Front zachodni (II wojna światowa): Różnice pomiędzy wersjami

|grafika = Western front WW2, title image.jpg

|opis grafiki =

|miejsce = [[Europa Zachodnia]]

|terytorium = [[Francja]], [[Belgia]], [[Holandia]], [[Luksemburg]], [[Norwegia]], [[Dania]], [[III Rzesza|Niemcy]], zachodnia część [[Druga Republika Czechosłowacka|Czechosłowacji]], przestrzeń powietrzna [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]]

|wynik = '''1940''' – zwycięstwo III Rzeszy<br />'''1945''' – decydujące zwycięstwo aliantów

|dowódca1 = '''1939–1940''':<br />[[Walther von Brauchitsch]]<br />[[Gerd von Rundstedt]]<br />[[Hermann Göring]]<br />[[Fedor von Bock]]<br />[[Wilhelm von Leeb]]<br />[[Humbert II|Umberto di Savoia]]<br />'''1944–1945''':<br />[[Adolf Hitler]]<br />[[Erwin Rommel]]<br />[[Walther Model]]†<br />Gerd von Rundstedt<br />[[Gustav-Adolf von Zangen]]<br />[[Albert Kesselring]]

|dowódca2 = '''1939–1940''':<br />[[Maurice Gamelin]]<br />[[Maxime Weygand]]<br />[[John Vereker (6. wicehrabia Gort)|Lord Gort]]<br />[[Henri Winkelman]]<br />[[Carl Gustav Fleischer]]<br />[[Władysław Sikorski]]<br />[[Leopold III Koburg|Leopold III]]<br />'''1944–1945''':<br />[[Dwight Eisenhower]]<br />[[Bernard Law Montgomery|Bernard Montgomery]]<br />[[Jacob Devers]]<br />[[Omar Bradley]]<br />[[George Patton]]

|kod mapy =

|współrzędne =

{{II wojna światowa}}

'''Front zachodni''' – całokształt działań wojennych w [[Europa Zachodnia|Europie Zachodniej]] podczas [[II wojna światowa|II wojny światowej]], dzielących się na dwa zasadnicze okresy:

 

Front zachodni był najkrócej istniejącym frontem II wojny światowej – w związku z dwiema zasadniczymi przerwami w działaniach wojennych na nim, które trwały łącznie dziewiętnaście miesięcy. Jest też jedynym frontem II wojny światowej, na którym historycy nie wyznaczyli umownego punktu zwrotnego, z uwagi na czteroletnią przerwą w działaniach zbrojnych na tym teatrze wojny. W pierwszym okresie istnienia frontu panowali na nim Niemcy, w drugim zaś alianci.

 

== Geneza i strony konfliktu ==

 

Decyzja o odtworzeniu frontu w 1944 roku zapadła podczas [[Konferencja teherańska|konferencji teherańskiej]], gdzie Wielka Brytania, ZSRR (zaatakowany w czerwcu 1941) i USA (wciągnięte do wojny w grudniu tego roku), powzięły wobec siebie zobowiązania sojusznicze. Podczas gdy Związek Radziecki miał nadal wiązać walką główne siły niemieckie, dwa mocarstwa zachodnie powinny odstąpić od wyzwolenia Bałkanów z wyjątkiem [[Grecja|Grecji]]<ref>Tak zwana ''serwetka Churchilla'' lub ''miękkie podbrzusze Europy''.</ref> i otworzyć drugi<ref>W rzeczywistości trzeci – walki toczyły się od roku także we [[Włochy|Włoszech]], jednak [[Józef Stalin]] nie był zadowolony z ich rezultatów i dla podkreślenia ofiarności Armii Czerwonej, udawał, że front włoski nie istnieje.</ref> front w Europie, by odciążyć w walkach [[Armia Czerwona|Armię Czerwoną]]<ref>[http://encyklopedia.pwn.pl/haslo.php?id=3986008 Konferencja teherańska – Encyklopedia PWN].</ref>.

 

 

== Charakterystyka frontu ==

 

Stosunkowy spokój panował również na terytoriach okupowanych. Niemcy we Francji prawie nigdy nie stosowali zasady [[Okupacja wojenna|odpowiedzialności zbiorowej]], co dawało francuskiemu ruchowi oporu pewną swobodę działania. Przez całą wojnę zastosowano w tym kraju tylko cztery razy faktyczny terror okupacyjny. Najbardziej znany przypadek to pacyfikacja wioski [[Oradour-sur-Glane|Oradour]] 10 czerwca 1944 roku w odwecie za zabicie oficera [[Waffen-SS|SS]]<ref>Anthony Beevor: Berlin 1945 Upadek, s. 272.</ref>.

