Deklaracja Balfoura: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
WP:SK+ToS+Bn+mSI, usunięcie zbędnych linków do dat, drobne redakcyjne, drobne techniczne
AndrzeiBOT (dyskusja | edycje)
m Bot poprawia linkowanie wewnętrzne oraz inne drobne sprawy
Linia 12:
'''Deklaracja Balfoura''' ([[język angielski|ang.]] ''The Balfour Declaration'') – [[list]] wysłany 2 listopada 1917 r. przez [[Wielka Brytania|brytyjskiego]] ministra spraw zagranicznych lorda [[Arthur Balfour|Arthura Jamesa Balfoura]] do barona [[Walter Rothschild (baron)|Waltera Rothschilda]] (przywódcy społeczności [[Żydzi|żydowskiej]] w Wielkiej Brytanii) w celu przekazania [[Syjonistyczna Federacja Wielkiej Brytanii i Irlandii|Syjonistycznej Federacji Wielkiej Brytanii i Irlandii]].
 
List był deklaracją brytyjskiego rządu okazującą pragnienie odtworzenia w [[Palestyna|Palestynie]] „żydowskiej siedziby narodowej”, co było odpowiedzią na oczekiwania i starania ruchu [[Syjonizm|syjonistycznego]]. Deklaracja Balfoura została później włączona do zawartego w 1920 roku z [[Imperium Osmańskie|Imperium osmańskim]] [[traktat pokojowy w Sèvres 1920|traktatu pokojowego w Sèvres]] i zaowocowała utworzeniem brytyjskiego [[Palestyna (mandat)|Mandatu Palestyny]]. Oryginalny list jest przechowywany w [[Biblioteka Brytyjska|Bibliotece Brytyjskiej]] w [[Londyn]]ie.
 
== Tło historyczne ==
Linia 20:
W 1914 wybuchła [[I wojna światowa]] między [[Wielka Brytania|Wielką Brytanią]] i jej sojusznikami ([[Alianci]]) a [[Cesarstwo Niemieckie|Cesarstwem Niemieckim]] i jego sojusznikami ([[Państwa centralne]]). Walki na [[front zachodni (I wojna światowa)|froncie zachodnim]] bardzo szybko przybrały postać [[wojna pozycyjna|wojny pozycyjnej]], w której obie strony wykrwawiały się. Historyk Jonathan Shneer napisał: <blockquote>''Taki był widok z [[Whitehall (pałac)|Whitehall]] na początku 1916: o ile klęska nie była bliska, nie było też zwycięstwa, a wyniku wojny na wyniszczenie na froncie zachodnim nie można było przewidzieć. Olbrzymie siły były splecione w śmiertelnym uścisku w Europie i Eurazji, usiłując zniszczyć się nawzajem. Jedynie dodanie nowych znaczących sił przez jedną lub drugą stronę, mogłoby prawdopodobnie przechylić wagę. W tym kontekście należy rozumieć gotowość Wielkiej Brytanii na początku 1916 do zbadania i zawarcia jakiejś umowy ze „światowym żydostwem” lub „wielkim żydostwem”''<ref>{{cytuj książkę |autor = Jonathan Schneer |tytuł = The Balfour Declaration: The Origins of the Arab-Israeli Conflict |url = http://books.google.pl/books?id=y0tJgT37PIQC&lpg=PP1&dq=the+balfour+declaration&hl=sv&pg=PP1&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false |wydawca = Random House |miejsce = |rok = 2010 |strony = 152 |isbn = 978-1-4000-6532-5 |język = en |data dostępu = 2012-03-08}}</ref></blockquote>
 
