Wikipedia

Polityka zagraniczna Polski: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
drobne techniczne
m poprawa linków
Linia 1:
'''Polityka zagraniczna Polski''' – [[polityka zagraniczna]] prowadzona przez władze [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|PRL]], a po [[Nowela grudniowa|nowelizacji konstytucji]] w grudniu 1989 roku przez władze [[III Rzeczpospolita|Rzeczypospolitej Polskiej]]. Odzyskanie możliwości w pełni suwerennego prowadzenia polityki zagranicznej wiązało się ze zmianą uwarunkowań zarówno o charakterze zewnętrznym ([[pieriestrojka|polityka ''pierestrojki'']], rozpad [[blok wschodni|bloku wschodniego]]), jak i wewnętrznym ([[Okrągły Stół (historia PolskiPolska)|Okrągły Stół]], [[Wybory parlamentarne w Polsce w 1989 roku|wybory czerwcowe]], rozpoczęcie [[Transformacja systemowa w Polsce|transformacji]]). Nowymi wyzwaniami było przeorientowanie [[Polityka zagraniczna Polski Ludowej|dotychczasowej polityki]] na kierunek euroatlantycki i integracja ze strukturami międzynarodowymi Zachodu ([[Rada Europy]], [[Wspólnoty europejskie|Wspólnoty Europejskie]], [[NATO]]). Drugim głównym kierunkiem stała się polityka wschodnia – bezkonfliktowe wyjście z ''obozu państw socjalistycznych'', a następnie budowa dobrosąsiedzkich relacji z [[Rosja|Rosją]], [[Ukraina|Ukrainą]] i [[Białoruś|Białorusią]].
 
== Historia ==
Linia 29:
[[Plik:EUenl-EU12.png|thumb|250px|Obszar [[Wspólnota Europejska|Wspólnoty Europejskiej]] w okresie 1986–1994]]
{{Osobny artykuł|Integracja europejska|NATO}}
Na przełomie lat 80. i 90. w kolejną fazę wkroczyły procesy integracyjne w Europie Zachodniej<ref name="Zieba27" />. 1 lipca 1990 w życie weszły pierwsze ustalenia dotyczące utworzenia [[Unia Gospodarczagospodarcza i Walutowawalutowa|Unii Gospodarczej i Walutowej]]<ref name="Zieba27" />. W grudniu tego samego roku zapoczątkowano prace nad jej rozbudową, a także nad utworzeniem unii politycznej<ref name="Zieba27" />. Ich efektem było uzgodnienie tekstu ''[[Traktat z Maastricht|Traktatu o Unii Europejskiej]]'', który ustanowił [[Unia Europejska|Unię Europejską]], opartą na tzw. ''[[Filary Unii Europejskiej|trzech filarach]]''<ref name="Zieba28">{{Cytuj książkę|nazwisko=Zięba|imię=Ryszard|autor link=Ryszard Zięba|tytuł=Główne kierunki polityki zagranicznej Polski po zimnej wojnie|wydanie=1|wydawca=[[Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne]]|miejsce=Warszawa|rok=2010|strony=28|isbn=978-83-60807-13-2}}</ref>. Przewidywano m.in. wprowadzenie wspólnej waluty, prowadzenie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, a także podporządkowanie [[Unia Zachodnioeuropejska|UZE]] nowej strukturze<ref name="Zieba28" />. ''Traktat z Maastricht'' wszedł w życie 1 listopada 1993<ref name="Zieba28" />. Przyłączenie się nowych państw do Unii Europejskiej uwarunkowane było spełnieniem licznych kryteriów – zarówno politycznych, prawnych, jak i ekonomicznych<ref name="Zieba29">{{Cytuj książkę|nazwisko=Zięba|imię=Ryszard|autor link=Ryszard Zięba|tytuł=Główne kierunki polityki zagranicznej Polski po zimnej wojnie|wydanie=1|wydawca=[[Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne]]|miejsce=Warszawa|rok=2010|strony=29|isbn=978-83-60807-13-2}}</ref>. Jednocześnie kraje Zachodu deklarowały otwarcie na integrację z demokratyzującymi się państwami Europy Środkowo-Wschodniej<ref name="Zieba29" />. Wsparcie finansowe Wspólnot (w tym poprzez [[Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju|EBOiR]]) oraz poparcie polityczne polityków europejskich i amerykańskich sprzyjało powstawaniu nowych organizacji subregionalnych w obszarze położonym na wschód od Niemiec – utworzono wówczas m.in. [[Grupa Wyszehradzka|Trójkąt Wyszehradzki]], [[Inicjatywa Środkowoeuropejska|Quadragonale]], [[Rada Państw Morza Bałtyckiego|CBSS]] oraz [[Organizacja Współpracy Gospodarczej Państw Morza Czarnego|Czarnomorskę Współpracę Gospodarczą]]<ref name="Zieba29" />.
 
