Wikipedia

Wojna o panowanie w Ameryce Północnej: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
int., jęz.
AndrzeiBOT (dyskusja | edycje)
Boty
391 617 edycji
m Bot poprawia linkowanie wewnętrzne oraz inne drobne sprawki
Linia 121:
Jeszcze 18 lipca flotylla brytyjskich okrętów (dwa [[Okręt liniowy|liniowe]], dwa [[slup wojenny|slupy]] i dwa statki transportowe) przedefilowała przed Quebekiem bez przeszkód – bo pod silnym ogniem osłonowym artylerii z Pointe Lévis, która zmusiła armaty cytadeli do milczenia – i pożeglowała w górę rzeki. Jej celem było spenetrowanie okolic i ocena możliwości przeprowadzenia desantu. Moncalm obsadził brzegi wojskiem, a baterie, skoncentrowane pod [[Québec (miasto)|Sillery]], spowodowały uszkodzenie flagowego HMS „Sutherland” i zmusiły Brytyjczyków do odwrotu{{odn|Gipson|1949|s=396}}. Panowanie nad górnym biegiem Rzeki Świętego Wawrzyńca było dla Brytyjczyków ważne, bowiem tylko w ten sposób mogli kontrolować przepływ ludzi i broni między dwoma największymi miastami Nowej Francji. Z tej przyczyny 4 sierpnia Wolfe wysłał brygadiera Jamesa Murraya na czele 1200 ludzi w górę rzeki. Środkiem transportu była eskadra kontradmirała [[Charles Holmes|Charlesa Holmesa]]{{odn|Gipson|1949|s=397}}. Okręty brytyjskie – i zaokrętowana na ich pokładach piechota – zaatakowały kilka osad nadbrzeżnych i składy prowiantowe w [[Deschambault]], gdzie wzięły kilku jeńców. Flotylla francuska nie chcąc ryzykować starcia, schroniła się na rzece [[Richelieu (rzeka)|Richelieu]]{{odn|Borneman|2007|s=214}}.
{{Osobny artykuł|Bitwa na Równinie Abrahama}}
Cały sierpień trwały przygotowania Brytyjczyków do uderzenia. Wolfe nie mógł się zdecydować, czy lądować w miejscu zwanym Cap Rouge (12 km od Quebecu), czy jeszcze dalej. W końcu 8 września kazał [[Robert Monckton|Robertowi Moncktonowi]] wysadzić desant pod Pointe aux Trembles odległym od miasta o 16 km, podczas gdy inne oddziały, dowodzone przez [[George Townshend|George'aGeorge’a Townshenda]]<ref group=uwaga>Walter Borneman podaje błędnie (s. 206) Charles Townshed.</ref>, miały dokonać lądowania pod klifem Anse au Foulon niemal na przedpolach miasta, na wysokości niezadrzewionej połaci zwanej przez Francuzów ''Plaines d’Abraham''. W ten sposób miano zatrzymać na miejscu dowódcę zachodniego odcinka obrony Quebecu, a w przyszłości słynnego podróżnika i odkrywcę, [[Louis Antoine de Bougainville|Louisa Bougainville’a]]<ref group=uwaga>Walter Borneman podaje błędnie (s. 82, 346) Louis-Antoine de Bougainville.</ref>, by nie mógł przeszkodzić operacji Moncktona{{odn|Gipson|1949|s=398}}. Townshenda, zdziwionego takim rozkazem (klif był stromy i broniony), Wolfe upewnił, że sam weźmie udział w ataku. 12 września wieczorem 4000 żołnierzy załadowało się na barki na południowym brzegu Świętego Wawrzyńca, a o godz. 2.00 dnia 13 września 1759 roku lądowało pod Anse au Foulon{{odn|Gipson|1949|s=413}}. Wspinali się po stromiźnie w ciszy, ale zaskoczenie nie udało się; 60 kanadyjskich milicjantów, będących w tym miejscu na straży, otworzyło ogień. W tym momencie Wolfe podał w dół, na plażę, niezrozumiały rozkaz, by wstrzymać desant. Francuzi oddali drugą salwę, po której padło kilku zabitych i rannych, wśród nich Wolfe; kula poszarpała mu nadgarstek. Na trzecią salwę milicjantów Brytyjczycy odpowiedzieli jedną, która zmusiła przeciwnika do ucieczki, ale wcześniej Wolfe odniósł dwie kolejne rany, w pierś i krocze{{odn|Cawthorne|2014|s=102}}, Monckton leżał śmiertelnie ranny, Issac Barré stracił pół twarzy, Murray ugrzązł w boju z posiłkami nadciągającymi od [[Saint Charles]] i czołowymi elementami kolumny Bougainville’a{{odn|Borneman|2007|s=222}}. W tej sytuacji dowodzenie objął Townshend. Rozsądnie wycofał oddziały i czekał na dalszy rozwój wypadków. Nie doczekał się; bitwa była skończona{{odn|Gipson|1949|s=419}}.
 