Również alianci wkraczający do Niemiec nie terroryzowali ludności cywilnej. Najczęstszymi przestępstwami tam popełnianymi były grabieże. Zanotowano natomiast tylko kilkanaście przypadków pobić, rozbojów i zgwałceń, ale ani jednego morderstwa<ref>Anthony Beevor: Berlin 1945 Upadek, s. 522-525.</ref>. W 1945 tylko raz rozkazem upokorzono niemiecką ludność cywilną. Był to rozkaz generała [[Dwight Eisenhower|Dwighta Eisenhowera]] nakazujący Niemcom pracować przy grzebaniu ciał ofiar [[Obóz koncentracyjny|obozów koncentracyjnych]]<ref>{{Cytuj|autor = Stephen Edward Ambrose |tytuł = Kompania braci |data = 2009 |isbn = 978-83-89656-55-1 |inni = Leszek Erenfeicht |miejsce = Warszawa |wydawca = Wydawnictwo Magnum |s = 280-281 |oclc = 750883958}}</ref>.

 

 

== Uzbrojenie wykorzystywane na froncie zachodnim ==

Duże zmiany zaszły też w dziedzinie broni ręcznej. Niemcy nadal używali karabinów powtarzalnych, lecz do powszechnego użytku weszły karabiny samopowtarzalne [[Karabin Gew43|Gewehr 43]], pistolety maszynowe [[Pistolet maszynowy MP 40|MP 40]], karabiny maszynowe [[Karabin maszynowy MG 42|MG 42]], a także pierwsza w historii automatyczna broń na amunicję pośrednią – karabinek automatyczny [[Karabinek StG44|Stg 44]]{{r|Lampel}}. Brytyjczycy i Kanadyjczycy obok karabinów Lee-Enfield używali [[Pistolet maszynowy Sten|pistoletów maszynowych STEN]] i [[Karabin maszynowy Bren|erkaemów typu Bren]]{{r|Lampel}}. Amerykanie zaś za regulaminowy karabin armii uznali [[Karabin M1 Garand|samopowtarzalnego M1 Garanda]]. Był to jedyny kraj na świecie, który praktycznie nie wysyłał już na front karabinów powtarzalnych, poza karabinami snajperskimi takimi jak [[Karabin Springfield M1903|M1903 Springfield]] z celownikiem optycznym. M1 Garand był najlepszym karabinem II wojny światowej, który generał [[George Patton]] nazwał ''największym wynalazkiem wprowadzonym kiedykolwiek do walki''{{r|Ambrose}}. Amerykanie wprowadzili też do swojego arsenału pierwszą masowo produkowaną broń na [[Amunicja pośrednia|amunicję pośrednią]] – [[karabinek M1]]. Ponadto Amerykanie wykorzystywali pistolety maszynowe [[Pistolet maszynowy Thompson|Thompson]], erkaemy [[Karabin maszynowy Browning M1918|BAR]], karabiny maszynowe [[Karabin maszynowy Browning M1919|Browning M1919]] i [[Karabin maszynowy Browning M2|Browning M2]], z których ten drugi jest produkowany seryjnie do dzisiaj{{r|Lampel}}.

 

=== „Dziwna wojna” ===

{{osobny artykuł|Ofensywa w Saarze}}

W chwili wybuchu wojny na terytorium Francji stacjonowały 34 dywizje, a w lotnictwie – liczącym według stanu ok. 3300 samolotów – znajdowało się 130 nowoczesnych myśliwców [[Bloch MB.152]] oraz kilkaset przestarzałych typu [[Morane-Saulnier MS.406|Morane]] i [[Dewoitine D.510|Dewoitine]], co najmniej 175 bombowców [[Bloch MB.131|Bloch]] i ok. 400 samolotów rozpoznawczych ([[Potez 63|Potez]]). W sumie na froncie zachodnim w pierwszej połowie września 1939 znajdowało się minimum 1275 samolotów bojowych, co oznaczało ilościową przewagę lotnictwa francuskiego nad 1186 samolotów [[Luftwaffe]]<ref>W tym 568 myśliwców i 343 bombowców.</ref>. Do francuskiej [[Francuskie Siły Powietrzne|Armée de l’Air]] dochodziło ok. 1500 samolotów sojuszniczych brytyjskich [[Royal Air Force|Królewskich Sił Powietrznych (RAF)]] (myśliwskich – [[Supermarine Spitfire|Spitfire]], [[Hawker Hurricane|Hurricane]] i bombowych – [[Fairey Battle]], [[Bristol Blenheim]] i [[Armstrong Whitworth Whitley|Whitley]]). Maszyny te znajdowały się wprawdzie w bazach w Wielkiej Brytanii, a przerzucenie ich do Francji i włączenie w osłonę ofensywy armii francuskiej na Niemcy wymagało czasu, dotyczyło to jednak wyłącznie rzutu naziemnego – samoloty RAF po przelocie na lotniska francuskie mogły korzystać bezzwłocznie z [[Logistyka|logistyki]] Armee de l’Air. W sumie 3 września 1939 Sprzymierzeni dysponowali około 2775 samolotami francuskimi i brytyjskimi, co dawało im ponad dwukrotną przewagę w powietrzu nad siłami Luftwaffe na froncie zachodnim. W roku 1939 Francja dysponowała trzecią (po [[Armia Czerwona|Armii Czerwonej]] i [[Wehrmacht|Wehrmachcie]]) armią lądową świata i czwartą na świecie<ref>Zarówno pod względem tonażu, jak i liczby okrętów głównych klas, Jerzy Lipiński „Druga wojna światowa na morzu”.</ref> (po [[Royal Navy]], [[United States Navy|US Navy]] i [[Nippon Kaigun|Japońskiej Cesarskiej Marynarce Wojennej]]) flotą wojenną (następne w kolejności były włoska [[Regia Marina]] i niemiecka [[Kriegsmarine]]).

