Gustaw Holoubek: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Nie podano opisu zmian
dr red., dr techn.
Linia 11:
|współmałżonek = [[Magdalena Zawadzka]]<br /><small>(1973–2008)</small>
|lata aktywności = 1947–2008
|zespół artystyczny = [[Teatry w Krakowie|Teatry Dramatyczne w Krakowie]]<br />(1947–1949)<br />[[Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach|Teatr Śląski w Katowicach]]<br />(1949–1957)<br />[[Teatr Polski w Warszawie]]<br />(1958–1959, 1982–1989)<br />[[Teatr Dramatyczny m.st. Warszawy|Teatr Dramatyczny w Warszawie]]<br />(1959–1963, 1969–1982)<br />[[Teatr Narodowy (Warszawa)|Teatr Narodowy w Warszawie]]<br />(1963–1968)<br />[[Teatr Ateneum w Warszawie]]<br />(1968–1969, 1989–2008)
|nagrody =
|odznaczenia = {{order|OOB}} {{order|OOP|KW}} {{order|OOP|KKG}} {{order|OOP|KK}} {{order|OSP|1}} {{order|OSP|2}} {{order|MPL10}} {{order|MPL30}} {{order|MKEN}} {{order|GA|Z}} {{order|MPM}} {{order|O1000PP}}
Linia 29:
== Życiorys ==
=== Młodość i wykształcenie ===
Był jedynym dzieckiem [[Czesi|Czecha]] Gustawa, który osiedlił się w [[Polska|Polsce]] po [[I wojna światowa|I wojnie światowej]], żeniąc się z owdowiałą Eugenią Estreicher z [[Kraków|Krakowa]]. Jego ojciec ukończył Wiedeńską[[Terezjańska Akademia Wojskowa|Terezjańską Akademię Wojskową]], a w czasie [[I wojna światowa|I wojny światowej]] służył w [[II Brygada Legionów Polskich|II Brygadzie Legionów Polskich]]. Miał piątkę przyrodniego rodzeństwa. W dzieciństwie grał w juniorach “[[Cracovia (piłka nożna)|Cracovii]]”. W 1935 rozpoczął naukę w I Gimnazjum przy Placu na Groblach, a chwilę przed wybuchem wojny, w 1939 roku zdał maturę<ref name="0:0">{{Cytuj |autor = Anna Barańska |tytuł = Gustaw Holoubek – ikona studenckiego buntu |data = 2017-06-28 |data dostępu = 2019-04-14 |opublikowany = Historia filmu, stare kino - OldCamera.pl |url = https://oldcamera.pl/gustaw-holoubek-ikona-studenckiego-buntu/ |język = pl-PL}}</ref>.
 
Gustaw Holoubek miał piątkę przyrodniego rodzeństwa. W dzieciństwie grał w piłkę nożną w juniorach [[Cracovia (piłka nożna)|Cracovii]]. W 1935 podjął naukę w I Gimnazjum przy Placu na Groblach, w 1939 – jeszcze przed wybuchem wojny – zdał egzamin dojrzałości<ref name=":0">{{Cytuj stronę |autor = Anna Barańska |tytuł = Gustaw Holoubek – ikona studenckiego buntu |data = 28 czerwca 2017 |data dostępu = 2019-04-14 |opublikowany = oldcamera.p |url = https://oldcamera.pl/gustaw-holoubek-ikona-studenckiego-buntu/}}</ref>.
W 1939 na ochotnika zaciągnął się do wojska i uczestniczył w [[kampania wrześniowa|kampanii wrześniowej]]. Został przydzielony do [[20 Pułk Piechoty Ziemi Krakowskiej|20 Pułku Piechoty]] w Krakowie, z którym dostał się do [[Lwów|Lwowa]]. Oddział zaczął się wycofywać z Kresów Wschodnich, a Holoubek wraz z kilkoma kolegami postanowili przedostać się za granicę, którą przekroczyli pod [[Przemyśl|Przemyślem]]. Zostali jednak schwytani a następnie osadzeni w obozie jenieckim w [[Magdeburg]]u. Po kilku tygodniach został przeniesiony do [[Twierdza Toruń|fortu w Toruniu]], gdzie przez złe warunki higieniczne i wyjątkowo srogą zimę na przełomie 1939/1940 zachorował na [[Gruźlica|gruźlicę]], która doskwierała mu jeszcze przez wiele lat. W kwietniu 1940 został zwolniony z aresztu dzięki interwencji matki, która powołała się na zasługi ojca z okresu [[I wojna światowa|I wojny światowej]]. Od tego czasu, do końca okupacji mieszkał w Krakowie, do 1945 pracował w krakowskiej gazowni<ref name=":0" />.
 
