Perseusz: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Andrzei111 (dyskusja | edycje) m Andrzei111 przeniósł stronę Perseusz (syn Zeusa) do Perseusz: dominujące znaczenie |
AndrzeiBOT (dyskusja | edycje) m Bot poprawia linkowanie wewnętrzne oraz inne drobne sprawy |
||
Linia 1:
{{Dobry Artykuł}}
{{Inne znaczenia|2=[[Perseusz (ujednoznacznienie)|inne postacie o imieniu „Perseusz”]]}}
{{Postać religijna infobox
|imię = Perseusz
Linia 32:
== Rodowód ==
[[Plik:Alexandre Jacques Chantron (1891) Danae.jpg|thumb|Matka Perseusza, [[Danae (mitologia)|Danae]], na obrazie [[Alexandre-Jacques Chantron|Alexandre-
Perseusz był potomkiem [[Danaos]]a i [[Ajgyptos]]a oraz [[Linkeus (syn Ajgyptosa)|Lynkeusa]] i [[Hypermnestra|Hypermestry]]{{r|G}}. Zaliczał się do rodu [[Abantydzi|Abantydów]]<ref>{{cytuj książkę|tytuł=Mała encyklopedia kultury antycznej|wydawca=[[Państwowe Wydawnictwo Naukowe]]|strony=9|miejsce=Warszawa|data=1983|isbn=83-01-03529-3}}</ref>. Jego przodków prezentuje następujące drzewo genealogiczne{{r|S}}:
Linia 58:
== Pochodzenie Perseusza ==
[[Akrizjos]], władca [[Argos (Grecja)|Argos]]{{r|P}}, usłyszał od wyroczni, że nie będzie miał syna{{r|Ogden3}}, a jego jedynym męskim potomkiem będzie syn jedynej córki [[Danae (mitologia)|Danae]]{{r|G}}, a co gorsza zginie z ręki swojego wnuka{{r|P}}. Nie chcąc dopuścić by Danae zaszła w ciążę{{r|Pi}}, zamknął córkę w podziemnej spiżowej komnacie{{r|G}}. Jednak pod postacią złotego deszczu, padającego na łono księżniczki, do komnaty przeniknął Zeus{{r|Pi}}. Wniknięcie [[Zeus]]a do spiżowej, podziemnej komnaty pod postacią złotego deszczu może wedle Grimala stanowić symbol potęgi pieniądza, mającej otwierać każde drzwi, a nawet ludzkie serca. Akrizjos nie chciał uwierzyć, że ojcem dziecka jest Zeus, oskarżał swego brata-bliźniaka [[Projtos]]a, że to on zapłodnił Danae{{r|G}}, co zaostrzyło, trwający od dzieciństwa, konflikt między nimi{{r|Graves4}}.
Podobne motywy pojawiają się w [[Księga Rodzaju|Księdze Rodzaju]] ([[Ezaw]] i [[Jakub (postać biblijna)|Jakub]], [[Peres|Farez]] i [[Zerach|Zarah]]), [[Mitologia ugarycka|mitologii ugaryckiej]] ([[Mot]] i [[Alejn]]) i [[Mitologia celtycka|celtyckiej]] ([[Gwyn ap Nudd|Gwyn]] i [[Gwythr ap Greidawl|Gwythur]]). W dwóch ostatnich przypadkach bracia, podobnie jak greccy bliźniacy, dodatkowo walczyli o kobietę – kapłankę księżyca, posiadanie jej zapewniało im prawo do tronu. Zgodnie z praktykowanym wówczas [[Kult lunarny|kultem lunarnym]] starszy bliźniak zostawał świętym królem i po [[Przesilenie letnie|letnim przesileniu]] miał ustąpić miejsce swojemu zastępcy. W przypadku Akrizjosa i Projtosa starszy Akrizjos nie przekazał władzy, więc Projtos uwiódł jego kapłankę i córkę Danae, która później utrzymywała, że poczęła syna z Zeusem (w najstarszej wersji mitu o poczęciu Perseusza to Projtos jest ojcem dziecka{{r|Graves4}}). Rytualne obcowanie kapłanki z bóstwem odzwierciedlało symboliczne zaślubiny księżyca i słońca oraz rozpoczęcie nowego roku. Owocem tego związku miał być kolejny święty król – Perseusz{{r|Graves3}}.
Linia 113:
== Śmierć Akrizjosa ==
W końcu Perseusz razem z matką i żoną opuścili Serifos, by odnaleźć starego [[Akrizjos]]a{{r|P}}. Władca, nie chcąc spotkać się z wnukiem, uszedł do [[Larisa|Larissy]] na północy Grecji{{r|Pi}}, do kraju Pelasgów{{r|G|S}}. Traf chciał, że wedle woli władcy Larissy, [[Teutamides]]a, zorganizowano tam igrzyska na cześć zmarłego ojca monarchy{{r|G}}. Wedle jednej z wersji mitu to w [[Argos (Grecja)|Argos]] odprawiano wtedy igrzyska. Lubiący ten rodzaj rozrywki syn Danae przybył na igrzyska i wziął udział w zawodach rzutu dyskiem. Nieszczęśliwie dysk{{r|P}} – symbol Słońca – poszybował, jak to opowiada Ferecydes w
Perseusz wyprawił swemu przodkowi uroczysty pogrzeb{{r|S}}, chowając zabitego za murami Larissy{{r|G}}. Z uwagi na nieumyślne pozbawienie życia swego dziadka nie chciał jednak objąć po nim władzy w Argos. Zamiast tego wymienił się z władcą [[Tyryns|Tirynsu]]{{r|Pi}}, swym krewnym [[Megapentes]]em. Oddał mu władzę w Argos{{r|G}}, a sam osiadł w Tirynsie, stając się najpotężniejszym z greckich królów na [[Peloponez]]ie. Nie ograniczył jednak swej aktywności do zarządzania Tirynsem. Założył (lub tylko ufortyfikował{{r|G}}) [[Midae|Mideę]] i [[Mykeny]]{{r|Pi}}, nazwane tak od ''mykos'' – trującego grzyba [[Dionizos]]a, który wyrósł, by zaspokoić pragnienie herosa. Być może jest to jeden z elementów procesu nawrócenia Perseusza na kult dionizyjski{{r|Graves7}}.
Linia 127:
W odmiennych wersjach mitów o Perseuszu Polidektes został ojczymem herosa i wychował go w świątyni Ateny. Gdy Akrizjos dowiedział się o tym, że jego wnuk żyje, przybył na Serifos, by go zabić. Polidektes wymógł na władcy Argos i synu Danae złożenie przysięgi, że nie podejmą żadnych działań, które by mogły doprowadzić do śmierci jednego z nich. Akrizjos nie mógł odpłynąć z powrotem do ojczyzny z powodu burzy. W tym czasie Polidektes zmarł. W trakcie igrzysk, urządzonych z powodu pogrzebu, Perseusz zbyt mocno rzucił dyskiem, który trafił dziadka w głowę, zabijając go na miejscu. Heros opuścił Serifos i udał się do Argos, by objąć spadek po Akrizjosie, jednak po przybyciu okazało się, że władzę uzurpował bliźniak Akrizjosa – Projtos. Perseusz zamienił go w kamień i panował w Argolidzie do czasu, aż padł ofiarą zemsty Megapentesa, syna Projtosa{{r|Graves8}}.
Rzymska wersja mitu podaje, jakoby Perseusz wraz z matką wyrzuceni zostali przez fale morskie na wybrzeże [[Lacjum]], gdzie rybacy wyłowili ich dzięki swym sieciom. Rozbitkowie doprowadzeni zostali przed oblicze króla [[Pilumnus]]a, który wziął sobie kobietę za żonę, zakładając później wspólnie z nią miasto [[Ardea|Ardeę]]. Od tej pary miał wedle Rzymian pochodzić król [[Rutulowie (mitologia)|Rutulów]], [[Tumnus]]. Inny mit rzymski opowiada o losach dzieci Danae i Fineusa, którzy również przybyć mieli do italskiej ziemi wraz z matką i osiąść w miejscu późniejszego założenia [[Rzym]]u. Nosili imiona Argos i Argeus. Ten pierwszy został zabity przez rdzennych mieszkańców tych ziem (nazywanych
== Potomkowie Perseusza ==
Linia 146:
W przeciwieństwie do wielu greckich mitów, licznych w wersje i obfitujących w często sprzeczne ze sobą szczegóły, historia syna Danae jest dosyć prosta. Jednakże istnieją liczne interpretacje mitu, chociaż niekiedy uważa się go po prostu za dawną opowieść ludową o nieznanych początkach{{r|Hopkins}}, być może sięgającą drugiego tysiąclecia p.n.e.{{r|Corretti29}}. Herosa utożsamiano z bóstwem egipskim [[Chem]]em, którego imię zapisywano za pomocą [[Hieroglify|hieroglifów]] skrzydlatego ptaka i tarczy słonecznej. Przenikanie opowieści mitycznych było możliwe dzięki [[Wielka kolonizacja|kolonizacji greckiej]] na przełomie I i II tysiąclecia p.n.e., gdy Hellenowie założyli swoją kolonię na [[Chemmis]]{{r|Graves9}}.
W kulturze mit o Perseuszu i Gorgonie prawdopodobnie pojawił się jednakże około około 700 p.n.e. Ferecydes z Aten spisał ją około 456 p.n.e., do którego odwołał się Apollodoros w swej
W sztuce greckiej przedstawiano zwykle dwie sceny z życia herosa. Pierwszą była walka bohatera z [[Meduza (córka Forkosa)|Meduzą]]. Ukazywano między innymi moment, w którym syn Danae ścinał potworowi głowę{{r|Pi}}. Krater z brązu z epoki archaicznej znajdujący się w [[Luwr]]ze ukazuje herosa odwracającego głowę od trzymanego za włosy potwora o ciele w połowie zwierzęcym{{r|S}}. Motyw ten jest obecny także w następnych epokach. Za przykład stanowić może rzeźba ''Perseusz i Meduza'' [[Benvenuto Cellini]]ego z lat 1545-54{{r|Corretti11}}. Ukazywano też często uwolnienie [[Andromeda (mitologia)|Andromedy]]. Widać je choćby na malowidle pompejańskim stanowiące prawdopodobnie kopię wcześniejszego działa greckiego z IV wieku p.n.e.{{r|Pi}}
Linia 181:
== Bibliografia ==
{{Kontrola autorytatywna}}
| |||