Pętla (film 1957): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
dopełnienie obsady |
rozbudowa |
||
Linia 30:
}}
'''Pętla''' – czarno-biały polski [[film fabularny]] z roku [[1957 w filmie|1957]], w reżyserii [[Wojciech Jerzy Has|Wojciecha Jerzego Hasa]], z [[Gustaw Holoubek|Gustawem Holoubkiem]] w głównej roli, na motywach opowiadania [[Marek Hłasko|Marka Hłaski]] [[Pętla (opowiadanie)|pod tym samym tytułem]] z tomu ''[[Pierwszy krok w chmurach]]'' (1956). ''Pętla'' była pierwszą z ekranizacji prozy Marka Hłaski i jednocześnie debiutem fabularnym reżysera.
== Opis fabuły ==
Kuba Kowalski jest [[alkoholizm|alkoholikiem]]. Wieczorem, po 18., ma się udać ze swoją narzeczoną Krystyną do lekarza w celu rozpoczęcia [[leczenie odwykowe|kuracji odwykowej]] przy pomocy tabletek [[Antabus]]. W oczekiwaniu na narzeczoną odbiera telefony od przyjaciół, którzy pod pozorem troski o jego zdrowie kryją zwyczajne wścibstwo. Nie mogąc znieść oczekiwania, poirytowany wychodzi. Wdaje się w dyskusję z dwoma napotkanymi po drodze ludźmi. Wymiana zdań kończy się awanturą. Przechodzący milicjant zabiera wszystkich na lokalną komendę [[Milicja Obywatelska|MO]]. Zwolniony idzie do knajpy "Pod Orłem" i zamawia wódkę. Przyłącza się do niego inny alkoholik, Władek. Razem piją. Władek opowiada o swoim pobycie w szpitalu psychiatrycznym. Kiedy Władek wypowiada "prorocze" słowa: "Kto pije, będzie pił. To zabawa bez mety.", Kuba traci kontrolę i bije Władka. Sam zostaje pobity przez mężczyzn z personelu knajpy i porzucony na ulicy. Odnaleziony przez znajomego taksówkarza Kostka wraca do domu. Przed mieszkaniem czeka na niego Krystyna, która wciąż chce walczyć o jego trzeźwość. Umawiają się, że ona przyjdzie następnego dnia o 8. rano. Gdy rano zegar wybija godzinę 8., a Krystyna wchodzi do bramy kamienicy, Kuba popełnia [[samobójstwo]], wieszając się na sznurze od telefonu.
== Obsada ==
Linia 47 ⟶ 50:
}}
==
''Pętla'' powstała na bazie opowiadania [[Marek Hłasko|Marka Hłaski]] [[Pętla (opowiadanie)|pod tym samym tytułem]]. Pierwowzorem jej bohatera miał być [[Władysław Broniewski]], poeta, komunista, alkoholik i przyjaciel Marka Hłaski<ref>{{Cytuj |tytuł = "Pętla" |autor = Bartosz Staszczyszyn|czasopismo = Culture.pl |data dostępu = 2018-09-25 |url = https://culture.pl/pl/dzielo/petla |język = pl}}</ref>. W swej prozie Hłasko przejawiał fascynację brzydotą, tendencjami naturalistycznymi i ekspresjonistycznymi, co zbliżało go do ideowo do amerykańskiego [[film noir|kina ''noir'']]{{odn|Gródź|2009}}.▼
▲Kuba Kowalski jest [[alkoholizm|alkoholikiem]]. Wieczorem, po 18., ma się udać ze swoją narzeczoną Krystyną do lekarza w celu rozpoczęcia [[leczenie odwykowe|kuracji odwykowej]] przy pomocy tabletek [[Antabus]]. W oczekiwaniu na narzeczoną odbiera telefony od przyjaciół, którzy pod pozorem troski o jego zdrowie kryją zwyczajne wścibstwo. Nie mogąc znieść oczekiwania, poirytowany wychodzi. Wdaje się w dyskusję z dwoma napotkanymi po drodze ludźmi. Wymiana zdań kończy się awanturą. Przechodzący milicjant zabiera wszystkich na lokalną komendę [[Milicja Obywatelska|MO]]. Zwolniony idzie do knajpy "Pod Orłem" i zamawia wódkę. Przyłącza się do niego inny alkoholik, Władek. Razem piją. Władek opowiada o swoim pobycie w szpitalu psychiatrycznym. Kiedy Władek wypowiada "prorocze" słowa: "Kto pije, będzie pił. To zabawa bez mety.", Kuba traci kontrolę i bije Władka. Sam zostaje pobity przez mężczyzn z personelu knajpy i porzucony na ulicy. Odnaleziony przez znajomego taksówkarza Kostka wraca do domu. Przed mieszkaniem czeka na niego Krystyna, która wciąż chce walczyć o jego trzeźwość. Umawiają się, że ona przyjdzie następnego dnia o 8. rano. Gdy rano zegar wybija godzinę 8., a Krystyna wchodzi do bramy kamienicy, Kuba popełnia [[samobójstwo]], wieszając się na sznurze od telefonu.