W 1939 na ochotnika zaciągnął się do wojska i uczestniczył w [[kampania wrześniowa|kampanii wrześniowej]]. Został przydzielony dożołnierzem [[20 Pułk Piechoty Ziemi Krakowskiej|20 Pułku Piechoty]] w Krakowie, z którym dostałznalzł się dowe [[Lwów|LwowaLwowie]]. OddziałGdy oddział zaczął się wycofywać z Kresów Wschodnich, aGustaw Holoubek wrazznalazł zsię kilkomaw kolegamigrupie, postanowiliktóra przedostać się zaprzekroczyła granicę, którą przekroczyli pod [[Przemyśl|Przemyślem]]em. ZostaliPo jednakujęciu schwytani a następnieosadzono osadzenigo w obozie jenieckim w [[Magdeburg]]u.um Ponastępnie kilkuw tygodniach został przeniesionyprzeniesiono do [[Twierdza Toruń|fortu w Toruniu]], gdzie przez złe warunki higieniczne i wyjątkowo srogą. zimęTam na przełomie lat 1939/1940 zachorował na [[Gruźlica|gruźlicę]], któraz doskwierałaktórą muzmagał jeszczesię później przez wiele lat. W kwietniu 1940 zostałuzyskał zwolnionyzwolnienie; znastąpiło aresztuto dziękipo interwencji jego matki, która powołała się na zasługi ojca z okresuczasów [[I wojna światowa|I wojny światowej]]. OdDo tegokońca czasu,okupacji doGustaw końca okupacjiHoloubek mieszkał w Krakowie, do 1945 pracował w krakowskiej gazowni<ref name=":0" />, tam pracował w lokalnej gazowni.
Uczęszczał do [[I Liceum Ogólnokształcące im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie|I Liceum Ogólnokształcącego im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie]]. W 1945 rozpoczął naukę w Studio Aktorskim przy Teatrze Słowackiego. W trakcie nauki grał epizodyczne role oraz statystowali w [[Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie|Teatrze Słowackiego]]<ref name=":0" />. W 1947 ukończył studia w [[Kraków|krakowskim]] Państwowym Studiu Dramatycznym (przekształconym później w [[Akademia Sztuk Teatralnych im. Stanisława Wyspiańskiego w Krakowie|Państwową Wyższą Szkołę Teatralną]]).
 
Uczęszczał do [[I Liceum Ogólnokształcące im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie|I Liceum Ogólnokształcącego im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie]]. W 1945 rozpoczął naukę w StudioStudiu Aktorskim przy Teatrze im. Juliusza Słowackiego]]. W trakcie nauki grał epizodyczne role oraz statystowalistatystował w [[Teatr im. Juliusza Słowackiegowystawianych w Krakowie|Teatrzeteatrze Słowackiego]]przedstawieniach<ref name=":0" />. W 1947 ukończył studia w [[Kraków|krakowskim]] Państwowym Studiu Dramatycznym (przekształconym później w [[Akademia Sztuk Teatralnych im. Stanisława Wyspiańskiego w Krakowie|Państwową Wyższą Szkołę Teatralną]]).
 
