Wikipedia

Broń jądrowa: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m Wycofano edycje użytkownika 46.134.27.181 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Thraen.
Znacznik: Wycofanie zmian
Linia 2:
[[Plik:Nagasaki temple destroyed.jpg|thumb|Nagasaki 24 września 1945 – 6 tygodni po eksplozji]]
[[Plik:Tumbler Snapper rope tricks moire cancelled.jpg|thumb|Bomba jądrowa Tumbler-Snapper kilka nanosekund po zapłonie, zdjęcie z kamery Rapatronic, 1962]]
'''Broń jądrowa''' – broń której energia wybuchu pochodzi z przemian jądrowych, mogą to być reakcje [[reakcja łańcuchowa|łańcuchowego rozszczepienia]] jąder ciężkich pierwiastków ([[uran (pierwiastek)|uranu]] i [[pluton (pierwiastek)|plutonu]] – tzw. broń atomowa) lub kombinacji reakcji rozszczepienia, jak i [[reakcja termojądrowa|termojądrowej syntezy]] lekkich pierwiastków z [[wodór|wodoru]] – [[Ładunek termojądrowy|bomba wodorowa]] – o sile wybuchu znacznie większej od broni atomowej.
 
Określenie ''broń jądrowa'' jest trudne do jednoznacznego zdefiniowania. Jednak według [[Stany Zjednoczone|amerykańskiego]] [[Departament Obrony Stanów Zjednoczonych|Departamentu Obrony]], bronią jądrową jest kompletne urządzenie w jego zamierzonej ostatecznej konfiguracji, które po zakończeniu procedur i procesów uzbrojenia, fuzji oraz sekwencji odpalenia, zdolne jest do produkcji zamierzonej reakcji nuklearnej oraz uwolnienia energii.
 