 

 

Strona francuska 3 września 1939 na głównym odcinku działań pomiędzy granicą Luksemburga a [[Ren]]em, posiadała 2 Grupę Armii (cztery armie)<ref>3, 4, 5, 8.</ref> w sile jedenastu dywizji (ośmiu dywizji piechoty<ref>11, 13, 42, 43, 2 DNA, 4 DNA, 4 DP kolonialna.</ref>, dwóch dywizji zmotoryzowanych<ref>9, 25 D. Zmot.</ref> i jednej dywizji kawalerii<ref>2 DKaw.</ref>). Do 12 września 1939 siły francuskie w tym rejonie zostały zwiększone do 36 dywizji (w tym cztery zmotoryzowane) i 18 samodzielnych batalionów czołgów. 12 września po stronie niemieckiej na tym samym odcinku znajdowało się 12 dywizji piechoty (z czego 7 pełnowartościowych, reszta rezerwy). Niemcy nie posiadali w tym momencie dywizji pancernej ani zmotoryzowanej oraz ani jednego batalionu czołgów – wszystkie zaangażowane były w Polsce. W konsekwencji oznaczało to w dniu 12 września co najmniej trzykrotną przewagę armii francuskiej nad Wehrmachtem na kierunku potencjalnej ofensywy, przy silnym nasyceniu wojsk francuskich artylerią ciężką i najcięższą – niezbędną dla przełamywania rejonów umocnionych.