=== Działalność artystyczna ===
==== Kariera teatralna ====
 
W teatrze zadebiutował 1 marca 1947 rolą Charysa w ''Odysie u Feaków'' [[Stefan Flukowski|Stefana Flukowskiego]] w [[Stary Teatr im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie|Starym Teatrze w Krakowie]]. 9 lipca 1947 zdał egzamin do [[Związek Artystów Scen Polskich|ZASP]], jakow zadanieramach egzaminacyjnezadania zaprezentowałegzaminacyjnego przedstawił wraz z [[Halina Gryglaszewska|Haliną Gryglaszewską]] scenę z dramatu ''[[StanisławSędziowie Wyspiański(dramat)|Stanisława WyspiańskiegoSędziowie]]'' [[SędziowieStanisław (dramat)Wyspiański|SędziowieStanisława Wyspiańskiego]]”. Aktor, otrzymałotrzymując ocenę celującą<ref name=":0" />.
==== Teatralna ====
W teatrze zadebiutował 1 marca 1947 rolą Charysa w ''Odysie u Feaków'' [[Stefan Flukowski|Stefana Flukowskiego]] w [[Stary Teatr im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie|Starym Teatrze w Krakowie]]. 9 lipca 1947 zdał egzamin do [[Związek Artystów Scen Polskich|ZASP]], jako zadanie egzaminacyjne zaprezentował wraz z [[Halina Gryglaszewska|Haliną Gryglaszewską]] scenę z dramatu [[Stanisław Wyspiański|Stanisława Wyspiańskiego]] „[[Sędziowie (dramat)|Sędziowie]]”. Aktor otrzymał ocenę celującą<ref name=":0" />.
 
W latach 1949–1956 pracował jako kierownik artystyczny, reżyser i aktor [[Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach|Teatru Śląskiego w Katowicach]]<ref name=":0" />.
 
W trakcie swojej kariery teatralnej zagrałwcielił się m.in. wcielił się w rolę Doktoradoktora Ranka w dramacie ''[[Dom lalki (dramat)|Domie Lalki]]'', [[Henrik Ibsen|Henrika Ibsena]]. a głównąGłówną rolę żeńską odegraław tej sztuce (wyreżyserowanej przez aktora) zagrała jego żona, [[Danuta Kwiatkowska]] ([[Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach]], 1954)<ref>{{Cytuj |autor = Encyklopedia teatru polskiego stronę|tytuł = Dom lalki (Nora) |data dostępu = 2019-04-14 |opublikowany = Encyklopedia teatru polskiego |url = http://encyklopediateatru.pl/przedstawienie/22403/dom-lalki-nora-rez-holoubek-gustaw |język = pl}}</ref>,. Zagrał także rolę tytułową w ''[[Fantazy]]m'' [[Juliusz Słowacki|Juliusza Słowackiego]] we własnej reżyserii ([[Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach]], 1955), sędziego Custa w ''[[Trąd w pałacu sprawiedliwości|Trądzie w pałacu sprawiedliwości]]'' [[Ugo Betti]]ego w reż. [[Maria Wiercińska|Marii Wiercińskiej]] (Scena Kameralna [[Teatr Polski w Warszawie|Teatru Polskiego w Warszawie]], 1958), Goetza w ''[[Diable i Panu Bogu]]'' [[Jean-Paul Sartre|Jean-Paula Sartre’a]] w reż. [[Ludwik René|Ludwika René]] ([[Teatr Dramatyczny m.st. Warszawy|Teatr Dramatyczny w Warszawie]], 1960), Skrzypka w ''[[Rzeźnia (dramat)|Rzeźni]]'' [[Sławomir Mrożek|Sławomira Mrożka]] (1975), tytułową w ''[[Król Lear|Królu Learze]]'' [[William Shakespeare|Williama Szekspira]] (1977, oba przedstawienia w reż. [[Jerzy Jarocki|Jerzego Jarockiego]] w Teatrze Dramatycznym w Warszawie). W 1989 wystąpił w przedstawieniu ''[[Mała apokalipsa]]'' na podstawie powieści swego przyjaciela, [[Tadeusz Konwicki|Tadeusza Konwickiego]], wyreżyserowanym przez [[Krzysztof Zaleski|Krzysztofa Zaleskiego]] ([[Teatr Ateneum w Warszawie]]).
 
