nad nawami oraz [[Sklepienie krzyżowe|sklepieniem krzyżowym]] nad [[prezbiterium]]. W 1433 spalony przez husytów, w 1460 przez Krzyżaków, a w 1577 ucierpiał w czasie [[Wojna Rzeczypospolitej z Gdańskiem|walk Batorego z Gdańskiem]]. W latach 1585 - 1945 w rękach protestantów. W 1801 jako jeden z nielicznych budynków ocalał z pożaru miejscowości, ale w 1807 pełnił krótko funkcję magazynu prochu dla wojsk napoleońskich. II wojnę światową przetrwał bez większego szwanku. 5 września 1948 został ustanowiony filią kościoła parafialnego, a 10 listopada 1980 - ośrodkiem nowo powołanej parafii katolickiej. Zachowało się wyposażenie kościoła z bogatym, rzeźbionym z drewna i [[Polichromia|polichromowanym wyposażeniem]], m.in. renesansową amboną z 1578, galerią i barokowym prospektem organowym. Na osi głównego wejścia do kościoła znajduje się brama cmentarna wzniesiona w 1648. Po północnej stronie świątyni znajdziemy neogotycką kostnicę z drugiej połowy XIX w. Naprzeciwko kościoła (ul. Wojska Polskiego 34) stoi budynek dawnej plebanii ewangelickiej wzniesionej w 1755, przed którą stoją dwa granitowe słupki w typie gdańskich [[Przedproże|przedproży]] z datą 1651. Po 1945 budynek mieszkalny. Od 1962 parter, a od 1990 całość budynku zajmuje biblioteka. Wewnątrz budynku zachowane XVIII-wieczne polichromie (odkryte na piętrze budynku w 2010), wyposażenie (zabytkowy żyrandol, szafy, stolik do gry w karty) oraz oryginalne futryny i drzwi z okuciami. Zamurowane piwnice według miejskiej legendy kryć mają podziemne przejście do kościoła. Podczas remontu obiektu pod podłogą odnaleziono m.in. szkielet kota.
* dom mieszkalny z ok. 1800 r., ul. Krótka nr 6 (wpis do rejestru nr 612 z 30 maja 1972) - planowane muzeum miejskie, dawny dom dr Hermanna Wiedemana, w 2017 rozpoczął się remont kapitalny obiektu (szacowany koszt 3,9 mln zł)<ref>Agata Cymanowska [http://pruszczgdanski.naszemiasto.pl/artykul/pruszcz-gd-podczas-remontu-zabytkowego-domu-odkryli-gazete,4109952,artgal,t,id,tm.html Pruszcz Gd.: Podczas remontu zabytkowego domu odkryli gazetę z 1873 r. i Dziennik Bałtycki z 1986 r.]</ref>
* dom mieszkalny, ul. Grunwaldzka nr 23 (wpis do rejestru nr 613 z 30 maja 1972)
[[Plik:Kanał Raduni.jpg|thumb|250px|[[Kanał Raduni]]]]
* [[Kanał Raduni]] – kanał wraz z [[grobla]]mi, towarzysząca zabudową i zielenią na całej długości obiektu – od [[Śluza wodna|śluzy]] na zachód od Pruszcza Gdańskiego do ujścia Kanału do [[Motława|Starej Motławy]] w Gdańsku (wpis do rejestru nr 986 z 18 maja 1981)
* zespół [[Cukrownia „Pruszcz”|cukrowni Pruszcz]] – portiernia z bramami i murem, budynek biura głównego, kotłownia główna, surownia, budynek techniczno-produkcyjny, budynek [[Filtracja|filtracji]], pakownia, warniki, suszarnia, magazyn [[Cukier buraczany|cukru]], miodownik, piec wapienny, kuźnia, rezydencja akcjonariusza, willa dyrektora, ul. Chopina 17 (wpis do rejestru nr 1369 z 25 sierpnia 1992)
Linia 269 ⟶ 278:
 
=== Pozostałe zabytki ===
[[Plik:Pruszcz Gdanski starostwo 1.jpg|mały|Gmach starostwa powiatowego]]
* Budynek elektrowni wodnej z 1921 r.
* Budynek prokuratury ul. Wojska Polskiego 7 - pierwotnie szkoła podstawowa, w 1939 areszt dla miejscowych Polaków
Linia 277 ⟶ 287:
* Dom młynarza, ul. Wojska Polskiego 44
* Dom mieszkalny z końca XIX w., ul. Grunwaldzka 31 - parterowy, z poddaszem użytkowym. Dach mansardowy, z lukarnami, wykończonymi drewnem. Wejście główne z gankiem, schodami i ozdobnym metalowym daszkiem. Ganek i schody otoczone dekoracyjną balustradą. Zachowana dawna stolarka okienna i drzwiowa oraz kuta brama wjazdowa. Na podwórzu zachowana pompa ręczna (jedyna w mieście), odrestaurowana w 2014.
 