Tymczasem 12 września 1939 w [[Abbeville-Saint-Lucien|Abbeville]] odbyło się posiedzenie Najwyższej Rady Wojennej francusko-brytyjskiej z udziałem [[Neville Chamberlain]]a, [[Édouard Daladier|Edouarda Daladiera]] i referującego głównodowodzącego armii francuskiej gen. [[Maurice Gamelin]]a. W konsekwencji dyskusji podjęto decyzję o „maksymalnym zmobilizowaniu środków, zanim zostaną podjęte duże operacje lądowe oraz ograniczeniu działań powietrznych”<ref>Żadne „działania powietrzne nad Niemcami” do 12 września 1939 (z wyjątkiem zrzucania ulotek propagandowych nad [[Hamburg]]iem i [[Berlin]]em oraz zbombardowaniem [[Wilhelmshaven]]) nie zostały podjęte – w konsekwencji nie było czego „ograniczać”.</ref> RAF i Armee de l’Air nad Niemcami w celu „minimalizacji niemieckiego odwetu”<ref>Poza nielicznymi akcjami (m.in. bombardowaniem bazy morskiej w [[Scapa Flow]]) [[Luftwaffe]] nie prowadziło żadnych działań przeciw terytorium Francji i Wielkiej Brytanii aż do 10 maja 1940.</ref><ref>Stenogram „Wnioski wynikające z wymiany poglądów” pkt. 2 i 3; François Bédarida ''La stratégie secrète de la drôle de guerre, Le Conseil suprême interallié, septembre 1939 avril 1940''.</ref>. Oznaczało to w praktyce wstrzymanie wszystkich działań ofensywnych armii francuskiej na przedpolu Linii Zygfryda i złamanie zobowiązań sojuszniczych wobec Polski, podjętych 19 maja 1939 w aneksie do konwencji wojskowej polsko-francuskiej z 1921<ref>Uzgodnionym przez delegację pod przewodnictwem gen. [[Tadeusz Kasprzycki|Tadeusza Kasprzyckiego]]. Pełny tekst dokumentu: „Polskie Siły Zbrojne w II wojnie światowej’. T. I. „Kampania wrześniowa’ cz. 1. s. 94. Por. też „Protokoły polsko-francuskich rozmów sztabowych odbytych w Paryżu w maju 1939 r.” w: „[[Bellona (czasopismo)|Bellona]]” (Londyn) 1958, z. 2. s. 165-179.</ref>, ratyfikowanym ostatecznie poprzez podpisanie w Paryżu 4 września 1939 protokołu politycznego do konwencji<ref>Strona francuska zwlekała z podpisaniem protokołu i dokonała tego dopiero pod naciskiem Brytyjczyków już po wybuchu wojny. Protokół dotyczył wyłącznie rozciągnięcia działania sojuszu francusko-polskiego z r. 1921 na wypadek agresji Niemiec na terytorium [[Wolne Miasto Gdańsk|Wolnego Miasta Gdańska]](nie będącego częścią państwa polskiego). Protokół ze strony Rzeczypospolitej podpisał ambasador [[Juliusz Łukasiewicz]], ze strony Francji minister spraw zagranicznych Republiki [[Georges Bonnet]].</ref>. Aneks do konwencji wojskowej zobowiązywał stronę francuską do rozpoczęcia ofensywy siłami głównymi w piętnastym dniu od rozpoczęcia mobilizacji armii francuskiej, a ofensywę powietrzną nad Niemcami od chwili rozpoczęcia działań wojennych Niemiec przeciw sojusznikowi. Ambasadorowie Rzeczypospolitej w Wielkiej Brytanii – [[Edward Bernard Raczyński|Edward Raczyński]] i we Francji – [[Juliusz Łukasiewicz]] bezskutecznie próbowali wpłynąć we wrześniu 1939 na wykonanie zobowiązań krajów sojuszniczych. Była to ze strony Francji i Wielkiej Brytanii klasyczna [[felonia]] – zdrada sojusznika na polu bitwy, przy czym to Francuzi wpływali hamująco na Brytyjczyków. Na założeniu ofensywy sojuszniczej w piętnastym dniu od rozpoczęcia francuskiej mobilizacji oparty był plan obrony „Z” i strategia obrony terytorium Polski marszałka [[Edward Śmigły-Rydz|Edwarda Rydza-Śmigłego]].

 

 

Brak interwencji militarnej Brytyjczyków i Francuzów umożliwił [[Wehrmacht|siłom niemieckim]] i (od 17 września 1939) [[Agresja ZSRR na Polskę|sowieckim]] pokonanie wojsk polskich i rozbiór państwa polskiego.

Jednocześnie przez [[Ardeny]] ruszyła niemiecka pięść pancerna [[Heinz Guderian|Guderiana]]. Francuska 9 Armia stawiała bardzo słaby opór, opuściła góry właściwie bez walki. Żołnierze 7 Dywizji Pancernej [[Erwin Rommel|Rommla]] jako pierwsi przekroczyli [[Moza|Mozę]]. Francuzi przypuścili kontratak. Niemcy, przy silnym wsparciu z powietrza, utrzymali się na przyczółku<ref name="Manteuffel">{{Cytuj|autor = Hasso von Manteuffel |tytuł = 7 Dywizja Pancerna Wehrmachtu |data = 2009 |isbn = 978-83-11-11607-8 |inni = Marcin Sacher (tłum.) |miejsce = Warszawa |wydawca = Bellona |oclc = 750520669}}</ref>.

 

 

[[Plik:Bundesarchiv Bild 101I-126-0347-09A, Paris, Deutsche Truppen am Arc de Triomphe.jpg|thumb|Wojska niemieckie w Paryżu]]

 

 

 

Mimo to na Linii Maginota toczyły się krwawe walki. Około piętnastu większych starć Niemcy przegrali. Ich siły były rozdzielone, atakowali jednocześnie na południe, wschód i północny zachód ([[Bretania]]). Jednak 14 czerwca [[Paryż]] został zajęty bez walki jako [[miasto otwarte]]<ref name="Goutard">A Goutard: ''The Battle of France, 1940.'' Nowy Jork: Wydawnictwo I. Washburn, 1959. ASIN B0006D7W02.</ref>.

