Pocisk manewrujący: Różnice pomiędzy wersjami

[[Plik:AGM-86 ALCM.JPEG|thumb|300px|Pocisk manewrujący [[AGM-86 ALCM/CALCM|AGM-86 ALCM]]]]

W powszechnej świadomości, przodkami współczesnych urządzeń objętych definicją pocisku manewrującego były [[III Rzesza|niemieckie]] pociski [[Fieseler Fi 103|V1]]. Tymczasem pociski tego rodzaju istniały już w trakcie [[I wojna światowa|I wojny światowej]]<ref name="CM:Technology">{{cytuj książkę |nazwisko = Betts| imię = Richard K.| autor link = | tytuł = Cruise Missile: Technology, Strategy and Politics| wydawca = Brookings Inst Press| miejsce = | rok = February 1982| strony = | isbn = 0815709315}}</ref>. Konstrukcja i techniczne charakterystyki pocisków manewrujących ewoluowały w każdym zakresie we wszystkich technicznie zaawansowanych państwach, przy czym na przestrzeni dziesiątek lat prym w tej mierze wiodły [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|Związek Radziecki]] i [[Stany Zjednoczone]]<ref name="CM:Technology" />. Ewolucja pocisków manewrujących wiodła od prostych napędzanych silnikiem bomb aerodynamicznie lecących po linii prostej od startu do celu, aż po złożone systemy zdolne do zmiany trasy dolotu, a nawet wielokrotnego podchodzenia do celu, i wciąż nie jest zakończona.

Idea "latających bomb" bądź też "torped powietrznych" przedstawiana była jako koncepcja operacyjna już przed [[I wojna światowa|I wojną światową]]. W 1915 roku w amerykańskiej prasie nazywano je urządzeniami które prawdopodobnie zrewolucjonizują nowoczesny sposób prowadzenia walki, a pociski tego rodzaju określano mianem "dział przyszłości". W broni tej dostrzegano wielki potencjał, olbrzymią wartość i ogromną siłę jako środek napadu powietrznego<ref name=CruiseEv>{{cytuj książkę |nazwisko = Werrell| imię = Kenneth P.| tytuł =The evolution of the cruise missile| wydanie = drugie| wydawca = Air University, Air University Press| miejsce = Washington, D.C|strony=1-171–17|oclc = 12022079}}</ref>. [[Plik:Elmer Ambrose Sperry.jpg|150pxthumb|left|thumb150px|[[Elmer Ambrose Sperry]]]]
Technologią umożliwiającą wówczas konstrukcję tego rodzaju urządzeń było zastosowanie [[żyroskop]]ów wbudowanych w ówczesne konstrukcje kadłubów lotniczych. Historycznie znane praktyczne próby budowy tego rodzaju broni zapoczątkowane zostały gdy w 1915 roku amerykański [[inżynier]] [[Peter Cooper Hewitt|Peter Hewitt]], wynalazca [[Wysokociśnieniowa lampa rtęciowa|wysokociśnieniowej lampy rtęciowej]], podjął wspólne prace z [[Elmer Ambrose Sperry|Elmerem Sperrym]] i jego przedsiębiorstwem [[Sperry Gyroscope Company]] nad swoją „latającą bombą”<ref name=CruiseEv />. Wynalazcy ci wspólnie zaprojektowali i przetestowali automatyczny system kontroli, zaś pomyślne wyniki tych prób skłoniły ich do oficjalnej prezentacji układu. Po podjętej wkrótce i niestety nieudanej próbie zainteresowania wynalazkiem [[United States Army|armii amerykańskiej]], zwrócili się ze swoim pomysłem do [[United States Navy|amerykańskiej floty]], która zgodziła się przeprowadzić oficjalne testy. 12 września 1916 roku przeprowadzono pierwsze testy automatycznego układu kontroli przed przedstawicielami US Navy, zamontowanego na przygotowanym do tego celu [[wodnosamolot|wodnosamolocie]]. Automatycznie kontrolowana maszyna wzniosła się na zaplanowany pułap, obrała właściwy kurs, przeleciała zaprogramowany dystans, zanurkowała i uderzyła w wyznaczony cel<ref name=CruiseEv />.

