Chelatacja: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Dodaję nagłówek przed Szablon:Przypisy |
int. |
||
Linia 1:
{{inne znaczenia|reakcji chemicznej|[[Chelatacja (medycyna)|chelatacja – metoda terapii]]}}
[[Plik:Metal-EDTA.png|thumb|Chelat [[EDTA]] z metalem|140px]]
'''Chelatacja''', '''chelatowanie''', '''chelacja''' ([[Język grecki|gr.]] ''chele'' – kleszcze, szczypce kraba) – [[reakcja chemiczna]] tworzenia [[Chelaty|chelatu]], czyli [[Związki kompleksowe|kompleksowego]] [[Związek chemiczny|związku chemicznego]] o [[Cząsteczka|cząsteczce]] złożonej z organicznej struktury pierścieniowej wielopodstawnego [[Ligand (chemia)|ligandu]] (pochodzącej z tzw. chelatora, czyli czynnika chelatującego) i związanego z nią kilkoma [[Wiązanie chemiczne|wiązaniami]] jonu centralnego – [[kation]]u [[Metale|metalu]]<ref name="IUPAC">{{GoldBook|C01012|nazwa=Chelation}}</ref>. Nazwa nawiązuje do chwycenia kationu jakby w kleszcze wiązań struktury pierścieniowej<ref name="Morgan">Morgan GT, Drew HDK. Researches on residual affinity and coordination. Pt II. Acetylacetones of selenium and tellurium. J Chem Soc (London) 1920;117:1456-1465.</ref>.
Przykładami chelatów są:
Linia 8:
== Odkrycie reakcji i pierwsze zastosowania ==
Teorię wiązań metal-ligand, która stała się podstawą praktycznych zastosowań chelatacji w przemyśle i medycynie, opracował w 1893 [[Alfred Werner]]<ref>Halstead BW. The Scientific Basis of EDTA Chelation Therapy. Colton, Calif: Golden Quill Publishers, Inc.;1979.</ref>, a rozwinęli w 1920 Morgan i Drew<ref name="Morgan" />.
W latach 30. XX wieku reakcje chelatacji były już powszechnie stosowane. Na przykład w przemyśle tekstylnym jako chelator wapnia był stosowany [[kwas cytrynowy]]. Sole tego kwasu używane były w medycynie (laboratoryjnej analityce medycznej i transfuzjologii) jako [[leki przeciwzakrzepowe|antykoagulant]].
W Niemczech opracowano pierwszą metodę syntezy kwasów poliaminokarboksylowych, jednym z których był [[EDTA]] (patent 1935). Bersworth opracował udoskonaloną metodę syntezy EDTA (patent 1943). EDTA zaczęto stosować jako antykoagulant<ref>Popovici A, Rubin M. EDTA as an anticoagulant in clinical laboratory studies. Soc Exper Biol Med 1950;74:415-417.</ref>.
| |||