Celuloza: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m drobne techniczne
Nie podano opisu zmian
Linia 47:
|commons = Category:Cellulose
}}
[[Plik:1,4-glycosidic Cellulose V1.svg|mini|240px|Sztywny łańcuch celulozy połączony jest wiązaniami β–1,4–glikozydowymi i stabilizowane dodatkowo wiązaniami wodorowymi <span style="color:blue;">'''(niebieska linia przerywana'''</span>.]]
'''Celuloza''' (z [[łacina|łac.]] ''cellula'' – „komórka”) – nierozgałęziony [[biopolimery|biopolimer]], [[polisacharydy|polisacharyd]] zbudowany liniowo z 3000–14&nbsp;000 cząsteczek D-[[glukoza|glukozy]] połączonych [[Wiązanie O-glikozydowe|wiązaniami β-1,4-glikozydowymi]]{{r|Gnozja}}{{refn|grupa=uwaga|W [[skrobia|skrobi]], zbudowanej również z reszt glukozy, występują łańcuchy z wiązaniami α-1,4-glikozydowymi oraz odgałęzienia α-1,6-glikozydowe{{r|McMurry}}.}} (masa molowa 160–560 kg/mol{{r|NIOSH}}). Łańcuchy te mają długość około siedmiu mikrometrów. Wiązanie β przyczynia się do utworzenia sztywnych, długich nitek, które układają się równolegle, tworząc [[Micela|micele]] połączone [[Wiązanie wodorowe|mostkami wodorowymi]]{{r|Sznita}}. W&nbsp;czystej postaci celuloza jest białą, pozbawioną smaku i zapachu, nierozpuszczalną w wodzie substancją. W środowisku wodnym rozpuszcza się w [[Odczynnik Schweizera|odczynniku Schweizera]]{{r|Chemia}}. Ulega [[estryfikacja|estryfikacji]] (podobnie jak [[alkohole]]), co wykorzystuje się do wytwarzania [[nitroceluloza|azotanu]] oraz [[octan celulozy|octanu celulozy]]. Jej trawienie umożliwia grupa enzymów zwanych [[celulazy|celulazami]].
 
== Właściwości ==
W&nbsp;czystej postaci celuloza jest białą, pozbawioną smaku i zapachu, nierozpuszczalną w wodzie substancją. W środowisku wodnym rozpuszcza się w [[Odczynnik Schweizera|odczynniku Schweizera]]{{r|Chemia}}. Ulega [[estryfikacja|estryfikacji]] (podobnie jak [[alkohole]]), co wykorzystuje się do wytwarzania [[nitroceluloza|azotanu]] oraz [[octan celulozy|octanu celulozy]]. Jej [[trawienie]] umożliwia grupa enzymów zwanych [[celulazy|celulazami]].
 
Jest składnikiem budulcowym [[ściana komórkowa|ściany komórkowej]] [[rośliny telomowe|roślin wyższych]]{{r|Sznita|PSChem}} (np. [[drewno (botanika)|drewno]] zawiera zwykle 45–50% celulozy, zaś [[Bawełna (włókno)|bawełna]] ok. 90%){{r|PSChem}} oraz niektórych [[Glony|glonów]], [[Grzyby|grzybów]] i [[Bakterie|bakterii]]{{r|Sznita}}. Występuje z&nbsp;innymi [[substancja podporowa|substancjami podporowymi]] (np. [[lignina|ligniną]], [[Pektyny|pektyną]], [[Hemicelulozy|hemicelulozą]]). Najwięcej celulozy zawierają niektóre włókna, na&nbsp;przykład [[Len|lnu]] lub [[Juta (tkanina)|juty]], oraz [[Bawełna (włókno)|włoski okrywające nasiona bawełny]] (nawet ponad 90%).