Przełomowym momentem bitwy był pierwszy w tej wojnie nalot na [[Berlin]], wykonany w nocy z 25 na 26 sierpnia przez 9 bombowców. Jego skutki materialne były znikome, jednak efekt psychologiczny odwrócił wynik tej bitwy. Hitler osobiście nakazał Göringowi zarzucenie nalotów na cele wojskowe na rzecz bombardowania [[Londyn]]u. Ten uległ. Rozpoczęła się trzecia faza bitwy. Odtąd Brytyjczycy ponosili straty głównie w ludności cywilnej i zabudowie stolicy. To pozwoliło fabrykom na odrobienie strat w szeregach RAF-u, na front trafiali lepsi, bo dłużej przytrzymani na szkoleniu piloci. Niemcy ponosili coraz dotkliwsze straty. RAF powoli wypracowywał sobie przewagę. Dnia 15 września doszło do decydującego starcia, w którym Brytyjczycy zatrzymali niemiecką armadę powietrzną zajmującą 50 kilometrów kwadratowych nieba<ref>{{Cytuj|autor = Arkady Fiedler |tytuł = Dywizjon 303 |data = 1983 |isbn = 83-210-0378-8 |miejsce = Poznań |wydawca = Wydawnictwo Poznańskie |oclc = 830222110}}</ref>. Straty wojskowe malały, a w Londynie zadziałał umiejętny system przeciwdziałania skutkom nalotów, na który składało się np. zaciemnienie i wybudowanie podziemnych schronów dla cywilów. Dobrze spisywali się też obserwatorzy, obsługujący [[szperacz]]e, i [[obrona przeciwlotnicza]]<ref>Milton Shulman: ''Defeat in the West.'' Londyn: Cassell, 2004. {{ISBN|0-304-36603-X}}.</ref>.

 

 

Od 15 września tempo niemieckich nalotów osłabło. RAF przywracał swoją siłę bojową z początku wojny, odpierając sporadyczne ataki. Z końcem września Brytyjczycy całkowicie panowali w powietrzu nad swoją ojczyzną. Dzień 31 października przez zachodnich historyków uważany jest za koniec bitwy o Anglię i tym samym pierwszego okresu istnienia frontu zachodniego. Jednak historycy niemieccy optują za wersją, jakoby kampania lotnicza nad Wielką Brytanią została wstrzymana dopiero 22 czerwca 1941 roku. Wtedy to Niemcy całkowicie zarzucili wszelkie loty nad Anglię na rzecz [[Atak Niemiec na ZSRR|inwazji na ZSRR]]. Oznaczało to przyjęcie polityki, że Wielka Brytania padnie na skutek niemieckiego zwycięstwa nad Związkiem Radzieckim i dalszego zatapiania konwojów z zaopatrzeniem na Atlantyku<ref>Praca zbiorowa: ''Wielka encyklopedia lotnictwa''. Poznań: Oxford Educational. {{ISBN|978-83-7425-645-2}}.</ref>. Tak się jednak nie stało.

Po zajęciu Francji przez Niemców działania na morzach Europy Zachodniej zostały praktycznie wstrzymane na rzecz [[Bitwa o Atlantyk|Bitwy o Atlantyk]]. Mimo to niemiecka [[Kriegsmarine]] przeprowadziła jeszcze jedną dużą operację morską, jaką było zaminowanie wschodnich wód przybrzeżnych Wielkiej Brytanii. [[Mina morska|Miny]] usunięto dopiero przed inwazją na Normandię.

 

{{osobny artykuł|Operacja Juno|Rajd na Dieppe|Rajd na Saint-Nazaire}}

W okresie od 31 października 1940 roku do 5 czerwca 1944 roku front zachodni formalnie nie istniał, jednak na jego obszarze sporadycznie toczyły się walki.

Najczęstszymi starciami, jakie w tych latach miały miejsce w [[Europa Zachodnia|Europie zachodniej]], są działania [[Partyzantka|partyzanckie]]. Prym wiódł w nich [[francuski ruch oporu]], który regularnie organizował akcje nękające, takie jak wysadzanie mostów, eliminowanie niemieckich oficerów, odbijanie zakładników itp., ale przede wszystkim [[Mały sabotaż|małosabotażowe]], czyli działania propagandowe w celu ośmieszenia [[Okupacja wojenna|okupanta]]. Sławę zdobył też [[Holenderski ruch oporu podczas II wojny światowej|holenderski ruch oporu]], który pod okupacją zajmował się np. rozpowszechnianiem zakazanych, [[Wilhelm I Orański|pomarańczowych]] symboli pod okupacją, zaś po dotarciu do Holandii aliantów, czynnie wspierał ofensywę<ref>Stephen E. Ambrose: ''Kompania Braci''.</ref>. Wartym zauważenia jest także [[Norweski ruch oporu podczas II wojny światowej|norweski ruch oporu]], który brał udział w [[Bitwa o ciężką wodę|bitwie o ciężką wodę]] i przeszkodził Niemcom w ich badaniach nad rozszczepianiem atomów.

