Baranowicze: Różnice pomiędzy wersjami

|www =

}}

 

Baranowicze są ośrodkiem przemysłu metalowego i włókiennictwa<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.ekskursii.by/?citys=15_Baranovichi|tytuł=Барановичи|opublikowany=ekskursii.by|język=ru|data dostępu=2016-08-07}}</ref>.

 

== Historia ==

[[Plik:Baranavičy Centralnyja. Баранавічы Цэнтральныя (1880-89).jpg|mały|lewo|Dworzec kolejowy w XIX w.]]

Wieś Baranowicze po raz pierwszy wzmiankowano w 1706 jako prywatną własność rodziny Rozwadowskich. Do [[Rozbiory Polski|rozbiorów]] leżała w [[Województwo nowogródzkie (I Rzeczpospolita)|województwie nowogródzkim]]. W 1870 przez miejscowość przeprowadzono linie kolejowe [[Brześć|Brześć nad Bugiem]]–[[Moskwa]] i [[Równe]]–[[Wilno]], co doprowadziło do gospodarczego ożywienia w połowie lat 90-tych XIX w. Przyczyniło się do tego także przeniesienie garnizonów wojskowych z [[Nowogródek|Nowogródka]] i Horodyszcza. Generał inż. baron von Dirschau wybudował tutaj dużą cukrownię, ponadto powstały 3 duże cegielnie, 3 fabryki urządzeń młyńskich, 2 młyny i 2 tartaki.

W czerwcu 1916 pod Baranowiczami stoczona została jedna z najkrwawszych bitew [[I wojna światowa|I wojny światowej]], w której zginęło prawie 100 000 żołnierzy

 

18 marca 1919 polski oddział kawalerii [[13 Pułk Ułanów Wileńskich|13 Pułku Ułanów Wileńskich]] pod dowództwem mjr. [[Władysław Dąbrowski (1891–1927)|Władysława Dąbrowskiego]] dokonał rajdu i przejściowo odbił Baranowicze z rąk [[bolszewicy|bolszewików]]. Polacy zdobyli duże zapasy broni, amunicji i materiału wojennego oraz wzięli wielu bolszewickich jeńców, po czym wycofali się<ref>{{cytuj książkę| tytuł = Wojna polsko-rosyjska 1919–1920| strony = 70| rozdział = Wstępna faza walk| nazwisko r = Wyszczelski| imię r = Lech}}</ref>. 18 kwietnia 1919 siły polskie ponownie zaatakowały Baranowicze, tym razem z zamiarem trwałego opanowania miasta. Zgrupowanie płk. [[Aleksander Boruszczak|Aleksandra Boruszczaka]] przez całą noc prowadziło walki o miasto z bolszewikami, w tym przy użyciu bagnetów. Wreszcie wczesnym świtem 19 kwietnia dokonano szturmu i do godziny 7:00 całkowicie oczyszczono miasto z nieprzyjaciela<ref>{{cytuj książkę| tytuł = Wojna polsko-rosyjska 1919–1920| strony = 103| rozdział = Wyprawa wileńska| nazwisko r = Wyszczelski| imię r = Lech}}</ref>.

[[Plik:Baranowicze WIG 1934.jpg|mały|lewo|190px|Baranowicze na mapie z 1934 r.]]

 

W Baranowiczach mieściło się dowództwo [[Nowogródzka Brygada Kawalerii|Nowogródzkiej Brygady Kawalerii]], którą od 1937 roku dowodził gen. [[Władysław Anders]]<ref name=koprowski/>, a także stacjonowały [[26 Pułk Ułanów Wielkopolskich|26 Pułk Ułanów]], [[78 Pułk Piechoty (II RP)|78 Pułk Piechoty]], [[9 Dywizjon Artylerii Konnej]], 9 Szwadron Pionierów i 9 Szwadron Łączności. W okresie międzywojennym jako dowódcy i oficerowie służyli w Baranowiczach m.in. [[Roman Abraham]], [[Mieczysław Boruta-Spiechowicz]], [[Stanisław Grzmot-Skotnicki]], [[Bolesław Kontrym]], [[Witold Pilecki]], [[Nikodem Sulik]]<ref>[http://dzieje.pl/dzieje-sie/miasto-przy-torze-kolej-i-wojsko-w-dziejach-baranowicz Miasto przy torze. Kolej i wojsko w dziejach Baranowicz]</ref>.

</gallery></center>

 

17 września 1939 roku, w dniu [[Agresja ZSRR na Polskę|napaści ZSRR na Polskę]], na teren [[powiat baranowicki|powiatu baranowickiego]] wkroczyła [[Armia Czerwona]]. W tym samym czasie na terenie powiatu rozpoczęły się mordy i grabieże. Ich ofiarami padali zamożniejsi mieszkańcy, urzędnicy, policjanci i żołnierze [[Wojsko Polskie (II RP)|Wojska Polskiego]] (zazwyczaj [[Polacy]]), sprawcami natomiast były zbrojne grupy skomunizowanych chłopów i kryminalistów, działające z inspiracji ZSRR (zazwyczaj [[Białorusini w Polsce|Białorusini]] i [[Żydzi]])<ref name = wierzbicki>{{cytuj książkę |nazwisko = Wierzbicki| imię = Marek| autor link = | tytuł = Polacy i Białorusini w zaborze sowieckim. Stosunki polsko-białoruskie na ziemiach północno-wschodnich II RP pod okupacją sowiecką 1939–1941| url = | wydanie = 2| wydawca = Stowarzyszenie Kulturalne Fronda| miejsce = [[Warszawa]]| rok = [[2007]]| strony = 129–130| rozdział = Mordy i grabieże po 17 września 1939 roku| adres rozdziału = | nazwisko r = Wierzbicki| imię r = Marek| autor r link = | seria = Biblioteka historyczna Frondy| isbn = 978-83-88747-76-2| data dostępu =}}</ref>.

