Dobrudża: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m wstawiam parametr wikisłownik=Dobrudża w {{Kraina historyczna infobox}}
AndrzeiBOT (dyskusja | edycje)
m Bot poprawia linkowanie wewnętrzne oraz inne drobne sprawy
Linia 16:
== Geografia ==
[[Plik:Rumania-Bulgaria.svg|thumb|200px|{{legenda|orange|Dobrudża właściwa}}{{Legenda|yellow|Cadrilater (Dobrudża Południowa)}}]]
Wschodnią granicę Dobrudży tworzy wybrzeże [[Morze Czarne|Morza Czarnego]]. Granicę zachodnią i północną tworzy odcinek dolnego [[Dunaj]]u - w przybliżeniu od miasta [[Tutrakan]] do ujścia. Do Dobrudży zalicza się również [[Delta Dunaju|Deltę Dunaju]]. Na południu granica jest mało wyraźna - Wyżyna Dobrudży łączy się tu z płaskowyżem [[Łudogorie]]. W przybliżeniu biegnie linią [[Tutrakan]] - [[Warna]].
 
W obrębie Dobrudży wyraźnie wyróżnia się region [[Delta Dunaju|delty Dunaju]], która stanowi bagnistą równinę pocięta niezliczonymi kanałami, zbudowaną - i wciąż budowaną przez Dunaj - z osadów rzecznych. Południowo-zachodnią granicę delty Dunaju stanowi ramię [[Święty Jerzy]].
 
Pozostałą część Dobrudży zajmuje [[Wyżyna Dobrudży]] - wysoko położony region o zróżnicowanej powierzchni. Wyższa jest część północna, w skład której wchodzą pasma wzgórz. Wśród nich najwyższe są wzgórza [[Pricopan]] ([[Măcin]]) z kulminacją [[Ţuţuiatul]] (467 m [[n.p.m.]]){{r|tpr}}, leżące w łuku Dunaju. Wzgórza te, mimo niewielkiej wysokości bezwzględnej, robią wrażenie gór, ponieważ dominują nad leżącą niemal na poziomie morza doliną Dunaju. Między nimi a wzniesieniami [[Wyżyna Besarabska|Wyżyny Besarabskiej]] Dunaj tworzy swój ostatni przełom. Pozostałe pasma wzgórz to [[Nicoliţel]] i [[Wzgórza Tulczańskie]]. Na południe od wzgórz leżą wyżyny [[Wyżyna Babadag|Babadag]] i [[Wyżyna Casimcea|Casimcea]], sięgające 401 m n.p.m. Dalej na południe Dobrudżę dzieli w poprzek obniżenie rzeczki [[Caraş]], za którym leżą wyżyny [[Wyżyna Medgidia|Medgidia]], [[Wyżyna Negru Vodă|Negru Vodă]], [[Wyżyna Oltina|Oltina]] i [[Wyżyna Istria|Istria]]. Wyżyna Dobrudży ciągnie się dalej aż do wzgórz Łudogoria, którego północny skraj również leży w granicach Dobrudży.
 
Wyżyna Dobrudży jest zbudowana z trzeciorzędowych wapieni i pokryta lessem, jedynie pasma wzgórz są zbudowane z granitu i kwarcytów. Wchłaniające wodę wapienne podłoże w połączeniu z warunkami klimatycznymi powoduje ubóstwo wód powierzchniowych. Rzeki Dobrudży są krótkie i z reguły okresowe. Niedostatek wody i ciepły klimat zaowocował [[step]]owym charakterem regionu - udział lasów jest bardzo mały, najmniejszy w Rumunii. Z powodu suszy słabo rozwinięte jest również rolnictwo, tym niemniej uprawia się tu kukurydzę i winorośl.
 
Wybrzeże Dobrudży na odcinku delty Dunaju i na południe od niej ma charakter [[laguna|lagunowy]]; znajdują się tu największe jeziora Rumunii. Natomiast odcinek wybrzeża na południe od Konstancy stanowi stromy wapienny [[klif]]{{r|tpr}}.
 
Klimat Dobrudży jest umiarkowany kontynentalny. Jest to najsuchszy spośród regionów Rumunii i Bułgarii - roczne opady nie przekraczają 450 mm. Zimy są bardzo łagodne, lata gorące.
 
Główne miasta Dobrudży to [[Konstanca]] w Rumunii{{r|tpr}} i [[Dobricz]] w Bułgarii. Wzdłuż wybrzeża Morza Czarnego rozsiane są liczne kąpieliska.
 
== Historia ==
Linia 34:
Już w [[IV wiek p.n.e.|IV w. p.n.e.]] teren ten nazywany był przez Greków [[Scytia Mniejsza|Scytią Mniejszą]]. W roku [[46]] n.e. terytorium Dobrudży zostało wcielone do [[Starożytny Rzym|rzymskiej]] prowincji [[Mezja]], od [[IV wiek]]u należało do [[Cesarstwo Bizantyńskie|Bizancjum]], a w końcu [[VII wiek]]u zostało włączone do [[Historia Bułgarii (681–1018)|Bułgarii]]. W [[XI wiek|XI]]–[[XII wiek|XII w.]] powróciło ono do Bizancjum, a następnie ponownie do [[Drugie państwo bułgarskie|Bułgarii]]. W XIV w. od Bułgarii odłączył się bułgarski [[Despotat Dobrudży]] ze stolicą w [[Kawarna|Kawarnie]], który u schyłku [[XIV wiek]]u został włączony do [[Wołoszczyzna|Hospodarstwa Wołoskiego]], po czym w [[XV wiek]]u Dobrudża znalazła się pod władzą [[Imperium Osmańskie|Turcji]].
 
W roku [[1878]] podzielono ją na mocy [[Traktat berliński (1878)|traktatu berlińskiego]] pomiędzy [[Księstwo Bułgarii|odrodzoną Bułgarię]] oraz powstałą parę lat wcześniej [[Zjednoczone Księstwa Mołdawii i Wołoszczyzny|Rumunię]]. W roku [[1913]] została włączona w całości do [[Królestwo Rumunii|Rumunii]] i została jej oficjalnie przyznana w roku [[1919]], [[Traktat pokojowyw z Bułgarią 1919Neuilly-sur-Seine|traktatem w Neuilly-sur-Seine]].
 
[[7 września]] [[1940]] [[Układ w Krajowej|układ rumuńsko-bułgarski]] w [[Krajowa|Krajowej]] przyznał południową część Dobrudży Bułgarii, przeprowadzono także wymianę ludności rumuńskiej i bułgarskiej z tych terenów; a ustalona wtedy granica została potwierdzona [[10 lutego]] [[1947]] roku przez [[Pokój paryski (1947)|pokój paryski]] z 1947.
Linia 101:
== Przypisy ==
{{Przypisy}}
 
{{Commonscat|Dobruja}}