Już w pierwszej [[dekada (czas)|dekadzie]] lotów z użyciem napędu silnikowego, pomysł bezzałogowych, automatycznie kontrolowanych „latających bomb” rozważany były w wielu krajach, poza [[Stany Zjednoczone|Stanami Zjednoczonymi]] zwłaszcza w [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]]. Wkrótce po wybuchu wojny, Brytyjski Gabinet Wojenny zwrócił się do profesora [[Archibald Low|Archibalda Lowa]] z wnioskiem o opracowanie [[dalmierz]]a dla [[Artyleria nadbrzeżna|artylerii nadbrzeżnej]]. Projekt przerodził się jednak wkrótce w kontrolowaną za pomocą radia „latającą bombę”, której zadaniem było przechwytywanie [[Cesarstwo Niemieckie|niemieckich]] [[sterowiec|sterowców]] i ataki na cele naziemne. 21 marca 1917 roku Low zademonstrował opracowane przez siebie urządzenie wyższym oficerom brytyjskim, jednak pierwsza maszyna rozbiła się natychmiast po starcie, druga natomiast przeleciała niewielką odległość, po czym skierowała się w stronę obserwatorów, ulegając jednak rozbiciu niecałe 3 metry od Lowa i kontrolującego ją urządzenia radiowego<ref name=CruiseEv />. Mniej więcej w tym samym czasie, [[Henry Folland]] – konstruktor słynnego [[myśliwiecSamolot przechwytującymyśliwski|samolotu pościgowegomyśliwca]] [[Royal Aircraft Factory S.E.5|SE-5]] – opracował inny projekt pocisku. Wybudowana przez [[Royal Aircraft Establishment|Royal Aircraft Factory]] maszyna o rozpiętości skrzydeł 6-6,7 metra i wadze 227 kilogramów wyposażona w silnik o mocy 35 [[koń mechaniczny|KM]], w trzech podjętych w lipcu 1917 roku próbach nie potrafiła jednak oderwać się od Ziemi, po czym projekt przerwano<ref name=CruiseEv />.

Rozwój konstrukcji „latających bomb” nabrał znacznego impetu z chwilą przystąpienia 6 kwietnia 1917 roku Stanów Zjednoczonych do I wojny światowej. Sześć dni później Naval Consulting Board zarekomendował przyznanie środków finansowych na program oparty na konstrukcji Sperry’ego, a już w maju tego roku Sekretarz Marynarki [[Josephus Daniels]] zaaprobował wydzielenie 200.000 dolarów na ten projekt. Przeprowadzone z wykorzystaniem wodnosamolotu [[Curtis N-9]] eksperymenty nie zakończyły się jednak powodzeniem aż do 6 marca 1918 roku, kiedy „latająca bomba” przeleciała zaplanowane 1000 [[jard]]ów (919,4 metra)<ref name=CruiseEv />. Następne testy nie wykazały jednak dojrzałości konstrukcji, wkrótce zaś wojna dobiegła końca. Jej zakończenie nie spowodowało jednak porzucenia programu. 2 listopada 1918 roku marynarka zamówiła pięć samolotów od kompanii Witteman-Lewis, z których dwa wyposażyła w oryginalne urządzenia kontrolne Sperry’ego trzy zaś pozostałe w urządzenia zmodyfikowane. Na skutek problemów między innymi ze stabilizacją pocisku, program nie przyniósł jednak przełomu, toteż w 1922 roku został anulowany<ref name=NASC>{{cytuj stronę| url=http://web.archive.org/web/20131204040000/http://www.history.navy.mil:80/download/ww1-10.pdf| tytuł = Developing the Flying Bomb| data dostępu = 2011-03-01| autor = Lee Pearson| opublikowany = [[Naval Air Systems Command]]| pracadata = | datajęzyk = en| językdata dostępu = en2011-03-01}}</ref><ref name=CruiseEv />. W międzyczasie jednak, z nieco większymi sukcesami prowadziła swój program „latających bomb” armia.