Dla [[Wojciech Jerzy Has|Wojciecha Jerzego Hasa]] ''Pętla'' była pełnometrażowym debiutem. Reżyser cenił prozę Hłaski za jej „fotogeniczność”{{odn|Gródź|2003|s=111}}. Przyszły twórca ''Pożegnań'' pozostawił scenariusz Hłaski niemal bez zmian, z wyjątkiem jednej – nadał nałogowemu alkoholikowi granemu przez [[Gustaw Holoubek|Gustawa Holoubka]] profesję artysty. Co za tym idzie, reżyser pozbawił adaptację Hłaski zawartych w opowiadaniu elementów ironii. Dlatego też wizja świata przedstawionego stała się znacznie bardziej pesymistyczna{{odn|Gródź|2009}}. W roli Krystyny wcieliła się [[Aleksandra Śląska]], celowo wybrana przez reżysera jako aktorka „o zimnej powierzchowności, o spojrzeniu z błyskiem pewnego okrucieństwa”, która według Hasa jest ''fatum'' Kuby „albo po prostu śmiercią wciągającą w swe sidła”{{odn|Gródź|2003|s=123}}.
▲Pierwowzorem bohatera miał być Władysław Broniewski, poeta, komunista, alkoholik i przyjaciel Marka Hłaski<ref>{{Cytuj |tytuł = "Pętla" |autor = Bartosz Staszczyszyn|czasopismo = Culture.pl |data dostępu = 2018-09-25 |url = https://culture.pl/pl/dzielo/petla |język = pl}}</ref>.
Autorami scenografii do ''Pętli'' byli Roman Wołyniec i Andrzej Cybulski; ten ostatni specjalizował się w ekspresjonistycznych dekoracjach teatralnych. Jako autora zdjęć Has wybrał Mieczysława Jahodę, z którym Has pracował już przy realizacji filmów dokumentalnych ''Karmik Jankowy'' czy ''Zielarze z Kamiennej Doliny''. Ze względu na mozolną akcję filmu Jahoda starał się urozmaicić film pod względem wizualnym, stosując punktowe oświetlenie i komponując kadr tak, aby odzwierciedlał stane psychiczne Kuby{{odn|Gródź|2009}}. Jak pisała Iwaon Gródź w analizie fotogeniczności ''Pętli'', jej „plastyczna gra olśniewających i niesamowitych linii [...], np. linearny ornament na drzwiach, fantasmagoryczne kształty lampy, pionowe pasy na tapecie wywołują podobny efekt, co gra świateł, wyraźne zarysowanie brył, ostry kontur przedmiotów, krzywizny, niepokojące linie: wertykalne, diagonalne w malarstwie ekspresjonistycznym”{{odn|Gródź|2003|s=113}}. Wizja samego miasta w filmie Hasa była ponadto inspirowana wyglądem Łodzi{{odn|Gródź|2003|s=121}}.