== Historia broni jądrowej ==
* Początek XX wieku – [[Ernest Rutherford]], [[Nowa Zelandia|nowozelandzki]] naukowiec pracujący w [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]], wniósł główny wkład do analizy struktury [[atom]]u<ref>Andrew J. Rotter ''Bomba atomowa. Świat wobec zagrożenia'', wyd. 2011, s. 16-1716–17.</ref>;
* Lata 20. XX wieku – w ZSRR działało pięć instytutów naukowych (dwa w [[Petersburg|Leningradzie]], dwa w [[Moskwa|Moskwie]] i jeden w [[Charków|Charkowie]]), które prowadziły badania nuklearne<ref name="Radziecka bomba A, cz. 2">TVP, [[Bogusław Wołoszański]] ''[[Sensacje XX wieku]]'', odc. ''Radziecka bomba A'', cz. 2.</ref>;
* 1938 – niemieccy naukowcy [[Otto Hahn]] i [[Fritz Straßmann|Fritz Strassmann]] dokonali [[Rozszczepienie jądra atomowego|rozszczepienia jądra atomu]] (rozbicia). Bardzo szybko rozpoczęły się badania nad jego zastosowaniem do celów militarnych<ref>Jerzy Kubowski ''Historia bomby atomowej'', wyd. 2014, s. 15.</ref>. Przed [[II wojna światowa|II wojną światową]] największe osiągnięcia w dziedzinie badań nad atomem miały Niemcy i były najbliżej skonstruowania bomby atomowej<ref name="Bomba Hitlera">TVP Bogusław Wołoszański ''Sensacje XX wieku'', odc. ''Bomba Hitlera'', 1999.</ref>;
* Październik 1940 – trzech radzieckich uczonych z instytutu w Charkowie złożyło wniosek na przyznanie [[patent]]u o wykorzystanie uranu jako środka wybuchowego i trującego, jednak wniosek został odrzucony przez urzędy<ref name="Radziecka bomba A, cz. 2" />;
* 23 czerwca 1942 – eksplozja niemieckiego [[Reaktor jądrowy|reaktora atomowego]] w [[Lipsk]]u<ref>Jerzy Kubowski ''Historia bomby atomowej'', wyd. 2014, s. 167-168167–168.</ref> (kolejnego reaktora Niemcy nie zdążyli uruchomić w wyniku zakończenia wojny)<ref name="Bomba Hitlera" />;
* Od listopada 1942 do marca 1943 był budowany amerykański ośrodek naukowy w [[Los Alamos]] ([[Los Alamos National Laboratory]]). Najwybitniejsi uczeni różnych narodowości pracowali w nim nad skonstruowaniem bomby. Wielu z nich (np. [[Klaus Fuchs]]) uważało, że najpotężniejsza broń nie może być w posiadaniu tylko jednego państwa, co ułatwiło [[Szpiedzy atomowi|radzieckim szpiegom]], takim jak [[Sprawa Rosenbergów|Rosenbergowie]], zdobycie informacji o amerykańskim [[Manhattan Engineering District|programie atomowym Manhattan]]<ref>TVP, Bogusław Wołoszański ''Sensacje XX wieku'', odc. ''24 Godziny Igora Guzenki'', 2002.</ref>. Związek Radziecki miał niezwykle rozbudowaną siatkę szpiegowską<ref>Jerzy Kubowski ''Historia bomby atomowej'', wyd. 2014, s. 17.</ref>. W amerykańskim programie atomowym było zatrudnionych około 130 000 osób, a wydatki według cen z 2011 roku wyniosły prawie 24 mld dolarów<ref>Jerzy Kubowski ''Historia bomby atomowej'', wyd. 2014, s. 33.</ref>;
* 2 grudnia 1942 – uruchomienie reaktora [[Chicago Pile-1]], pierwszego reaktora na świecie;
[[Plik:Haigerloch Atomkeller-Museum Versuchsreaktor 2013-08-18.jpg|thumb|160px|Replika niemieckiego reaktora w [[Haigerloch]]u]]
* 11 lutego 1943 – [[Józef Stalin|Stalin]] podpisał dekret powołujący komitet, który miał nadzorować i organizować prace nad skonstruowaniem radzieckiej bomby atomowej. Kierownikiem zespołu naukowców został mianowany prof. [[Igor Kurczatow]]<ref name="Bomba Stalina">TVP Bogusław Wołoszański ''Sensacje XX wieku'', odc. ''Bomba Stalina''.</ref>;
* 14-2414–24 sierpnia 1943 – konferencja w [[Québec (miasto)|Quebec]], pod kryptonimem ''Quadrant'' i zawarcie tajnego porozumienia pomiędzy USA i Wielką Brytanią o współpracy przy budowie bomby atomowej<ref>{{Cytuj stronę|url=http://portalwiedzy.onet.pl/25868,,,,quebec_konferencje,haslo.html|tytuł=Quebec – konferencje|opublikowany=portalwiedzy.onet.pl|data=|data dostępu=}}</ref>;
* 1943 – uruchomienie amerykańskiej [[Operacja Alsos|operacji Alsos]], akcji wywiadowczej mającej na celu zbieranie informacji na temat niemieckich badań naukowych, a w szczególności prac nad bombą atomową;
* 1944 – Niemcy nie miały samolotu ani rakiety o udźwigu wystarczającym, by przenieść bombę atomową. [[Wernher von Braun]] – konstruktor pocisku rakietowego [[V2 (pocisk rakietowy)|V2]] rozpoczął prace nad modyfikacją tego pocisku, by zwiększyć jego udźwig<ref>Bogusław Wołoszański, serial dokumentalny ''Skarby III Rzeszy'', odc. ''Tajemniczy bunkier'', 2013 r.</ref>;
Linia 23:
* Eksplozja próbna:
** 16 lipca 1945 – pustynia Alamogordo w stanie [[Nowy Meksyk]] ([[Stany Zjednoczone|USA]]), miejsce próby nosiło nadaną przez konkwistadorów nazwę Jornada del Muerto (hiszp. droga umarłego). (bomba „Gadget” zdetonowana w ramach eksperymentu [[Trinity (test nuklearny)|Trinity]]);
* Użycie bojowe. Duża część społeczeństwa [[alianci (II wojna światowa)|aliantów]] uważała, że Japończycy zasługiwali na bombę jako agresorzy wojenni i zbrodniarze, zwłaszcza wobec ludności chińskiej (→[[wojna na Pacyfiku]])<ref>Andrew J. Rotter ''Bomba atomowa. Świat wobec zagrożenia'', wyd. 2011, s. 11-1211–12.</ref>. Wybuchy miały zmusić Japończyków do kapitulacji i oszczędzić amerykańskich żołnierzy, którzy zmuszeni byliby do szturmowania japońskich wysp macierzystych<ref name="Bomba Hitlera" />:
** 6 sierpnia 1945 – [[Hiroszima]] (bomba [[Little Boy]]);
** 9 sierpnia 1945 – [[Nagasaki]] (bomba [[Fat Man]]).
Linia 30:
[[Plik:Nagasaki 1945 - Before and after (adjusted).jpg|thumb|250px|Skutki wybuchu bomby atomowej w Nagasaki. Odległości od epicentrum podane w stopach]]
* 29 sierpnia 1949 – eksplozja pierwszej radzieckiej bomby atomowej<ref>Jerzy Kubowski ''Historia bomby atomowej'', wyd. 2014, s. 18.</ref>, przeprowadzona na poligonie w Semipałatyńsku w Kazachstanie; ZSRR stał się drugim państwem świata dysponującym bronią nuklearną<ref name="Radziecka bomba A, cz. 2" />. Wywiad amerykański szacował, że ZSRR będzie w stanie przeprowadzić próbę najwcześniej w połowie 1950 roku, a najbardziej prawdopodobnie w połowie 1953 roku<ref>Jerzy Kubowski ''Historia bomby atomowej'', wyd. 2014, s. 422.</ref>;
* 3 października 1952 – Wielka Brytania przeprowadziła pierwszą próbę swojej bomby atomowej<ref name="240-242">Chris Cook, John Stevenson ''Leksykon historii Europy XX wieku. 1900-2004'', wyd. polskie 2004, s. 240-242240–242.</ref>;
* 31 października/1 listopada 1952 – Stany Zjednoczone przeprowadziły próbę swojej pierwszej bomby wodorowej, pierwszej bomby wodorowej świata<ref>TVP, Bogusław Wołoszański ''Sensacje XX wieku'', odc. ''Radziecka bomba A'', cz. 3.</ref>;
* 12 sierpnia 1953 – ZSRR przeprowadził próbę swojej pierwszej bomby wodorowej<ref name="240-242" />; amerykańscy specjaliści oceniali, że będzie to możliwe najwcześniej w 1960 roku<ref>TVP, Bogusław Wołoszański ''Sensacje XX wieku'', odc. ''Szpieg świata''.</ref>;
* 1 marca 1954 – Stany Zjednoczone przeprowadziły próbę pierwszej ''bomby trzystopniowej'' (FFF) na [[Bikini (atol)|atolu Bikini]];
* 13 lutego 1960 – pierwszy francuski wybuch atomowy (na [[Sahara|Saharze]])<ref name="240-242" />;
* 5 sierpnia 1963 – podpisanie układu o zakazie prób broni jądrowej w atmosferze, przestrzeni kosmicznej i pod wodą. Zakaz nie dotyczył prób podziemnych. Układ podpisało ponad sto państw<ref name="240-242" /><ref>[https://bs.sejm.gov.pl/F?func=find-b&request=000000127&find_code=SYS&local_base=TEK01 Dz.U. 1963 Nr 52, poz. 288].</ref><ref>[http://www.state.gov/t/isn/4797.htm Lista stron] {{lang|en}}.</ref>;
* 16 października 1964 – pierwszy [[Chińska Republika Ludowa|chiński]] wybuch atomowy<ref>Jerzy Kubowski ''Historia bomby atomowej'', wyd. 2014, s. 28.</ref>;
* 27 stycznia 1967 – [[Traktat o przestrzeni kosmicznej|układ o zasadach działalności państw w zakresie badań i użytkowania przestrzeni kosmicznej łącznie z Księżycem i innymi ciałami niebieskimi]], zakazujący umieszczania broni atomowej w przestrzeni kosmicznej;
* 1 lipca 1968 – [[układ o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej]];
* 11 lutego 1971 – układ o zakazie umieszczania broni jądrowej i innych rodzajów broni masowej zagłady na dnie mórz i oceanów oraz w jego podłożu<ref>[http://www.atominfo.pl/traktaty/woda.html Dz. U. z 1972 r. Nr 44, poz. 275].</ref>;
* 3 lipca 1974 – układ o ograniczeniu podziemnych prób z bronią jądrową<ref>[http://www.state.gov/t/isn/5204.htm Treaty Between The United States of America and The Union of Soviet Socialist Republics on the Limitation of Underground Nuclear Weapon Tests, signed at Moscow July 3, 1974].</ref>;
* 28 maja 1976 – układ o podziemnych eksplozjach jądrowych w celach pokojowych<ref>[https://www.armscontrol.org/documents/pnet Treaty between the United States of America and the Union of Soviet Socialist Republics on Underground Nuclear Explosions for Peaceful Purposes signed at Washington and Moscow May 28, 1976].</ref>;
* 24 września 1996 – [[traktat o całkowitym zakazie prób z bronią jądrową]];
* 12 lutego 2013 – udana (podziemna) próba detonacji bomby atomowej na terenie Korei Północnej przez tamtejszych naukowców.
 