Był Gustawem-Konradem w ''[[Dziady (dramat)|Dziadach]]'' [[Adam Mickiewicz|Adama Mickiewicza]], inscenizowanych w 1967 przez [[Kazimierz Dejmek|Kazimierza Dejmka]] w [[Teatr Narodowy w Warszawie(Warszawa)|Teatrze Narodowym]]. Zdjęcie tego przedstawienia z afisza przez władze przyczyniło się do wybuchu demonstracji studenckich i zapoczątkowało wydarzeniaw [[Marzec 1968|Marcawydarzenia marcowe w 1968]]<ref name=":0" />. Kreacja Gustawa Holoubka, odtwórcy głównej roli, wpłynęła na wymowę widowiska i oddźwięk społeczny przedstawienia. W 1981 zagrał rolę Superiusza w ''[[Pieszo]]'' Sławomira Mrożka, w reżyserii Jerzego Jarockiego. Zaprotestowała wówczas m.in. grupa wojskowych, publikując list w [[Żołnierz Wolności|„Żołnierzu Wolności”]].
 
Był wykładowcą [[Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie|Akademii Teatralnej]] w [[Warszawa|Warszawie]]. Przez wiele lat pełnił funkcję dyrektora [[Teatr Dramatyczny m.st. Warszawy|Teatru Dramatycznego w Warszawie]]. Został odwołany w styczniu 1983 z powodu konfliktu z ówczesnymi władzami.
==== Filmowa i telewizyjna ====
 
W filmie Holoubek zadebiutował rolą rolą [[Feliks Dzierżyński|Feliksa Dzierżyńskiego]] w filmie biograficznym ''[[Żołnierz zwycięstwa]]'' (1953) w reż. [[Wanda Jakubowska|Wandy Jakubowskiej]]. Pod koniec lat 50-tych stworzył głośne kreacje w ''[[Pętla (film 1957)|Pętli]]'' (1957) oraz ''[[Pożegnania (film 1958)|Pożegnaniach]]'' (1958) [[Wojciech Jerzy Has|Wojciecha Hassa]], surrealistycznym ''[[Jak daleko stąd, jak blisko]]'' (1971) oraz ''[[Lawa (film)|Lawie]]'' (1989) [[Tadeusz Konwicki|Tadeusza Konwickiego]], z którym aktor przez wiele lat się przyjaźnił czy ''[[Prawo i pięść]]'' (1964) [[Jerzy Hoffman|Jerzego Hoffmana]]. Do jego znaczących ról można zaliczyć występy w ''[[Rękopis znaleziony w Saragossie (film)|Rękopisie znalezionym w Saragossie]]'' (1965) oraz ''[[Sanatorium pod Klepsydrą (film)|Sanatorium pod Klepsydrą]]'' (1973) Hasa. W ciągu całego swojego życia aktor zagrał ponad 50 ról filmowych<ref name=":0" />.
==== FilmowaKariera filmowa i telewizyjna ====
W filmie Holoubek zadebiutował rolą rolą [[Feliks Dzierżyński|Feliksa Dzierżyńskiego]] w filmie biograficznym ''[[Żołnierz zwycięstwa]]'' (1953) w reż. [[Wanda Jakubowska|Wandy Jakubowskiej]]. Pod koniec lat 50-tych. stworzył głośne kreacje w ''[[Pętla (film 1957)|Pętli]]'' (1957) oraz ''[[Pożegnania (film 1958)|Pożegnaniach]]'' (1958) [[Wojciech Jerzy Has|Wojciecha Hassa]], surrealistycznym ''[[Jak daleko stąd, jak blisko]]'' (1971) oraz ''[[Lawa (film)|Lawie]]'' (1989) [[Tadeusz Konwicki|Tadeusza Konwickiego]], z którym aktor przez wiele lat się przyjaźnił, czya także w filmie ''[[Prawo i pięść]]'' (1964) [[Jerzy Hoffman|Jerzego Hoffmana]]. Do jego znaczących ról można zaliczyćnależały występy w ''[[Rękopis znaleziony w Saragossie (film)|Rękopisie znalezionym w Saragossie]]'' (1965) oraz ''[[Sanatorium pod Klepsydrą (film)|Sanatorium pod Klepsydrą]]'' (1973) Wojciecha Hasa. W ciągu całego swojego życia aktor zagrał ponad 50 ról filmowych<ref name=":0" />.
 