Inne źródła wskazują na drugi ważny czynnik. Od początku wybuchu wojny [[Royal Navy]] znajdowała się w bardzo trudnej sytuacji, ponieważ brakowało [[aceton]]u – niezbędnego składnika [[kordyt]]u (rodzaj prochu), używanego do produkcji pocisków stosowanych przez artylerię marynarki. Pierwszy Lordlord Admiralicji [[Winston Churchill]] zwrócił się do wybitnego żydowskiego chemika [[Chaim Weizmann|Chaima Weizmanna]], który był także czołowym działaczem ruchu syjonistycznego z prośbą o „trzydzieści tysięcy ton acetonu”. Weizmann zrealizował brytyjskie zamówienie i poprosił w zamian o stworzenie żydowskiej siedziby narodowej w Palestynie<ref name=izrael>{{cytuj stronę |url = http://www.izrael.badacz.org/historia/bulfor_deklaracja.html |tytuł = Deklaracja Balfoura |autor =|opublikowany = |praca = Izrael.badacz.org |data = |język = pl |data dostępu = 2012-03-08}}</ref>. Wydaje się jednak bardzo wątpliwe, aby ta sprawa miała większy wpływ na decyzję o wydaniu deklaracji przez brytyjskiego ministra spraw zagranicznych Arthura Jamesa Balfoura. Tym bardziej, że kontakty Weizmanna z Balfourem rozpoczęły się już dużo wcześniej, bo w 1906<ref>{{cytuj książkę |autor = Harry Defries |tytuł = Conservative Party Attitudes to Jews 1900-1950 |wydawca = Routledge |miejsce = |rok = 2001 |strony = 50–51 |isbn = 978-0-7146-5221-4}}</ref><ref>{{cytuj książkę |autor = Chaim Weizmann |tytuł = Trial and Error |wydawca = |miejsce = |rok = 2003 |strony = 111 |isbn =}}</ref>.
 
Wymieniany jest też czynnik religijny: ''Londyńskie Towarzystwo Promowania Chrześcijaństwa wśród Żydów'' (''London Society for Promoting Christianity Amongst the Jews'', LSPCAJ), założone w 1809, propagowało [[utopia|utopijną]] ideę, żeby naród żydowski powrócił do [[Palestyna|Palestyny]], aby tam uwierzyć w [[Chrystus]]a i w ten sposób przyspieszyć nadejście [[paruzja|paruzji]] (Drugiego Przyjścia Jezusa). Te idee, chociaż nieracjonalne, cieszyły się wówczas szerokim poparciem społecznym i były jedną z istotnych przyczyn powstania Deklaracji Balfoura<ref name=":1">{{Cytuj |url=http://www.seetheholyland.net/christ-church// |tytuł=Christ Church. Jerusalem| data dostępu= 2017-11-28| język= en}}</ref>.
 
Na szachownicy stosunków międzynarodowych ruch Balfoura zagradzał drogę dalszej ekspansji Francji na tamtym obszarze. Tymczasem brytyjskie wojska rozszerzyły kampanię przeciwko wojskom tureckim na [[Bliski Wschód|Bliskim Wschodzie]]. W dniu 31 października 1917 australijska [[Australian Light Horse|4 Brygada Lekkiej Kawalerii]] zdobyła [[Beer Szewa|Beer Szewę]]. Zdobycie tamtejszej studni z wodą było bardzo ważne i umożliwiło Brytyjczykom prowadzenie dalszych [[Kampania synajska i palestyńska|operacji militarnych w Palestynie]]<ref>{{cytuj książkę |autor = Gideon Biger |tytuł = An Empire in the Holy Land: Historical Geography of the British Administration in Palestine, 1917–1929 |wydawca = Magnes Press |miejsce = Jerusalem |rok = 1994 |strony = 23–24 |isbn =}}</ref>. W takich okolicznościach brytyjski rząd uznał za korzystne wydanie stosownej deklaracji będącej gwarancją dla środowisk syjonistycznych, że zajęte obszary Palestyny będą przeznaczone pod utworzenie tam siedziby narodowej dla narodu żydowskiego. Projekt deklaracji przygotował już 17 lipca 1917 [[Leon Simon]]. Ostateczną wersję tekstu opracował Sirsir [[Mark Sykes]]. Został on przesłany 2 listopada 1917 w formie listu przez Arthura Balfoura do barona Waltera Rothschilda, w celu przekazania Syjonistycznej Federacji Wielkiej Brytanii i Irlandii.
 
== Tekst deklaracji ==