== Plany użycia broni jądrowej ==
[[Plik:US and USSR nuclear stockpiles.svg|thumb|lang=pl|Amerykańskie i radzieckie/rosyjskie zapasy broni nuklearnej w latach 1945-20101945–2010]]
Dzięki istnieniu tej [[broń|broni]] powstało przekonanie o możliwości pokonania przeciwnika bez użycia ogromnych [[Siły zbrojne|armii]], do zadania dużych zniszczeń na obszarze przeciwnika wystarczy [[samolot bombowy]], [[pocisk]] artyleryjski lub [[rakieta]] przenosząca atomowe [[Głowica bojowa|głowice bojowe]].
 
Siła rażenia jest daleko większa niż w przypadku konwencjonalnego [[materiał wybuchowy|materiału wybuchowego]] – największe bomby są zdolne zniszczyć całe miasta. Bomby atomowe zostały zastosowane dwukrotnie w celach wojennych przez armię [[Stany Zjednoczone|Stanów Zjednoczonych]] przeciwko [[Japonia|japońskim]] miastom [[Hiroszima]] i [[Nagasaki]], w trakcie II wojny światowej. Od tego czasu użyto ich około 2000 razy, jedynie w ramach testów, przeprowadzanych przez osiem państw ([[Stany Zjednoczone]], [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|Związek Radziecki]], [[Wielka Brytania]], [[Francja]], [[Chińska Republika Ludowa]], [[Indie]], [[Pakistan]] i [[Korea Północna]]).
 
Mocarstwami nuklearnymi są Stany Zjednoczone, [[Rosja]], Wielka Brytania, Francja, Chińska Republika Ludowa, Indie, Pakistan, Korea Północna i [[Izrael]], którego władze nie potwierdzają ani nie zaprzeczają tym podejrzeniom. Republika Południowej Afryki wyprodukowała 4 bomby atomowe, lecz po upadku [[apartheid]]u jej arsenał nuklearny został zdeponowany w Izraelu<ref name=Kubiak>{{Cytuj pismo |nazwisko=Kubiak |imię=Krzysztof |tytuł=Burska przygoda atomowa |czasopismo=Stosunki Międzynarodowe |oznaczenie=2007 |url=http://stosunki.pl/?q=node/1086|czasopismo=Stosunki Międzynarodowe |oznaczenie=2007}}</ref>.
 
Korea Północna ogłosiła, że ma arsenał nuklearny. Próbny ładunek został zdetonowany 9 października 2006 o 4.36 czasu polskiego. Eksplozję przeprowadzono w wyrytej w górach kopalni w prowincji Hamgyong. Jednak według wielu ekspertów władze w Pjongjangu potrzebują jeszcze 5-105–10 lat na przełamanie technicznych problemów i takie udoskonalenie ładunku, by móc umieścić go na rakiecie dalekiego zasięgu. [[Ukraina]] może mieć głowice atomowe, które w wyniku chaosu nie zostały zabrane przez [[Siły Zbrojne Federacji Rosyjskiej]]. O prace nad budową broni atomowej podejrzewany jest [[Iran]].
 
Prace nad budową broni atomowej prowadziły swego czasu [[Południowa Afryka|RPA]] oraz [[Irak]]. Przed upadkiem [[Mur Berliński|Muru Berlińskiego]] broń atomowa znajdowała się także na terenie [[Niemiecka Republika Demokratyczna|NRD]] (dwie bazy), w Czechosłowacji (Hranice) oraz w [[Polska|Polsce]]. W okresie zimnej wojny przez krótki czas na Kubie stacjonowały także radzieckie [[Pocisk balistyczny|pociski balistyczne]].
Linia 77:
 