 

 

[[Plik:Bodies of Canadian soldiers - Dieppe Raid.jpg|thumb|300px|Zabity kanadyjski żołnierz i czołg Churchill na plaży w [[Dieppe (Francja)|Dieppe]]]]

Jedną z największych akcji komandosów w całej wojnie był [[Rajd na Saint-Nazaire]]. Przeprowadzony został 28 marca 1942 roku we francuskim doku [[Saint-Nazaire]] u delty [[Loara|Loary]]. 257 komandosów zniszczyło niemieckie instalacje na brzegu, a stary niszczyciel HMS „Cambeltown” wbił się we wrota doku i eksplodował, niszcząc je doszczętnie. Akcja zyskała sobie miano najbardziej błyskotliwego rajdu komandosów podczas II wojny światowej. Uwagę zwracają jednak ciężkie straty własne. 168 komandosów zginęło, 214 dostało się do niewoli, zniszczonych zostało, oprócz „Campbelltowna”, 14 brytyjskich okrętów. Zginęło także kilkudziesięciu francuskich cywilów w mieście Saint-Nazaire. Tylko pięciu komandosom udało się uciec przez [[Francja|Francję]], [[Hiszpania|Hiszpanię]] i [[Gibraltar]]<ref>Ken Ford: ''St Nazaire 1942: the great commando raid.'' Westport-London: Praeger Publishers, 2004. {{ISBN|0-275-98280-7}}.</ref>.

 

 

 

 

Największą bitwą na obszarze frontu zachodniego, gdy ten formalnie nie istniał, był [[Rajd na Dieppe]]. Ta próba odtworzenia frontu już 19 sierpnia 1942 roku zakończyła się aliancką klęską. Po kilku godzinach walki zginęło lub dostało się do niewoli 3363 Kanadyjczyków, 247 brytyjskich żołnierzy sił lądowych, 550 marynarzy [[Royal Navy]], 190 lotników RAF-u. Zniszczono też 33 czołgi, 106 samolotów i 1 niszczyciel. Alianci materialnie nie zyskali nic, ale zdobyli bezcenne doświadczenie. Zauważyli, że operacja na tak wielką skalę może odbyć się dopiero po zgromadzeniu wystarczających sił i dogłębnym zaplanowaniu każdego kroku. Rajd na Dieppe jest do dzisiaj elementarnym przykładem braku współpracy pomiędzy rodzajami wojsk<ref>Andrzej Perepeczko: ''Desant na Dieppe''. Warszawa: Bellona, 2006. {{ISBN|83-60339-23-6}}.</ref>. W 1944 roku wzięto pod uwagę wszystkie te czynniki podczas planowania kolejnej inwazji na okupowaną Francję.

 

=== Lądowanie w Normandii ===

[[Plik:1944 NormandyLST.jpg|thumb|left|300px|Lądowanie w Normandii, plaża Omaha]]

Od bezpośrednich działań przy lądowaniu został odsunięty generał [[George Patton]], co stanowiło karę za niesubordynację na [[Operacja Husky|Sycylii]]. Dowódca ten został przesunięty do oddziałów [[1 Grupa Armii (USA)|FUSAG]]. Ta grupa armii-widmo była obok 14 i 4 armii jedną z fikcyjnych jednostek mających w ramach [[Operacja Fortitude|operacji Fortitude]] przekonać Niemców, że inwazja nastąpi w [[Norwegia|Norwegii]] lub w [[Pas-de-Calais]], pasa wybrzeża najbliższego [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]]<ref>[http://www.globalsecurity.org/military/agency/army/fusag.htm First US Army Group<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->].</ref>. Był to główny akt szeroko zakrojonej akcji dezinformacyjnej, której celem było zmylenie Niemców, jak i przekonanie o nieistniejącej w rzeczywistości potędze ich [[Abwehra|wywiadu]] poprzez umyślne przecieki radiowe. Działania dezinformacyjne uznaje się za bezapelacyjny sukces aliantów, bowiem Niemcy przesunęli do Norwegii znaczne siły, osłabiając obronę [[Calvados (departament)|Calvadosu]], gdzie dokonano inwazji<ref>Paul Carrel: ''Alianci lądują: Normandia 1944.''</ref>

 

 

W nocy z 5 na 6 czerwca zrzucono nad [[Normandia (kraina historyczna)|Normandią]] w ramach [[Operacja Chicago|operacji Chicago]] 82. i 101. Dywizję Powietrznodesantową. Najważniejszym celem było miasteczko [[Sainte-Mère-Église|Sainte-Mère-Eglise]], przez które przebiegała jedna z najważniejszych autostrad półwyspu i tym samym niemieckich szlaków zaopatrzeniowych. Podczas zrzutu panowały bardzo złe warunki – część samolotów została zestrzelona, a spadochroniarze w środku spłonęli żywcem. Transportowce leciały za szybko i za nisko, a piloci nie potrafili odnaleźć zrzutowisk<ref>W dużej części nieoznakowanych, gdyż większość z ''pathfinderów'' (z [[Język angielski|ang.]] ''przecieracze szlaków'') nie dotarła do celu i nie ustawiła nadajników.</ref>. Spadochroniarze lądowali kilometry od swoich celów, dwie dywizje spadochronowe całkowicie się wymieszały. Straty sięgały pięćdziesięciu procent składu obu dywizji.