Był reżyserem noweli filmowej ''Czas przybliża, czas oddala'', będącej pierwszą częścią cyklu ''[[Spóźnieni przechodnie]]'' (1962), a także reżyserem i scenarzystą filmu ''[[Mazepa (film 1975)|Mazepa]]'' (1975), zrealizowanego na podstawie dramatu [[Juliusz Słowacki|Juliusza Słowackiego]].
 
Zagrał w prawie stu przedstawieniach [[Teatr Telewizji|Teatru Telewizji]], współpracując z wieloma polskimi reżyserami, m.in. [[Adam Hanuszkiewicz|Adamem Hanuszkiewiczem]], [[Zygmunt Hübner|Zygmuntem Hübnerem]], [[Andrzej Łapicki|Andrzejem Łapickim]], [[Olga Lipińska|Olgą Lipińską]], [[Jerzy Gruza|Jerzym Gruzą]], [[Jan Englert|Janem Englertem]], [[Andrzej Wajda|Andrzejem Wajdą]] i [[Krzysztof Kieślowski|Krzysztofem Kieślowskim]]. Jako reżyser przeniósł na ekran Teatru Telewizji m.in. ''[[Fantazy|Fantazego]]'' (1971) i ''[[Kordian (dramat)|Kordiana]]'' (1980) [[Juliusz Słowacki|Juliusza Słowackiego]] (1980), ''[[Hamlet]]a'' [[William Shakespeare|Williama Szekspira]] (1974), ''Na dnie'' [[Maksim Gorki|Maksima Gorkiego]] (1994), ''[[Dwa teatry (dramat)|Dwa teatry]]'' [[Jerzy Szaniawski|Jerzego Szaniawskiego]] (1999) i ''[[Król Edyp|Króla Edypa]]'' [[Sofokles]]a (2005).
 
Był wykładowcą [[Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie|Akademii Teatralnej]] w [[Warszawa|Warszawie]]. Przez wiele lat pełnił funkcję dyrektora [[Teatr Dramatyczny m.st. Warszawy|Teatru Dramatycznego w Warszawie]]. Został odwołany w styczniu 1983 z powodu konfliktu z ówczesnymi władzami.
 
=== Działalność polityczna i społecznapubliczna ===
W [[Wybory parlamentarne w Polsce w 1976 roku|1976]] i [[Wybory parlamentarne w Polsce w 1980 roku|1980]] uzyskiwał mandat posła na [[Sejm PRL]] z ramienia [[Front Jedności Narodu|Frontu Jedności Narodu]]<ref>Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 22 marca 1976 r. o wynikach wyborów do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej przeprowadzonych dnia 21 marca 1976 r. ({{Monitor Polski|1976|11|52}}).</ref><ref>Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 24 marca 1980 r. o wynikach wyborów do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej przeprowadzonych dnia 23 marca 1980 r. ({{Monitor Polski|1980|9|37}}).</ref>. W 1982, po wprowadzeniu w Polsce [[Stan wojenny w Polsce (1981–1983)|stanu wojennego]], zrezygnował z zasiadania w parlamencie<ref name=":0" />.
 
Linia 62 ⟶ 63:
Od 1994 był członkiem [[Polska Akademia Umiejętności|Polskiej Akademii Umiejętności]]. Współpracował z miesięcznikiem psychologicznym „[[Charaktery]]”.
 
Był autorem dwóch książek – ''Teatr jest światem'' (1986), wraz z [[Andrzej Hausbrandt|Andrzejem Hausbrandtem]]) oraz ''Wspomnienia z niepamięci'' (1999)<ref name=":0" />.
 