Równolegle z intensyfikacją procesów integracyjnych w ramach Wspólnot dokonywała się transformacja [[NATO|Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego]]<ref name="Zieba30">{{Cytuj książkę|nazwisko=Zięba|imię=Ryszard|autor link=Ryszard Zięba|tytuł=Główne kierunki polityki zagranicznej Polski po zimnej wojnie|wydanie=1|wydawca=[[Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne]]|miejsce=Warszawa|rok=2010|strony=30|isbn=978-83-60807-13-2}}</ref>. Już podczas [[Szczyt NATO w Brukseli 1989|majowego szczytu NATO w Brukseli]] w 1989 przedstawiciele Sojuszu z uznaniem odnieśli się do przemian w państwach rozpadającego się bloku wschodniego<ref name="Zieba30" />. Mowa była również o potrzebie ustanowienia ''nowego wzorca stosunków między Wschodem a Zachodem'' i redukcji zbrojeń<ref name="Zieba30" />. 7 czerwca 1990 [[Rada Północnoatlantycka]] wystosowała ''Posłanie z Turnberry'', w którym zaprosiła państwa Układu Warszawskiego do współpracy<ref name="Zieba30" />. Z kolei podczas [[Szczyt NATO w Londynie 1990|szczytu w Londynie]] (5-6 lipca 1990) przyjęto ''[[Deklaracja londyńska o przeobrażonym Sojuszu Północnoatlantyckim|deklarację londyńską]]'', która głosiła, że<ref name="Zieba30" />:
Linia 80:
9 listopada 1989 rozpoczęła się wizyta [[Helmut Kohl|Helmuta Kohla]] w Polsce<ref name="Zieba39" />. Szefowie rządów obu państw wzięli m.in. udział we [[Msza Pojednania|mszy świętej w Krzyżowej]]<ref name="Zieba39" />. Wizyta zaowocowała również podpisaniem 11 umów i porozumień oraz ''Wspólnym oświadczeniem'' – najobszerniejszą od 1970 roku deklaracją dotyczącą relacji polsko-niemieckich<ref name="Zieba39" />. Niepokój w Polsce budziły jednak sprzeciwy kanclerza wobec dodania do dokumentu sformułowań dotyczących granic uchwalonych przez [[Bundestag]] 8 listopada 1989<ref name="Zieba40">{{Cytuj książkę|nazwisko=Zięba|imię=Ryszard|autor link=Ryszard Zięba|tytuł=Główne kierunki polityki zagranicznej Polski po zimnej wojnie|wydanie=1|wydawca=[[Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne]]|miejsce=Warszawa|rok=2010|strony=40|isbn=978-83-60807-13-2}}</ref>. Udało się jednak stworzyć podstawy dla regulacji kwestii [[Mniejszość niemiecka w Polsce|mniejszości niemieckiej]] oraz upamiętnienia miejsc związanych z historią Niemiec<ref name="Zieba40" />. Ponadto rząd federalny zobowiązał się do finansowego wsparcia polskich przemian<ref name="Zieba40" />. Przywódcy obu państw byli jednak we wspomnianym okresie mocno ograniczeni uwarunkowaniami międzynarodowymi – kanclerz Kohl nie mógł jeszcze reprezentować całych Niemiec<ref name="Zieba40" />, zaś premier Mazowiecki stał na czele rządu państwa należącego do Układu Warszawskiego<ref name="Zieba41">{{Cytuj książkę|nazwisko=Zięba|imię=Ryszard|autor link=Ryszard Zięba|tytuł=Główne kierunki polityki zagranicznej Polski po zimnej wojnie|wydanie=1|wydawca=[[Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne]]|miejsce=Warszawa|rok=2010|strony=41|isbn=978-83-60807-13-2}}</ref>. Przebieg wizyty został również zakłócony poprzez wydarzenia z 9 na 10 listopada w [[Berlin]]ie<ref name="Zieba41" />.
 