=== Państwa obecnie istniejące ===
* [[Kanada]] (1942-1963) – nie miała osobnego programu, ale w latach 1963-19841963–1984 miała i produkowała głowice nuklearne dla Stanów Zjednoczonych
* [[Szwajcaria]] (1949-1969)
* [[Australia]] (lata 50. XX wieku – 60. XX wieku)
Linia 86:
* [[Korea Południowa]] (1971-1975)
* [[Irak]] (lata 70. XX wieku – poł. lat 90. XX wieku – budowano przy pomocy Francji elektrownię atomową w Osirak, pod Bagdadem. Zostało ona zbombardowana latem 1981 r. przez lotnictwo izraelskie. Według oficjalnych danych Irak już nie był w stanie wznowić prac. Nieoficjalne źródła twierdzą, iż również służby wywiadowcze Izraela zlikwidowały egipskiego fizyka nuklearnego Meshada, który był szefem irackiego programu nuklearnego).
* [[Południowa Afryka|RPA]] (1973-1982) – miała kilka głowic nuklearnych w latach 1982-19941982–1994
* [[Argentyna]] (lata 70. XX wieku – 1990)
* [[Brazylia]] (1975-1988)
Linia 95:
* [[Ukraina]] (lata 90. XX wieku) – nie miała programu nuklearnego, dysponowała częścią arsenału b. ZSRR. Zgodziła się pozbyć tego uzbrojenia, co też się stało, w zamian za określone środki finansowe od państw zachodnich, oficjalnie na utylizację.
* [[Kazachstan]] (lata 90. XX wieku) – nie miał programu nuklearnego, możliwe głowice poradzieckie
* [[Polska]] (od lat 80. XX wieku do roku 1993) – istniały trzy bazy radzieckie (obiekt 3001 – [[Podborsko]], obiekt 3002 – [[Brzeźnica-Kolonia]], obiekt 3003 – [[Templewo]]), w których przechowywano około 180 głowic<ref name="klucz2">{{Cytuj książkę | nazwisko = Siatecki | imię = Alfred | autor = Alfred Siatecki | tytuł = Drugi klucz do bramy | miejsce = Zielona Góra | data = 2010 | strony = 164–168 | isbn = 9788388426582 | data dostępu = 2017-08-29 | url = http://zbc.uz.zgora.pl/dlibra/docmetadata?id=29936&from=&dirids=1&ver_id=&lp=2&QI=|miejsce = Zielona Góra |data = 2010 |strony = 164–168 |isbn = 9788388426582 |wydawca=Muzeum Ziemi Lubuskiej |data dostępu = 2017-08-29}}</ref>. Część z nich (do rakiet [[R-17]] znajdujących się w czterech brygadach rakiet taktyczno-operacyjnych), oraz bomby lotnicze do zmodyfikowanych egzemplarzy [[Su-7]] planowano przekazać na krótko przed odpaleniem Wojsku Polskiemu. Istniała plotka, jakoby Rosjanie oferowali Jaruzelskiemu broń nuklearną do bezpośredniego wyposażenia WP, lecz nie ma współcześnie dowodów na takie informacje. Możliwe, że próbowano w ten sposób zamaskować fakt, iż w latach 60. XX wieku dowództwo WP i kierownictwo państwa nie oponowało przed rozmieszczeniem na terytorium PRL radzieckiej broni nuklearnej. Wiadomo również, że w latach 70. Edward Gierek patronował pracom rektora [[Wojskowa Akademia Techniczna im. Jarosława Dąbrowskiego w Warszawie|WAT]] gen. [[Sylwester Kaliski|Sylwestra Kaliskiego]] nad wywołaniem reakcji łańcuchowej przy pomocy lasera. Gierek myślał o ew. próbach jądrowych w sztolniach w [[Bieszczady|Bieszczadach]]. Ostatecznie w Polsce powstały tylko reaktory doświadczalne w instytucie w [[Świerk (Otwock)|Świerku]]. Sam Kaliski zginął w nie do końca jasnych okolicznościach.
 