=== Życie prywatne ===
Był mężem aktorek: [[Danuta Kwiatkowska|Danuty Kwiatkowskiej]], następnie [[Maria Wachowiak|Marii Wachowiak]] (którą poznał na planie filmu ''Pożegnania'', gdzie Maria wcielaWachowiak wcieliła się w postać Lidki)<ref name=":0" /><ref>{{Cytuj stronę|url=http://film.onet.pl/1082,1,Gustaw_Holoubek,osoba.html |tytuł=Gustaw Holoubek w film.onet.pl| data dostępu = 2012-12-03}}</ref>, a od 1973 [[Magdalena Zawadzka|Magdaleny Zawadzkiej]]. Miał troje dzieci: Ewę (z pierwszego małżeństwa), Magdalenę (z drugiego) i operatora filmowego [[Jan Holoubek|Jana Holoubka]] (z trzeciego), operatora filmowego.
 
Kibicował klubowi piłkarskiemu [[Cracovia (piłka nożna)|Cracovia]]<ref>{{Cytuj stronę|url=http://plock.wyborcza.pl/plock/1,82015,4238465.html|tytuł=Na grandę czyli przez płot na stadion Cracovii|opublikowany=gazeta.pl|data=20 czerwca 2007| data dostępu = 2012-12-03}}</ref>.
 
Zmarł 6 marca 2008. Został pochowany 12 marca na [[Cmentarz Powązkowski w Warszawie|Cmentarzu Powązkowskim]] w [[Warszawa|Warszawie]]. Pośmiertnie prezydent [[Lech Kaczyński]] odznaczył aktora [[Order Orła Białego|Orderem Orła Białego]] za ogromne zasługi dla kultury polskiej<ref name=":0OOB1"/><ref name="OOB2"/>.
 
== Dokonania artystyczne ==
Linia 108 ⟶ 109:
* 1962: ''[[Płatonow]]'' [[Anton Czechow|Antoniego Czechowa]] – Michał Płatonow (reż. [[Adam Hanuszkiewicz]], Teatr Dramatyczny w Warszawie)
* 1962: ''[[Hamlet]]'' [[William Shakespeare|Williama Szekspira]] – reżyseria, rola Hamleta (Teatr Dramatyczny w Warszawie)
* 1964: ''[[Ryszard II (sztuka)|Król Ryszard Drugi]]'' [[William Shakespeare|Williama Szekspira]] – Ryszard II (reż. [[Henryk Szletyński]], [[Teatr Narodowy (Warszawa)|Teatr Narodowy w Warszawie]])
* 1964: ''Alleluja'' Dziordzie Lebovicia – Sipka (reż. [[Kazimierz Dejmek]], Teatr Narodowy w Warszawie)
* 1964: ''[[Uciekła mi przepióreczka]]'' [[Stefan Żeromski|Stefana Żeromskiego]] – Przełęcki (reż. [[Jerzy Goliński]], Teatr Narodowy w Warszawie)
Linia 117 ⟶ 118:
* 1967: ''[[Dziady (dramat)|Dziady]]'' [[Adam Mickiewicz|Adama Mickiewicza]] – Gustaw-Konrad (reż. Kazimierz Dejmek, Teatr Narodowy w Warszawie)
* 1968: ''[[Wujaszek Wania (sztuka)|Wujaszek Wania]]'' [[Anton Czechow|Antoniego Czechowa]] – Iwan Pietrowicz Wojnicki (reż. Kazimierz Dejmek, [[Teatr Ateneum w Warszawie]])
* 1968: ''[[Granica (powieść)|Granica]]'' [[Zofia Nałkowska|Zofii Nałkowskiej]] – [[Zenon Ziembiewicz]] (reż. [[Zbigniew Kopalko]], [[Teatr Polskiego Radia]])<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.e-teatr.pl/pl/realizacje/62343,szczegoly.html | tytuł = Granica (1968) | opublikowany = e-teatr.pl | data dostępu = 2018-08-03}}</ref>
* 1969: ''[[Życie jest snem]]'' [[Pedro Calderón de la Barca|Pedra Calderona]] – Segismundo (reż. [[Ludwik René]], Teatr Dramatyczny w Warszawie)
* 1969: ''Hadrian VII'' Petera Luke – Frederick William Rolfe (reż. [[Jan Bratkowski]], Teatr Dramatyczny w Warszawie)