Wsparcie strony polskiej dla zjednoczenia Niemiec wiązało się jednocześnie z obawami o nienaruszalność [[granicaGranica na Odrze i Nysie Łużyckiej|granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej]]<ref name="Zieba41" />. Już od lata 1989 trwała tzw. ''[[rewolucja trabantów]]'', a rząd Polski nie czynił nic, by ją utrudniać<ref name="Zieba42">{{Cytuj książkę|nazwisko=Zięba|imię=Ryszard|autor link=Ryszard Zięba|tytuł=Główne kierunki polityki zagranicznej Polski po zimnej wojnie|wydanie=1|wydawca=[[Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne]]|miejsce=Warszawa|rok=2010|strony=42|isbn=978-83-60807-13-2}}</ref>. Przyspieszenie wydarzeń po stronie niemieckiej wymogło na rządzie Mazowieckiego przedstawienie oficjalnego stanowiska w kwestii zjednoczenia – opowiedziano się za zjednoczeniem, ale pod warunkiem, że ''Wielkie Niemcy'' nie staną się zagrożeniem dla żadnego państwa w Europie<ref name="Zieba42" />. Polska stała się tym samym pierwszym krajem Układu Warszawskiego, który wyraził poparcie dla likwidacji podziału Niemiec<ref name="Zieba42" />. Stanowisko takie wynikało z trzech zasadniczych przyczyn<ref name="Zieba42" />:
* poszanowanie dla zasady [[samostanowienie narodów|samostanowienia narodów]];
* uznanie zjednoczenia Niemiec jako kroku na drodze do przełamania zimnowojennego podziału kontynentu;
Linia 99:
Wśród powodów, dla których chadecki kanclerz zwlekał z uznaniem granicy, mimo nacisków m.in. prezydenta [[George H.W. Bush|George’a Busha]], wymienia się m.in<ref name="Zieba47" />:
* obawy o utratę poparcia politycznego wśród środowisk [[Wysiedlenia Niemców po II wojnie światowej|wysiedlonych Niemców]], szczególnie przed [[Wybory parlamentarne w Niemczech w 1990 roku|wyborami parlamentarnymi z 1990 roku]];
* posługiwanie się zasadą [[legalizm]]u – zwraca się uwagę na fakt, że [[Ustawa zasadniczaZasadnicza Republiki Federalnej Niemiec|Konstytucja Niemiec]] mówi o terytorium sprzed [[II wojna światowa|II wojny światowej]];
* obawy przed roszczeniami polskiego rządu i społeczeństwa o odszkodowania za szkody wyrządzone przez [[Niemcy (naród)|Niemców]].
 
Linia 213:
==== Polska w NATO ====
[[Plik:EU and NATO.svg|thumb|250px|Europejskie państwa członkowskie [[NATO]] i [[Unia Europejska|Unii Europejskiej]]]]
Po przystąpieniu Polski do NATO wskazać można na kilka tendencji w jej polityce względem Organizacji. Polska jest krajem, który wspiera politykę ''otwartych drzwi'' – widoczne było to m.in. w jej staraniach o poszerzenie NATO o [[kraje bałtyckie]] i [[Słowacja|Słowację]]<ref name="Zieba99">{{Cytuj książkę|nazwisko=Zięba|imię=Ryszard|autor link=Ryszard Zięba|tytuł=Główne kierunki polityki zagranicznej Polski po zimnej wojnie|wydanie=1|wydawca=[[Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne]]|miejsce=Warszawa|rok=2010|strony=99|isbn=978-83-60807-13-2}}</ref>. Podobnie jak Stany Zjednoczone wspierała również zbliżenie z [[Gruzja|Gruzją]] i [[Ukraina|Ukrainą]]<ref name="Zieba99" />. W obu przypadkach zaangażowanie to powodowało jednak wzrost napięć w stosunkach z Federacją Rosyjską<ref name="Zieba99" />. Wspieranie amerykańskiego stanowisko zauważalne było również w kilku innych przypadkach – Polska poparła np. [[Wojna domowa w Kosowie|naloty NATO na Serbię]]<ref name="Zieba100" /> oraz zachowywała dystans wobec pomysłów rozwijania [[Wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony|Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony]]<ref name="Zieba100">{{Cytuj książkę|nazwisko=Zięba|imię=Ryszard|autor link=Ryszard Zięba|tytuł=Główne kierunki polityki zagranicznej Polski po zimnej wojnie|wydanie=1|wydawca=[[Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne]]|miejsce=Warszawa|rok=2010|strony=100|isbn=978-83-60807-13-2}}</ref>. Także w kwestii [[II wojna w Zatoce Perskiej|inwazji na Irak]] strona polska popierała stanowisko amerykańskie<ref name="Zieba100" />. Działała też na rzecz zaangażowania NATO w [[Kalendarium historii Iraku (2003–2011)|stabilizację Iraku]]<ref name="Zieba100" />. Pewnym problemem jaki rodziła taka polityka była koncentracja rozwoju zdolności ekspedycyjnych NATO, przy jednoczesnym zastoju w doskonaleniu zdolności obrony terytorialnej<ref name="Zieba100" />.
 