=== Państwa nieistniejące ===
* [[III Rzesza]] (1939-1945) – prowadzono w kilku zespołach badawczych prace nad materiałami rozszczepialnymi, budową reaktora oraz budową broni nuklearnej. Z owymi badaniami związani byli tacy naukowcy, jak: [[Werner Heisenberg]], [[Carl Friedrich von Weizsacker]], Kurt Diebner, szef Poczty Niemieckiej Ohnesorge, Walther Gerlach, Erich Schuman. W czasie II wojny miał miejsce konflikt -– [[Bitwa o ciężką wodę]]. Wiadomości nt. niemieckich badań są często sprzeczne, współcześnie w sposób pełny trudu ich opisu podjęli się niemiecki badacz Rainer Karlsch oraz amerykański pisarz Mark Walker. Szczególnie ten pierwszy dokonał poważnej pracy dla odkrycia nieznanych faktów{{fakt|data=2015-05}}. Według ustaleń Niemcy osiągnęli mnóstwo ważnych odkryć, zwłaszcza prawdopodobnie jako pierwsi zbudowali zdatny do użytku detonator do broni atomowej. Są poważne dowody w postaci świadectw świadków i pomiarów radioaktywności, iż dwukrotnie w Turyngii na poligonie Ordruf i prawdopodobnie na wyspie Rugia przeprowadzono detonacje ładunków nuklearnych w postaci płyt uranu otoczonych silnymi ładunkami konwencjonalnymi. Miały one zainicjować krótkotrwałe reakcje łańcuchowe o mocy wybuchu według równoważnika trotylowego szacowanego na ok. 100 ton. Konkretne dane, dokumenty są rozsiane po świecie, często przemilczane z różnych względów i mocno niekompletne.
* [[Shōwa|Japonia okresu Shōwa]] (1942-1945)
* [[Jugosławia]] (lata 50. XX wieku – 1987)
Linia 104:
== Najpotężniejsza bomba jądrowa ==
{{osobny artykuł|Car Bomba}}
Najpotężniejszą bombą jądrową (a dokładnie [[Ładunek termojądrowy|termojądrową]]) była [[Car -bomba|Car Bomba]] (ang. Tzar lub Big Ivan). Eksplozji dokonał [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|Związek Radziecki]] 30 października [[1961]] r. na wyspie [[Nowa Ziemia]] położonej na [[Ocean Arktyczny|Morzu Arktycznym]], na północnych krańcach obecnej [[Rosja|Rosji]]. Była to dwustopniowa [[Ładunek termojądrowy|bomba termojądrowa]], czyli oparta na fazie syntezy lekkich jąder atomowych, zainicjowanej detonacją jądrową. Miała moc 58 [[Równoważnik trotylowy|megaton]], czyli w przybliżeniu 4000 bomb zrzuconych na Hiroszimę. Mimo że zmniejszono jej moc ze względów bezpieczeństwa (Car Bomba zaprojektowana została jako broń trójfazowa i mogła ona osiągnąć nawet 150 megaton, ale wówczas obszar objęty zniszczeniami, mimo dużego odosobnienia, objąłby kilka większych miast północnej Rosji, a opad radioaktywny zagroziłby całej Europie, toteż zrezygnowano z trzeciej fazy rozszczepiania), część skalistych wysepek, w których otoczeniu dokonano detonacji, wyparowała, a sam wybuch był odczuwalny nawet na [[Alaska|Alasce]]. Bomba ta nazywana była także złowieszczo „Zabójcą Miast”. Bomba mogłaby całkowicie zniszczyć miasto wielkości [[Londyn]]u, lecz skutki jej oddziaływania byłyby znacznie potężniejsze.
 
== Czynniki rażenia ==
Czynnikami rażenia broni jądrowej są (kolejność wg siły niszczenia):
* [[fala uderzeniowa]] – gwałtowne wahania ciśnienia i wywołany nimi podmuch, w wybuchu powietrznym przenosi około 50% energii wybuchu<ref name="1001slow">{{Cytuj książkę |autor = Ryszard Szepke |tytuł = 1000 słów o atomie i technice jądrowej | autor = Ryszard Szepke | wydawca = Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej | rok = 1982 | język = pl | isbn = 8311067236}}</ref>,
* [[promieniowanie przenikliwe]] – promieniowanie o własnościach jonizujących, w wybuchu powietrznym przenosi około 5% energii wybuchu<ref name="1001slow" />,
* [[promieniowanie cieplne]] (świetlne) – promieniowanie niejonizujące, jego skutkiem jest głównie nagrzewanie, w wybuchu powietrznym przenosi około 35% energii wybuchu<ref name="1001slow" />,
* [[impuls elektromagnetyczny]] – trwa ułamek sekundy, porusza się z prędkością światła,
* [[skażenie promieniotwórcze]] – w przypadku wybuchu powietrznego wyzwala się ok. 10% energii wybuchu<ref name="1001slow" />.
 