== Bibliografia ==▼
Seweryn Kuśmierczyk, ''Wstęga Mobiusa jako czasoprzestrzeń dzieła filmowego. Pętla Wojciecha J. Hasa i Zabicie ciotki Grzegorza Królikiewicza'' [w:] Seweryn Kuśmierczyk, ''Wyprawa bohatera w polskim filmie fabularnym'', Czuły Barbarzyńca Press, Warszawa 2014, s. 147-186. {{ISBN|978-83-62676-41-5}}.▼
== Odbiór ==
Premiera ''Pętli'' odbyła się 20 stycznia 1958 roku{{odn|Kuśmierczyk|2000|s=21}}, a film wywołał różnorodne reakcje. [[Bolesław Michałek]] zauważył, że w debiucie Hasa brakuje biologicznego impetu, cynizmu i wulgarności. O ile w opowiadaniu Hłaski wyczuwa się zdaniem Michałka „rodzaj cwaniactwa”, o tyle film nie jest tak brutalny i cechuje się większą elegancją{{odn|Gródź|2009}}. Juliusz Kydryński uznał ''Pętlę'' za „dzieło na miarę europejską”{{odn|Gródź|2009}}. [[Konrad Eberhardt]] odnalazł w filmie Hasa dzieło o „dojrzałym doborze stylu”{{odn|Gródź|2003|s=111}}. [[Stanisław Janicki]] twierdził, iż ''Pętla'' jest zbudowana z dwóch warstw: subiektywnej i metaforycznej, które na korzyść filmu przenikają się wzajemnie
Film natomiast wywołał zmieszanie wśród krytyków marksistowskich: [[Aleksander Jackiewicz]] na łamach „[[Trybuna Ludu|Trybuny Ludu]]” pisał o dziwnościach artystycznych filmu, a anonimowy recenzent „Dziennika Zachodniego” twierdził, że filmowi nie udało się odtworzyć „nastroju beznadziejności życia i grozy alkoholizmu”, a Danuta Kępczyńska z „Ekranu” uznała, że odrealnienie opowiadania przyniosło szkodę filmowi jako całości”{{odn|Kuśmierczyk|2000|s=23}}.
Jak podsumowuje odbiór ''Pętli'' Iwona Gródź: „Najczęściej w kontekście debiutu Hasa pisano o niespotykanej dojrzałości warsztatowej reżysera, literackości dialogów, scenograficznych udziwnieniach (między innymi [[turpizm|turpistycznej]] zewnętrzności, sprowadzającej się do symboliczności przedmiotów, sztuczności kreowanej rzeczywistości), pesymizmie i melancholii rodem ze ''[[Stracony weekend|Straconego weekendu]]'' [[Billy Wilder|Billy'ego Wildera]] czy pism egzystencjalistów, ekspresjonizmie bliskim temu z ''[[Zimowy zmierzch|Zimowego zmierzchu]]'' [[Stanisław Lenartowicz|Stanisława Lenartowicza]] czy filmom lat dwudziestych XX wieku, a nawet o ukrytym freudyzmie”{{odn|Gródź|2009}}. Sam Has odrzucał interpretacje swego filmu w duchu ekspresjonistycznym:
{{Cytat|Film opowiada przy pomocy intensywnych obrazów, wykorzystuje grę symboli itd., ale to wcale nie znaczy, że zaraz jest ekspresjonistyczny. Jeżeli jest w nim ekspresjonizm, to przefiltrowany przez surrealizm{{odn|Kuśmierczyk|2000|s=23}}.}}
Oceniając ''Pętlę'' z perspektywy czasu, Eberhardt w 1967 roku stwierdził, iż „oglądana dzisiaj ''Pętla'' ani trochę się nie zestarzała; jest osobliwym przykładem debiutu legitymującego się pełną dojrzałością, ale podobnie jak dziesięć lat temu – jest filmem stojącym na uboczu, fascynującym spoistością swojej wizji”{{odn|Kuśmierczyk|2000|s=25}}.
== Przypisy ==
{{Przypisy
▲== Bibliografia ==
* {{Cytuj |autor r = Iwona Gródź|tytuł = Zaszyfrowane w obrazie. O filmach Wojciecha Jerzego Hasa |autor = Iwona Gródź |data = 2009 |rozdział = Osobliwa fotogeniczność |miejsce = Gdańsk |wydawca = Słowo/Obraz Terytoria |url = http://www.akademiapolskiegofilmu.pl/pl/historia-polskiego-filmu/artykuly/osobliwa-fotogenicznosc/561 |dostęp = 05.03.2019 |odn = tak}}
▲* Seweryn Kuśmierczyk, ''Wstęga Mobiusa jako czasoprzestrzeń dzieła filmowego. Pętla Wojciecha J. Hasa i Zabicie ciotki Grzegorza Królikiewicza'' [w:] Seweryn Kuśmierczyk, ''Wyprawa bohatera w polskim filmie fabularnym'', Czuły Barbarzyńca Press, Warszawa 2014, s. 147-186. {{ISBN|978-83-62676-41-5}}.
== Linki zewnętrzne ==
| |||