Śmiertelnie ranny był też Montcalm (brzuch i udo poszarpane siekańcami), który pospieszył za miasto na odgłos strzałów{{odn|Cawthorne|2014|s=103}}. Bitwa na Równinie Abrahama trwała zaledwie pół godziny i skończyła się śmiercią obu głównodowodzących i niespodziewanym zwycięstwem Brytyjczyków. Wojska francuskie dowodzone przez gubernatora Rigauda wycofały się na zachód, w stronę Montrealu, a w mieście został dowódca garnizonu, Jean de Ramezay i około 2200 żołnierzy, marynarzy i milicjantów, z nikłymi zapasami żywności. Te siły miały bronić miasta i sześciu tysięcy jego przerażonych mieszkańców, lecz skapitulowały po krótkim, zaledwie trzydniowym oblężeniu. Quebec poddał się Townshendowi 18 września. Francuzi podjęli nieudaną próbę odbicia miasta w zimie tego samego roku{{odn|Gipson|1949|s=423}}.
Linia 162:
== Podsumowanie ==
[[Plik:Sprit of '76.2.jpeg|thumb|Duch Rewolucji Amerykańskiej]]
Na rozstrzygnięcia dyplomatyczne należało czekać do roku 1763, kiedy [[pokój paryski 1763|pokój paryski]] zdecydował, że wszystkie kolonie francuskie w Ameryce Północnej, prócz [[Luizjana (kolonia)|Luizjany]] (podzielonej między W. Brytanię i Hiszpanię) i dwóch maleńkich wysepek [[Saint-Pierre i Miquelon]], mają przypaść Wielkiej Brytanii{{odn|Ferguson|2013|s=63}}. Triumf Londynu, który zmienił Królestwo Wielkiej Brytanii w [[Imperium brytyjskie]], nie spotkał się jednak z przychylnym przyjęciem w Ameryce Północnej. Mieszkańcy kolonii ponieśli znaczne straty i musieli przyjąć na siebie ciężar wyżywienia i utrzymania armii brytyjskiej, a zamiast nagród posypały się na nich – głównie za sprawą Kanclerza Skarbu [[Charles Townshend (Kanclerzkanclerz Skarbuskarbu)|Charlesa Townshenda]] i jego nieustępliwej polityki fiskalnej ([[Townshend Acts]]) w latach sześćdziesiątych XVIII wieku – nowe cła, nakładane na towary takie jak szkło, papier, ołów, farby i herbata, które kolonie zmuszone były importować<ref>[http://avalon.law.yale.edu/18th_century/townsend_act_1767.asp The Townshend Act, November 20, 1767].</ref>. Powołano Amerykańską Radę Komisarzy Celnych (''American Board of Customs Commissioners'') mającą nadzorować egzekucję podatków i zawieszono jednocześnie nowojorskie zgromadzenie ustawodawcze do czasu, kiedy zgodzi się ono uchwalić środki finansowe na utrzymanie angielskich oddziałów. [[Nowy Jork]] odmówił wcześniej podporządkowania się ustawie o kwaterunku wojsk (''Quartering Act'' z 1765 roku)<ref>[http://avalon.law.yale.edu/18th_century/quartering_act_165.asp The Quartering Act; May 15, 1765].</ref>, wychodząc z założenia, że tego rodzaju obowiązek nie został uchwalony zgodnie z konstytucyjną zasadą przedstawicielstwa{{odn|Axelrod|2007|s=59}}.
 
W odpowiedzi koloniści bojkotowali towary sprowadzane na statkach brytyjskich, usiłując zastępować je wytworami rodzimej produkcji. Werbalnie i fizycznie atakowano urzędników celnych, organizowano opór wobec rewizji na statkach i prób konfiskaty przemycanych towarów. 19 stycznia 1770 roku doszło do starć w Nowym Jorku, a 5 marca w Bostonie zaatakowani przez tłum [[żołnierz]]e odpowiedzieli salwą, w wyniku której [[Masakra bostońska|zginęło 5 osób]]{{odn|Axelrod|2007|s=59–60}}. W wyniku bojkotu import towarów brytyjskich do kolonii spadł w 1769 roku o 40 procent{{odn|Axelrod|2007|s=41}}. Chcąc pomóc [[Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska|Kompanii Wschodnioindyjskiej]], przeżywającej trudności finansowe i szukającej sposobu na szybkie spieniężenie blisko 300 ton herbaty zalegających w jej magazynach, w maju 1773 roku Parlament uchwalił ustawę o herbacie (''Tea Act''). Przyznawała ona Kompanii monopol na dostawę tego towaru do kolonii; zezwolono jej na sprzedaż herbaty bezpośrednio w portach amerykańskich, zamiast, jak dotąd, na publicznych aukcjach w Londynie{{odn|Axelrod|2007|s=63}}. W większości portów amerykańskich kupcy zdołali nakłonić statki Kompanii do odpłynięcia z przywiezionym ładunkiem z powrotem do Anglii. Jednak w Bostonie gubernator królewski [[Thomas Hutchinson]] wszelkimi siłami starał się zatrzymać transport, by potem szukać innych sposobów sprzedaży. W odpowiedzi na to 16 grudnia 1773 roku miał miejsce incydent znany jako [[herbatka bostońska]]. Grupa radykałów przebranych za Indian wdarła się na statki i wrzuciła cały ładunek herbaty (342 skrzynie wartości 10&nbsp;tysięcy [[Funt szterling|funtów]] – prawie 1,7&nbsp;miliona [[Dolar amerykański|dolarów]] w roku 2005) do morza{{odn|Axelrod|2007|s=65}}.
Linia 184:
== Zobacz też ==
{{commonscat|French and Indian War}}
* [[Wojnawojna o ucho Jenkinsa]] (1739–1748)
* [[Powstanie Pontiaka]] (1763–1766)
 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Wojna_o_panowanie_w_Ameryce_Północnej”