 

=== W Belgii i w Holandii ===

{{osobny artykuł|Operacja Market Garden|Ofensywa w Ardenach|Operacja Nordwind}}

W połowie września 1944 roku prawie cała [[Belgia]] i [[Holandia]] były pod kontrolą aliantów. Linia Zygfryda stanowiła nadal mocny punkt umocnień, który trudno było przebyć słabo zaopatrzonymi oddziałami na południu frontu. Dowództwo opracowało plan Market Garden, który zużywał sporo środków, ale pozwalał zakończyć wojnę do końca 1944 roku, po błyskawicznym przeniesieniu walk w centrum Niemiec. Wybierając ten plan, Eisenhower odrzucił natarcie Kanadyjczyków na [[Antwerpia|Antwerpię]], która i tak została zdobyta, ale bez przyboczności, czyli ujścia Skaldy, dlatego [[Port morski|port]] przez kilka miesięcy pozostał bezużyteczny. Drugą zarzuconą operacją było natarcie Pattona na południe od Arenów i sforsowanie Renu w tamtych okolicach

 

[[Plik:Battle of the Bulge.jpg|thumb|left|300px|Amerykańscy żołnierze na pozycjach obronnych w [[Ardeny|Ardenach]]]]

 

 

1 stycznia 1945 roku ruszyła kontrofensywa sprzymierzonych w Ardenach. Aby szybko odzyskać utracone tereny, Amerykanie zaatakowali od południa, Brytyjczycy od północy, jednak ci drudzy dopiero 3 stycznia, co pozwoliło dużym siłom niemieckim wyrwać się z zaciskającego się okrążenia. Wojska aliantów spotkały się w miasteczku [[Houffalize]]<ref name="Parker">D. S. Parker: ''Bitwa o Ardeny''. Warszawa: Bellona, 2002. {{ISBN|83-11-09431-4}}.</ref>. 7 stycznia Niemcy wycofali się, w Ardenach pozostali tylko maruderzy. Alianci ruszyli na wschód, aby odzyskać utracone tereny. 15 stycznia jest uważany za koniec bitwy ardeńskiej, jednak tereny wyzwolone we wrześniu znalazły się ponownie w rękach sprzymierzonych dopiero na przełomie stycznia i lutego{{r|Parker}}. Wtedy też alianci wkroczyli do Niemiec północną częścią zachodniej granicy.

13 lutego USAAF i RAF przeprowadziły kontrowersyjny [[Bombardowanie Drezna|nalot na Drezno]], który zrujnował miasto i zabił 25 000 ludzi, głównie cywilów. Nalot jest różnie oceniany, jednak uznaniu go za [[terroryzm]] przeczy istnienie na terenie miasta kilku fabryk sprzętu wojskowego<ref name="Taylor">Frederick Taylor: ''Dresden: Tuesday, February 13, 1945''. Londyn: Bloomsbury, 2004. {{ISBN|0-7475-7804-4}}.</ref>.

 

 

Na początku marca Niemcy wysadzali wszystkie mosty na rzece tuż przed dotarciem tam nieprzyjaciela. Przetrwał jednak most kolejowy w [[Remagen]]. Nie ustalono do dzisiaj, czy przeprawa nie została zniszczona dzięki wadliwości [[Materiał wybuchowy|ładunków wybuchowych]], czy też grupa polskich i radzieckich jeńców wcielonych siłą do [[Wehrmacht]]u przeprowadziła [[Dywersja|sabotaż]]<ref>Piotr Langefeld: ''Cud nad renem''. Militaria XX wieku nr 2(6)/2008. ISSN 1896-9208.</ref>. 9. Dywizja Pancerna zdobyła most [[7 marca]] i [[Forsowanie Renu|przeszła na drugą stronę]], stając się pierwszym alianckim oddziałem na wschodnim brzegu Renu. Niemcy usiłowali odbić most, lecz gdy to okazało się niemożliwe – jego zachodni brzeg był niezwykle silnie obsadzony – postanowili go zniszczyć ostrzałami artyleryjskimi i nalotami przy użyciu m.in. bombowców odrzutowych [[Arado Ar 234]]. 17 marca most zawalił się na skutek wstrząsów od bomb spadających pobliżu<ref>Bezpośredniego trafienia nie uzyskano.</ref><ref>[http://www.trzeciarzesza.info/14-most-w-remagen-r210.htm Trzecia Rzesza 1933-1945 – historia państwa<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->].</ref>. Przyczółek po drugiej stronie był już jednak na tyle silny, że wytrzymał wszystkie kontrataki wroga, aż dotarły do niego oddziały generała Pattona.