Linia 121:
W zależności od mocy ładunku bomby jądrowej mogą być stosowane przez [[siły powietrzne|lotnictwo]] bezpośrednio na polu walki lub zrzucane na obiekty o znaczeniu operacyjnym albo operacyjno-strategicznym. Moc bomby może wahać się w granicach od kilku kiloton do kilkunastu megaton.
 
Ze względu na sposób działania wyróżnia się<ref name="1000słów" /><ref>Po [[Język angielski|ang.]] ''fission'' "rozszczepienie„rozszczepienie, podział"podział”; ''fusion'' "połączenie„połączenie, synteza"synteza”.</ref>:
* bombę rozszczepieniową (F od ''fission'') – najprostsza, jednostopniowa bomba z materiałem rozszczepialnym
* bombę termojądrową (FF, od ''fission-fusion'') – dwustopniowa bomba termojądrowa
Linia 133:
Zasada działania bomby atomowej polega na wytworzeniu/przekroczeniu w jak najkrótszym czasie [[masa krytyczna|masy krytycznej]] ładunku jądrowego. Przekroczenie masy krytycznej zazwyczaj uzyskuje się na jeden z dwóch sposobów: poprzez połączenie kilku porcji materiału rozszczepialnego (tzw. ''metoda działa'') lub zapadnięcie materiału uformowanego w powłokę (tzw. ''metoda implozyjna''). Wytworzenie masy krytycznej musi odbyć się szybko, by reakcja nie została przerwana już w początkowej fazie w wyniku przedwczesnego rozproszenia materiału rozszczepialnego, dlatego do ww. połączenia w metodzie działa lub „zgniatania” w metodzie implozyjnej używa się konwencjonalnego materiału wybuchowego. Reakcja łańcuchowa wydziela ogromną ilość energii. Wysoka temperatura i energia produktów rozpadu powodują błyskawiczne rozproszenie pozostałej, „nieprzereagowanej” części materiału rozszczepialnego i przerwanie reakcji łańcuchowej. Jako ładunku nuklearnego przy ''metodzie działa'' używa się [[uran (pierwiastek)|uranu-235]], zaś przy ''metodzie implozyjnej'' – [[pluton (pierwiastek)|plutonu-239]].
 
Z jednego [[kilogram]]akilograma U-235 można uzyskać do 82 [[dżul|TJ (teradżuli)]] energii. Typowy czas trwania reakcji łańcuchowej to 1 [[Mikrosekunda|μs]], więc moc wynosi 82 [[wat|EW]]/kg.
 
==== Bomba wodorowa ====
Linia 148:
Brudna bomba to określenie rodzaju [[broń radiologiczna|broni radiologicznej]], której działanie polega na rozrzuceniu materiału radioaktywnego na dużej przestrzeni przy pomocy konwencjonalnych materiałów wybuchowych. Powoduje to [[skażenie promieniotwórcze]] terenu. Materiał promieniotwórczy z wybuchu brudnej bomby zostałby rozproszony na dużym obszarze, przez co natężenie promieniowania byłoby niewielkie, a większość ewentualnych ofiar śmiertelnych zginęłaby od wybuchu ładunku konwencjonalnego. Powszechne obawy przed promieniowaniem spowodowałyby jednak znaczącą dezorganizację oraz pociągnęły za sobą duże koszty usunięcia skażenia.
 
Nazwa ''brudna bomba'' jest też stosowana do bomb jądrowych powodujących silne skażenie, jak bomba kobaltowa i bomba płaszczowa<ref name="1000słów">{{Cytuj książkę |autor = Ryszard Szepke |tytuł = 1000 słów o atomie i technice jądrowej | autor = Ryszard Szepke | wydawca = Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej | rok = 1982 | język = pl | isbn = 8311067236}}</ref>. Nazwa ta ma być przeciwstawieniem ''bomby czystej'', za jaką uchodzi bomba neutronowa.
 