Polsce udało się natomiast włączyć w dyskusję nad nową koncepcją [[Strategia (sztuka wojenna)wojskowa|strategiczną]] Sojuszu, która rozpoczęła się po [[Szczyt NATO w Strasburgu i Kehl 2009|szczycie NATO w Strasburgu i Kehl]] oraz powrocie [[Francja|Francji]] do struktur wojskowych<ref name="Zieba101">{{Cytuj książkę|nazwisko=Zięba|imię=Ryszard|autor link=Ryszard Zięba|tytuł=Główne kierunki polityki zagranicznej Polski po zimnej wojnie|wydanie=1|wydawca=[[Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne]]|miejsce=Warszawa|rok=2010|strony=101|isbn=978-83-60807-13-2}}</ref>. Jako ekspert w dwunastoosobowej grupie pracującej nad redefinicją strategii znalazł się [[Adam Daniel Rotfeld]]<ref name="Zieba101" />. Innym sukcesem Polski w NATO było włączenie [[bezpieczeństwo energetyczne|bezpieczeństwa energetycznego]] w obszar zainteresowania Sojuszu<ref name="Zieba102">{{Cytuj książkę|nazwisko=Zięba|imię=Ryszard|autor link=Ryszard Zięba|tytuł=Główne kierunki polityki zagranicznej Polski po zimnej wojnie|wydanie=1|wydawca=[[Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne]]|miejsce=Warszawa|rok=2010|strony=102|isbn=978-83-60807-13-2}}</ref>. Pierwsze kroki w tym zakresie podjęto jeszcze za rządów [[Prawo i Sprawiedliwość|Prawa i Sprawiedliwości]], a działania w tym zakresie kontynuowano już po objęciu rządów przez [[Platforma Obywatelska|Platformę Obywatelską]]<ref name="Zieba102" />. 3 kwietnia 2008 roku na [[Szczyt NATO w Bukareszcie 2008|szczycie w Bukareszcie]] przyjęto raport zatytułowany ''Rola NATO w bezpieczeństwie energetycznym'', a rok później kolejny szczyt przyjął ''Raport o postępie osiągniętym w dziedzinie bezpieczeństwa energetycznego''<ref name="Zieba102" />. Oznacza to, że polska inicjatywa zakończyła się powodzeniem, co jest czynnikiem sprzyjającym wzrostowi znaczenia Polski w ramach Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego<ref name="Zieba102" />.
 
=== Integracja z Unią Europejską ===
Linia 472:
== Pozostałe kierunki polskiej polityki zagranicznej ==
* [[Stosunki polsko-francuskie]]
* [[Stosunki irańsko-polskie|Stosunki polsko-irańskie]]
* [[Stosunki irlandzko-polskie|Stosunki polsko-irlandzkie]]
* [[Stosunki izraelsko-polskie|Stosunki polsko-izraelskie]]
* [[Stosunki kambodżańsko-polskie|Stosunki polsko-kambodżańskie]]
* [[Stosunki kosowsko-polskie|Stosunki polsko-kosowskie]]
* [[Stosunki kuwejcko-polskie|Stosunki polsko-kuwejckie]]
* [[Stosunki meksykańsko-polskie|Stosunki polsko-meksykańskie]]
* [[Stosunki polsko-saudyjskie]]
* [[Stosunki polsko-tureckie]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Polityka_zagraniczna_Polski”