*** [[II Korpus Kanadyjski]] – gen. [[Guy Simonds]]

 

 

Broniące Zagłębia Ruhry 300-tysięczne zgrupowanie skapitulowało 18 kwietnia, po intensywnych bombardowaniach. Jego dowódca, feldmarszałek [[Walther Model]], popełnił [[samobójstwo]]<ref>Praca zbiorowa: Żołnierze XX wieku, numer 9, s. 9. Poznań: Wydawnictwo Amercom, 2007. {{ISBN|978-83-7425-816-6}}.</ref>.

19 kwietnia skapitulował [[Lipsk]], 20 dnia tego miesiąca [[Norymberga]], 21 [[Stuttgart]], dopiero 29 [[Monachium]]. 25 kwietnia front zachodni połączył się ze [[Front wschodni (II wojna światowa)|wschodnim]]. Wojska amerykańskie i radzieckie spotkały się w miejscowości [[Torgau]] nad rzeką [[Łaba|Łabą]]<ref>Anthony Beevor: ''Berlin 1945 Upadek'', s. 401.</ref>.

 

 

W ostatnich tygodniach wojny amerykańska 3 Armia zapuściła się daleko na przedwojenne terytorium [[Druga Republika Czechosłowacka|Czechosłowacji]], choć zgodnie z postanowieniami [[konferencja jałtańska|konferencji jałtańskiej]] kraj ten znalazł się w radzieckiej strefie wpływów. Możliwe, że była to próba zmiany postanowień Wielkiej Trójki przez dowódcę 3 Armii, którego znano z mocno akcentowanego antykomunizmu. Gdy Patton zbliżał się już do stolicy kraju, [[Praga|Pragi]], Eisenhower zakazał mu dalszego marszu. Tym razem powodem byli Rosjanie, którzy walczyli już o wschodnie rogatki miasta. Dowódca SHAEF znał porywczy charakter Pattona i jego skłonności do niesubordynacji. Nie mógł dopuścić, aby w mieście wybuchły walki pomiędzy jego wojskami a [[Armia Czerwona|Armią Czerwoną]]. Ponadto pod Pragą walczyli [[Rosyjska Armia Wyzwoleńcza|własowcy]], których za wszelką cenę chciało zabić lub pojmać [[NKWD]]. Obecnie przyjmuje się, że najdalej wysuniętym na wschód miejscem, do którego dotarli alianci na froncie zachodnim, było czeskie [[Pilzno]], wyzwolone 6 maja<ref>[https://www.plzen.eu/obcan/o-meste/historie-mesta/po-stopach-historie-mesta/ Historia miasta na oficjalnej witrynie Pilzna].</ref>. Walczący niedaleko żołnierze polskiej [[Brygada Świętokrzyska|Brygady Świętokrzyskiej]], którzy wyzwolili pobliski obóz koncentracyjny w [[Holýšov|Holiszowie]], odeszli z Czechosłowacji razem z wycofującymi się na zachód oddziałami 3 Armii. W uznaniu ich zasług, po kapitulacji Niemiec Patton zezwolił jej żołnierzom na noszenie odznak amerykańskich jednostek i broni osobistej<ref>[https://ipn.gov.pl/pl/aktualnosci/47761,Brygada-Swietokrzyska-NSZ.html Brygada Świętokrzyska NSZ - Instytut Pamięci Narodowej]</ref>.

* {{cytuj książkę| nazwisko= Eisenhower | imię= Dwight D. | autor link= Dwight Eisenhower | tytuł= Krucjata w Europie | rok= 1998 | wydawca= Dom Wydawniczy Bellona | miejsce= Warszawa | isbn= 83-11-08790-3}}

* {{cytuj książkę |nazwisko = Rostworowski | imię = Jerzy | tytuł = Desanty aliantów na froncie zachodnim | wydawca = Oficyna Wydawnicza Ajaks| miejsce = Warszawa | rok = 2004| strony = | isbn = 83-88773-31-3}}

* {{cytuj książkę |nazwisko = Bishop | imię = Chris | tytuł = Waffen SS. Piekło na froncie zachodnim | wydawca = Amber | miejsce = Warszawa | rok = 2008 | strony = | isbn = 978-83-241-3363-5}}

* {{cytuj książkę| nazwisko= Elting| imię= John R. | tytuł= Lightning War | rok= 1989 | wydawca= Virginia | miejsce= Aleksandria | isbn = 0-8094-6970-7}}