=== Zaawansowane konstrukcje ===
==== Bomba neutronowa ====
{{Osobny artykuł|bomba neutronowa}}
Bomba neutronowa to specjalny rodzaj [[Ładunek termojądrowy|bomby termojądrowej]], pozbawionej ekranu odbijającego [[neutron]]y, w której [[Energia (fizyka)|energia]] powstaje w wyniku [[reakcja syntezy|reakcji syntezy]] [[deuter]]u z [[tryt]]em. Siła jej [[wybuch]]u jest relatywnie niewielka. Małe jest również [[skażenie promieniotwórcze|skażenie promieniotwórcze terenu]] (skąd określenie „bomba czysta”<ref name="1000słów" />). Czynnikiem rażącym jest [[promieniowanie przenikliwe]] – [[neutron]]oweneutronowe ([[neutrony prędkie|szybkie neutrony]] – stąd nazwa), przenikające przez [[materia (fizyka)|materię]] (w tym pancerz) i zabójcze dla [[Organizm|żywych organizmów]]. Unosi ono nawet 80% energii wyzwolonej w trakcie detonacji<ref name="1000słów" />.
 
==== Bomba kobaltowa ====
Bomba kobaltowa zawiera w osłonie [[kobalt]], który pod wpływem wytwarzanych przez ładunek neutronów przekształca się w [[Izotopy|izotop]] [[kobalt-60|Co-60]], silne i trwałe ([[Czas połowicznego rozpadu|okres półrozpadu]] 5,26 lat) źródło [[promieniowanie gamma|promieniowania gamma]]. Głównym celem jest [[skażenie promieniotwórcze|skażenie]] terenu, by uczynić go niezdatnym do zasiedlenia (brudna bomba<ref name="1000słów" />). Zamiast kobaltu dodatkiem może być [[złoto]], które pozostanie radioaktywne przez okres kilku dni, oraz [[tantal (pierwiastek)|tantal]] i [[cynk]] (kilka miesięcy).
 
[[Bomba kobaltowa|Nazwą tą]] określane jest także [[urządzenie]] do [[teleradioterapia|teleradioterapii]].
 
== Broń jądrowa w kulturze ==
W czasach [[Zimna wojna|zimnej wojny]] toczonej przez [[Stany Zjednoczone]] oraz [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich]], w USA strach przed nuklearnym atakiem ze strony Związku Radzieckiego był ogromny, co przyczyniło się do powstania wizji zagłady ludzkości lub upadku cywilizacji na skutek dojścia do konfliktu nuklearnego pomiędzy tymi dwoma państwami. W tej globalnej [[wojna jądrowa|wojnie jądrowej]] dokonano by tak wielu eksplozji ładunków jądrowych, że nastąpiłoby powszechne skażenie promieniotwórcze, a efektem rozsiania dużych ilości pyłów w górnych warstwach atmosfery byłaby [[Teoria zimy nuklearnej|zima nuklearna]]. Paranoiczne lęki związane z zimną wojną doskonale pokazał [[Stanley Kubrick]] w filmie ''[[Doktor Strangelove, czyli jak przestałem się martwić i pokochałem bombę]]'' z roku 1963. W literaturze i filmie powstał [[Fantastyka postapokaliptyczna|nurt]] ukazujący upadek cywilizacji. Powstały liczne powieści i opowiadania fantastyczne dotyczące tego tematu jak: ''[[Ostatni brzeg (powieść)|Ostatni Brzeg]]'', ''[[Deus Irae]]''. Z tego nurtu wywodzą się filmy z serii ''[[Mad Max (seria)|Mad Max]]'' oraz tytuły takie jak ''[[Nazajutrz (film 1983)|Nazajutrz]]'', ''[[Gry wojenne (film 1983)|Gry wojenne]]'', ''[[Wysłannik przyszłości]]'', ''[[Watchmen: Strażnicy]]'', a także gry komputerowe z serii ''[[Fallout (seria)|Fallout]]''.
 
== Zobacz też ==
Linia 170:
* [[grzyb atomowy]]
* [[mina jądrowa]]
* [[międzykontynentalna rakieta balistyczna|międzykontynentalny pocisk balistyczny]]
* [[prawo atomowe w Polsce]]
* [[reaktor jądrowy]]
* [[Single Integrated Operational Plan]]
* [[strefa bezatomowa]]
* [[Pocisk balistyczny wystrzeliwany z okrętu podwodnego|Submarine-launched Ballistic Missile]]
* [[testy atomowe|próbne wybuchy jądrowe]]
* [[traktat o całkowitym zakazie prób z bronią jądrową]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Broń_jądrowa”