[[Plik:Kettering Bug.jpg|thumb|300px|[[Kettering Bug]]]]

{{Cytat|Ta nowa broń która wykazała dziś swą praktyczność, wyznacza nowy etap ewolucji artylerii dla celów wojennych, podobnie jak -– dla przykładu -– wynalazek prochu w XIV wieku.}}

[[Plik:Larynx.png|300px|thumb|[[Long Range Gun with Lynx Engine|Larynx]] na [[kordyt]]owej [[katapulta|katapulcie]] [[niszczyciel]]a {{HMS|Stronghold|H50}} w lipcu 1927 roku]]

Pocisk manewrujący jest bezpilotowym, zużywalnym, uzbrojonym aerodynamicznym i autonomicznym statkiem powietrznym, który jest napędzany przez wbudowany weń własny układ napędu<ref name=Technology_tech>Richard K. Betts: ''Cruise Missile: Technology, Strategy and Politics'', s. 31-4531–45.</ref>. Podstawowymi cechami charakterystycznymi tego rodzaju pocisku jest lot z wykorzystaniem aerodynamicznej siły nośnej oraz napędu silnikowego na całej trasie lotu. W odróżnieniu bowiem od [[pocisk balistyczny|pocisków balistycznych]] które napędzane są przez silniki jedynie na początkowym etapie lotu, silniki pocisku manewrującego napędzają go od startu aż do momentu osiągnięcia przez pocisk celu. Istotnymi elementami charakterystycznymi dla pocisków manewrujących są zużywalność -– gdyż są one urządzeniami jednorazowego użytku, oraz uzbrojenie. Odróżnia je to od statków powietrznych [[Bezzałogowy statek powietrzny|UAV]] -– dronów bojowych lub służących do obserwacji i rekonesansu<ref name=Technology_tech />. Podkreślenie autonomiczności pocisków manewrujących wskazuje na fakt, że pocisk porusza się po z góry zaprogramowanej trasie lotu, co odróżnia go od zdalnie sterowanych maszyn powietrznych oraz pojazdów [[Naprowadzanie komendowe|naprowadzanych komendowo]].

Definicja ta opisuje ofensywną [[broń]] [[siły zbrojne|militarną]] służącą do osiągania [[cel]]ów [[bezpieczeństwo narodowe|bezpieczeństwa narodowego]]. Niektóre z tych celów mogą być osiągane za pomocą innych rodzajów broni -– zwłaszcza broń rakietową. Z uwagi jednak na fakt że pociski manewrujące korzystają z tlenu zawartego w powietrzu atmosferycznym, nie muszą przenosić utleniacza jak pociski rakietowe, w konsekwencji dysponują znacząco większym zasięgiem skutecznym niż pociski o tej samej wadze napędzane [[silnik rakietowy|silnikiem rakietowym]]<ref name=Technology_tech />.

* {{cytujCytuj pismo stronę| urlautor = http://web.archive.org/web/20110617213749/http://www.law.fsu.edu:80/journals/transnational/vol14_1/dutra.pdfMichael Dutra | tytuł = Strategic Myopia: The United States, Cruise Missiles, And The Missile Technology Control Regime | data dostępuczasopismo = 2011-02-26|Journal autorof =Transnational MichaelLaw & Policy Dutra| opublikowanywydawca = [[Uniwersytet Stanu Floryda|Florida State University]] | pracawydanie = 1 | datawolumin = 14 | strony = 37-85 | issn = 1067-8182 | język = en | data = 2004 | url = http://web.archive.org/web/20110617213749/http://www.law.fsu.edu:80/journals/transnational/vol14_1/dutra.pdf}}