 

Na wieść o sowieckiej napaści, 17 września 1939 roku we wczesnych godzinach rannych, kierownik baranowickiego magistratu Jan Węgrzyn podjął decyzję o utworzeniu ''milicji'' (tzn. Straży Obywatelskiej), w celu obrony miasta oraz zapobieżenia rozprzestrzeniania się anarchii i bezprawia z terenów wiejskich. Składała się ona ze 186 Polaków, których Jan Węgrzyn znał osobiście. Zostali oni wyposażeni w niebieskie opaski i karabiny. Tymczasem z terenu powiatu do Baranowicz zaczęły napływać tłumy białoruskich chłopów, a pod budynkiem magistratu zgromadził się tłum wznoszący antypaństwowe okrzyki. Około godziny 10. do budynku wtargnęła grupa robotników – członków [[Polska Partia Socjalistyczna|Polskiej Partii Socjalistycznej]], której przewodził mężczyzna o nazwisku Machaj. Grupa zażądała likwidacji milicji z niebieskimi opaskami. W wyniku burzliwych negocjacji osiągnięto porozumienie, w myśl którego służba porządkowa miała zostać utrzymana, jednak niebieskie opaski miały został zastąpione czerwonymi. W tym momencie jednak do magistratu wtargnęła grupa ok. 30 miejscowych komunistów, krzyczących „Dość waszych rządów, precz”. Również ich, pomimo dużego napięcia, udało się przekonać, że służby porządkowe są w mieście niezbędne do ochrony przed rabunkami i samosądami, przynajmniej do momentu wkroczenia wojsk sowieckich. W tej sytuacji jedynym żądaniem komunistów było aresztowanie przywódcy socjalistów, Machaja. O godzinie 14. miasto Baranowicze zostało zajęte przez Armię Czerwoną. Milicja Jana Węgrzyna, pomimo, iż nie podjęła walki z Sowietami, uratowała Baranowicze przed falą mordów i grabieży, które w tym czasie miały miejsce w powiecie i na całych ziemiach północno-wschodnich II Rzeczypospolitej<ref name = wierzbicki/>.

 

W październiku 1939 roku Baranowicze weszły w skład tzw. „[[Zachodnia Białoruś|Zachodniej Białorusi]]” – marionetkowego bytu państwowego utworzonego przez sowieckie władze okupacyjne. 2 listopada zostały włączone do [[Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka|Białoruskiej SRR]]. 4 grudnia 1939 roku stały się centrum administracyjnym nowo utworzonego [[obwód baranowicki|obwodu baranowickiego]].

 

[[Plik:Baranavičy, Paštovaja. Баранавічы, Паштовая (1942).jpg|mały|Baranowicze w 1942]]

W czasie okupacji niemieckiej 1941–1944 istniało tu [[Getto w Baranowiczach|getto]], przez które przewinęło się ok. 13 tysięcy lokalnych [[Żydzi|Żydów]] (ocalało zaledwie ok. 250 z nich). W dniu 13 lipca 1942 roku Niemcy rozstrzelali 48 Polaków spośród miejscowych księży i inteligencji<ref>{{Cytuj | url=http://www.stankiewicze.com/ludobojstwo/baranowicze.html | tytuł=Ludobójstwo Ludności Polskiej Na Kresach<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=www.stankiewicze.com | data dostępu=2017-11-22}}</ref>. Miasto zostało ponownie zajęte przez Armię Czerwoną 6 lipca 1944 r.

 

 

W drugiej połowie lat 40. XX wieku partyjne władze Białoruskiej SRR utrudniały proces przesiedleń osób narodowości polskiej z Baranowicz do Polski w jej nowych granicach. Wprowadziły one pojęcie „osób urodzonych na terenie Białorusi”. Osoby takie automatycznie uznawano za etnicznych Białorusinów, tym samym odmawiając im prawa do decydowania o swojej przynależności narodowej ze względu na używany język czy wyznanie. W konsekwencji uniemożliwiało to ich [[ekspatriacja|ekspatriację]]. Polscy członkowie komisji mieszanej w Baranowiczach pisali w sprawozdaniu:

{{cytat|Strona białoruska (…) nie zważając na to, co sama widzi i słyszy (…) bezapelacyjnie orzeka, że oni są Białorusinami, ponieważ są tu urodzeni<ref>{{cytuj książkę | autor = pod red. S. Ciesielskiego| tytuł = Przemiany narodowościowe na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej 1931–1948| miejsce = [[Toruń]]| rok = [[2003]]| strony = 309| rozdział = Stosunki narodowościowe w latach 1939–1948 na obszarze tzw. Zachodniej Białorusi| nazwisko r = Ruchniewicz| imię r = M.| autor r link = | język = pl}}</ref>.}}

Od 1991 Baranowicze są częścią niepodległej [[Białoruś|Białorusi]]. W 1994 roku zakończono budowę Domu Polskiego mieszczącego Społeczną Szkołę Polską.

 

* Kościół katolicki pw. Podwyższenia Krzyża – zbudowany w 1924 roku, nieprzerwanie czynny w okresie sowieckim, zachowany do dnia dzisiejszego. W czasach II Rzeczypospolitej i ZSRR stanowił główny ośrodek baranowickich Polaków<ref name=koprowski/>.

* Domy Kolonii urzędniczej z około 1925 roku, proj. arch. [[Teodor Bursze]]

 

[[Kategoria:Baranowicze| ]]