<gallery mode=packed-hover caption="Wybrane stare domy i kamienice Pruszcza Gdańskiego:">
Pruszcz Gdański, ul. Grunwaldzka 23.JPG
Pruszcz Gdański, ul. Krótka 6.JPG
Pruszcz Gdański, Grunwaldzka 19 - fotopolska.eu (301440).jpg
Pruszcz Gdański, Grunwaldzka 17 - fotopolska.eu (301439).jpg
Pruszcz Gdański, Grunwaldzka 21 - fotopolska.eu (301441).jpg
Pruszcz Gdański, Grunwaldzka 51 - fotopolska.eu (301288).jpg
</gallery>
 
== Gospodarka ==
[[Plik:Nowe Centrum Pruszcza Gdańskiego.JPG|thumb|250pxmały|Nowe Centrum Pruszcza Gdańskiego]]
Atutem gospodarczym miasta są zaczynające się w pobliżu [[autostrada A1 (Polska)|autostrada A1]] oraz [[obwodnica Trójmiasta]]. Bliskość tych dróg przyczyniła się do powstania dzielnicy przemysłowej o nazwie Bałtycka Strefa Inwestycyjna. Swoje magazyny i zakłady produkcyjne umieściły tu firmy z branży elektronicznej, spożywczej, magazynowej, odzieżowej ([[LPP]], od 2001; nowe powierzchnie od 2007-2008 i 2014-2015 (w budowie)) i metalowej. Z kolei w centrum miasta powstała nowoczesna zabudowa mieszkaniowo-usługowa, za którą miasto otrzymało Nagrodę Honorową Towarzystwa Urbanistów Polskich w ogólnopolskim konkursie na najlepiej zagospodarowaną przestrzeń publiczną w 2009.
 
Linia 305 ⟶ 324:
 
=== Kolejowy ===
[[Plik:Peron Pruszcz Gdański.jpg|thumb|250pxmały|Peron na [[Pruszcz Gdański (stacja kolejowa)|dworcu kolejowym Pruszcz Gdański]]]]
Przez miasto przebiega [[linia kolejowa nr 9]] ([[Warszawa Wschodnia]] – [[Gdańsk Główny]]) oraz zaczyna się obecnie nieużytkowana [[linia kolejowa nr 229]] do [[Łeba (stacja kolejowa)|Łeby]]. [[Pruszcz Gdański (stacja kolejowa)|Stacja Pruszcz Gdański]] do połowy grudnia 2016 znajdowała się (z przerwą od połowy 2012 do marca 2014 - remont linii kolejowej łączącej Trójmiasto z Warszawą) również na trasie pociągów [[PKP Szybka Kolej Miejska w Trójmieście|trójmiejskiej SKM]]. Miasto jest jednym z udziałowców tej spółki.
 
Linia 314 ⟶ 333:
 
== Kultura ==
[[Plik:Dawna plebania kościoła p.w. Podniesienia Krzyża Świętego w Pruszczu Gdańskim - panoramio.jpg|mały|Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna]]
Na terenie Gminy Miejskiej Pruszcz Gdański działa od 1 grudnia 2008 samorządowa instytucja kultury – Centrum Kultury i Sportu, które powstało w wyniku połączenia zadań Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji oraz Miejskiego Domu Kultury.
Podstawowym zadaniem Centrum jest wspieranie i animowanie kulturowej i sportowej aktywności mieszkańców. W Pruszczu Gdańskim funkcjonuje Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna. Działalność kulturalna biblioteki to zarówno spotkania autorskie, biesiady literackie, jak również wystawy, wernisaże i koncerty.
Linia 349 ⟶ 369:
 
== Wspólnoty wyznaniowe ==
[[Plik:Pruszcz bialy kosciol.jpg|mały|[[Kościół Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w Pruszczu Gdańskim|Kościół Matki Boskiej Nieustającej Pomocy]]]]
Na terenie miasta działalność religijną prowadzą:
* [[Kościół katolicki w Polsce|Kościół rzymskokatolicki]]: