Bóg: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Nie podano opisu zmian Znaczniki: usuwanie dużej ilości tekstu (filtr nadużyć) VisualEditor |
m Wycofano edycje użytkownika 83.11.255.106 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Mathieu Mars. Znacznik: Wycofanie zmian |
||
Linia 1:
{{ISG|Bóg|Bóg}}
{{Przekierowanie|Bogowie|[[Bogowie (film)|inne znaczenia tej nazwy]]}}
Linia 7:
[[Plik:Allah-green.svg|thumb|Kaligrafia słowa [[Allah]]]]
[[Plik:Altes Museum - Antikensammlung 058.JPG|thumb|[[Zeus]], [[posąg]] [[sztuka starożytnej Grecji|antyczny]]]]
'''Bóg''' lub '''bóstwo''' – istota [[zjawiska nadprzyrodzone|nadprzyrodzona]], której istnienie uznaje większość [[religia|religii]]. Bóg jest przedmiotem zainteresowania [[teologia|teologii]] i [[filozofia|filozofii]], gdzie jest uważany za zagadnienie [[Metafizyka klasyczna|metafizyczno]]-[[Egzystencjalizm|egzystencjalne]]. Ze względu na duże zróżnicowanie rozumienia tego [[pojęcie|pojęcia]], trudno jest o jego jednoznaczną [[definicja|definicję]] (co dodatkowo utrudniają założenia teologiczne związane z tym zagadnieniem, pochodzące z poszczególnych religii). Jako najbardziej różniące się od siebie, należy wyodrębnić definicje używane przez [[religia|religie]] [[politeizm|politeistyczne]] i [[monoteizm|monoteistyczne]], [[deizm]] i [[panteizm]]<ref>{{Cytuj stronę | url =http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/3880148/bog.html | tytuł = Hasło:Bóg |opublikowany = encyklopedia.pwn.pl | praca = [[Internetowa encyklopedia PWN|Encyklopedia PWN]] | data dostępu = 2012-07-25}}</ref>.
Najbardziej powszechnie pod pojęciem bóg rozumie się określenie istot będących przedmiotem [[kult religijny|kultu religijnego]]. Czasem bogami określa się tylko niektóre (najważniejsze) z tych istot, dla innych rezerwując inne określenia (np. [[półbóg]], [[Heros (mitologia)|heros]], [[demon]], [[Duch (filozofia)|duch]], [[święty]], [[anioł]]). W niektórych religiach istotom nadprzyrodzonym przypisywane są cechy płci żeńskiej, istotę taką określa się słowem '''[[bogini]]'''.
Słowo ''bóg'' jest pisane małą literą i oznacza bogów, których może być wielu (synonimy: bóstwo, bożek, bożyszcze), natomiast gdy mówi się o bogach religii monoteistycznych, wówczas słowo to jest traktowane jako nazwa własna (imię) i jest pisane wielką literą<ref>''Mały słownik języka polskiego'', red. S. Skorupka, H. Auderska, Z. Łempicka, Warszawa 1969, s. 55.</ref>.
== Etymologia ==
Słowo „bóg” jest związane z irańskim terminem ''baga'' i słowiańskim ''bog'' powiązanym z dobrem, bogactwem, jak i jego nadprzyrodzonym dawcą<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Gieysztor | imię = Aleksander | autor link = Aleksander Gieysztor | tytuł = Mitologa Słowian | rozdział = Ludy słowiańskie w starożytności | wydawca = WAiF | miejsce = Warszawa | rok = 1982 | strony = 35 | isbn = 832210152X}}</ref>. Badania językoznawców stwierdziły istnienie w naszym języku szeregu zapożyczeń [[Scytowie|scytyjsko]]-[[Ludy irańskie|irańskich]] z dziedziny terminologii wierzeń religijnych, jak właśnie słowo „bóg” – dawca bogactwa, szczęśliwego losu.{{fakt}} Natomiast nazwa jednego z czołowych bóstw [[religia Słowian|słowiańskich]], [[Swaróg|Swaroga]], wydaje się właśnie irańskim zapożyczeniem, swar bowiem w sanskrycie oznacza blask, niebo, światłość niebieską i słońce, choć trudno nie dostrzec w nazwie tego bóstwa rodzimego rdzenia war, oznaczającego gorąco, żar<ref>{{Cytuj|tytuł = Zarys dziejów religii |data = 1986 |isbn = 83-207-0849-4 |inni = Józef Keller (red.); Józef Bielawski |miejsce = Warszawa |wydawca = Iskry |s = 449 |oclc = 830217472 }}</ref>.
== Filozofia i nauka ==
[[Arystoteles]], badając świat przyrody, doszedł do wniosku, że musi istnieć [[pierwsza przyczyna]] ([[Pierwszy Poruszyciel|nieruchomy poruszyciel]]), która posiada cechy boskie: niezmienność, niezłożoność, niematerialność, duchowość, rozumność, celowość, jedyność, konieczność, doskonałość. W ten sposób doszedł do monoteizmu: skoro istnieje świat, to istnieje też bóg<ref>W. Tatarkiewicz, ''Historia filozofii'', t. I, Warszawa 1968, s. 122-124.</ref>. Do zbliżonych wniosków doszedł też [[Platon]]. Z poznania świata wywiódł on pojęcie [[Demiurg]]a, czyli rozumnego i dobrego stwórcy<ref>''Ibidem'', s. 100-102.</ref>. Pomimo podobieństw, cechy bytu najwyższego Arystotelesa fundamentalnie odróżniają go od wizji występujących w [[judaizm]]ie, [[chrześcijaństwo|chrześcijaństwie]] i [[islam]]ie<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Hare | imię = John E. | tytuł = God and Morality: A Philosophical History| rok = 2006 | strony = 15-16 | isbn = 1405195983 | cytat=„I do not want to deny that there is a huge difference between Aristotle's views and the views of God in Judaism, Christianity, and Islam (which also differ on this within and between themselves in various ways)”}}</ref>.
Nowożytna [[nauka]] przyjmuje odgórnie [[naturalizm (socjologia)|naturalizm metodologiczny]], nie zajmując się istnieniem boga (nie potwierdzając go ani mu nie zaprzeczając)<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.granicenauki.pl/index.php/pl/granice-nauki/nauka-i-religia/434-bog-luk-bog-dawkinsa-i-hawkinga | tytuł = Bóg luk – Bóg Dawkinsa i Hawkinga | nazwisko = Kwiatek | imię = Łukasz | autor link = | data = 2013-02-25 | opublikowany = granicenauki.pl | archiwum = http://web.archive.org/web/20141004101924/http://www.granicenauki.pl/index.php/pl/granice-nauki/nauka-i-religia/434-bog-luk-bog-dawkinsa-i-hawkinga | zarchiwizowano = 2014-10-04 | data dostępu = 2014-04-09}}</ref>.
Psychologia, religioznawstwo, antropologia poruszają temat kształtowania się obrazu Boga (bogów) w ujęciu psychologicznym, kulturowym, historycznym. [[Carl Gustav Jung]] wprowadza pojęcie [[Jaźń|jaźni]] – [[Archetyp (psychologia)|archetypu]] całości, jedności psychicznej, nazywając go obrazem Boga<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.psychologia.net.pl/artykul.php?level=23 | tytuł = Karol Gustaw Jung - myśliciel przełomu | autor = Zenon Waldemar Dudek | opublikowany = Psychologia.net.pl - portal psychologiczny | praca = | data = | język = | data dostępu = 2017-03-27}}</ref>, natomiast w archetypowym obrazie ojca widział obok siebie pozytywne i negatywne elementy. Do istotnych cech archetypu ojca zaliczał wielorakie aktywności i agresje, natrętność, dobitność, destruktywność, niszczenie i pasjonującą owocność, przekonywalność i skuteczność<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Jung | imię = Carl Gustav | tytuł = Die Bedeutung des Vaters für das Schicksal des Einzelnen | strony = 728n | seria = [[Dzieła Carla Gustava Junga|Ges. Werke]]. Band IV | język = de}}</ref>. Bóg według [[Sigmund Freud|Zygmunta Freuda]] jest: wywyższonym ojcem<ref>Zygmunt Freud, ''Totem i tabu. Kilka zgodności w życiu psychicznym dzikich i neurotyków'', W: ''Pisma Społeczne'', Wydawnictwo KR, Warszawa 1998, s.365</ref> (''exalted father''), przemienieniem ojca (''transfiguration of father''), podobizną/postacią ojca (''likeness of father''), sublimacją ojca (''sublimation of father''), surogatem (obiektem zastępczym) ojca (''surrogate of father''), substytutem ojca (''substitute of father''), kopią/imitacją ojca (''copy of father'')<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.psychologia.net.pl/artykul.php?level=617 | tytuł = Kształtowanie się obrazu Boga w teoriach psychologicznych | autor = Michał Tracz | opublikowany = Psychologia.net.pl - portal psychologiczny | praca = | data = 2012-04-26 | język = | data dostępu = 2017-03-27}}</ref><ref>[[Ana-Maria Rizzuto]], ''The Birth of the Living God. A psychoanalytic study'', University of Chicago Press., Chicago 1979, s. 31</ref>. Religioznawcy i antropolodzy podnoszą kwestię obrazu Boga (bogów) jako [[Personifikacja|personifikacji]] sił natury lub [[Zjawiska nadprzyrodzone|nadprzyrodzonych]] (np. [[James George Frazer]]<ref>''[[Złota gałąź|The Golden Bough: a Study in Magic and Religion]]'', Macmillan Co., London 1890</ref> oraz [[Gerardus van der Leeuw]]<ref>''Phänomenologie der Religion'', J.C.B. Mohr, Tübingen 1933; pol. ''Fenomenologia religii'', Książka i Wiedza, Warszawa 1978</ref>).
=== Ateizm i agnostycyzm ===
Istnieniu boga zaprzecza [[ateizm]]<ref>{{Cytuj stronę | url = http://sjp.pwn.pl/slownik/2551073/ateizm | tytuł =Hasło:Ateizm| opublikowany =sjp.pwn.pl | praca = Słownik Języka Polskiego PWN | data dostępu = 2012-07-25}}</ref>. Poglądy [[agnostycyzm|agnostyczne]] głoszą niemożliwość dowiedzenia się, czy bóg lub bogowie istnieją, czy też nie<ref name=":0">{{Cytuj książkę|nazwisko = Hartman|imię = Jan|tytuł = Słownik filozofii|rok = 2004|wydawca = Wydawnictwo Zielona Sowa|miejsce = Kraków|strony = 12|isbn =|autor = Jerzy Kopania (Autor pozycji)|rozdział = Agnostycyzm}}</ref>.
== Zobacz też ==
{{Commonscat|God}}
{{Wikicytaty|dopełniacz=związanych z pojęciem „Bóg”}}
{{Wikisłownik|Bóg|bóg}}
* [[Bóg Ojciec]]
* [[Bogini Matka]]
* [[Apeiron (filozofia)]]
* [[Bóg luk]]
== Przypisy ==
{{Przypisy}}
== Linki zewnętrzne ==
| |||